Wessel Gansfort​—“Isa ka Repormador Antes sang Repormasyon”

Ang mga ngalan nga Luther, Tyndale, kag Calvin pamilyar sa tanan nga estudyante sang Protestante nga Repormasyon, nga nagsugod sang 1517. Apang, pila lamang ang pamilyar sa ngalan nga Wessel Gansfort. Gintawag sia nga “isa ka Repormador antes sang Repormasyon.” Ano ang imo luyag nga mahibaluan tuhoy sa iya?

SI Wessel natawo sang 1419 sa banwa sang Groningen sa Netherlands. Sang ika-15 nga siglo, si Wessel isa sang pila lamang nga may oportunidad nga makaeskwela. Bisan pa maalam, nag-untat sia sa pag-eskwela sa edad nga siam ka tuig bangod ang iya mga ginikanan imol katama. Mapalad sia, kay sang nabatian sang isa ka manggaranon nga balo nga babayi ang tuhoy sa kaalam sang bata nga si Wessel, ginpaeskwela niya si Wessel. Gani, nakapadayon sia sa pagtuon. Sang ulihi, nakakuha sia sing Master of Arts degree. Mahimo nga nakakuha man sia sang ulihi sing doctorate degree sa teolohiya.

Uhaw gid si Wessel sa ihibalo. Apang, sang panahon niya, diutay lamang ang mga librarya. Bisan pa nga naimbento ang movable type nga pag-imprinta sang panahon niya, ang kalabanan nga libro ginsulat gihapon sa kamot kag mahal katama. Si Wessel katapo sang isa ka grupo sang mga iskolar nga naglakbay sa nagkalainlain nga mga librarya kag mga monasteryo sa pagpangita sing talagsahon nga mga manuskrito kag mga libro nga madugay na nadula. Pagkatapos sini, nagasugiray sila sang ila mga natun-an. Nakatipon sia sing madamo nga ihibalo kag napuno niya ang isa ka kuaderno sing mga kinutlo kag binalikwat gikan sa dumaan nga Griego kag Latin nga literatura. Masami nga ginduhaduhaan si Wessel sang iban nga mga teologo bangod madamo sia sing butang nga nahibaluan nga wala pa nila mabatian. Gintawag si Wessel nga Magister Contradictionis, ukon Sampaton sa mga Kontradiksion.

“Ngaa Wala Mo Ako Gintuytuyan kay Cristo?”

Mga 50 ka tuig antes sang Repormasyon, nakilala ni Wessel si Thomas à Kempis (mga 1379-1471), ang ginkilala nga awtor sang bantog nga De Imitatione Christi (Pag-ilog kay Cristo). Si Thomas à Kempis katapo sang Brethren of the Common Life, isa ka hublag nga nagapadaku sang kinahanglanon nga magkabuhi sing diosnon. Ang biograpo ni Wessel nagsiling nga ginpalig-on ni Thomas à Kempis si Wessel nga magpangayo sing bulig kay Maria. Nagsabat si Wessel: “Ngaa wala  mo ako gintuytuyan kay Cristo, nga mainayuhon nga nagaagda sa tanan nga ginabug-atan sa pagkari sa iya?”

Indi kuno luyag ni Wessel nga magpari. Sang ginpamangkot sia kon ngaa ginpangindian niya ang tonsura, ukon ang pagkiskis sa alimpudwan nga nagapakilala sa isa subong katapo sang klero, nagsabat sia nga mientras maayo pa ang iya pamensaron, wala sia nahadlok nga bitayon. Ayhan ginpatuhuyan niya ang katunayan nga ang gin-ordenan nga mga pari indi mahimo kasuhan, kag madamo matuod ang nakalampuwas sa kamatayon bangod mga pari sila. Wala ginbaton ni Wessel ang pila ka kinaandan nga relihioso nga mga buhat. Halimbawa, ginmulay sia bangod wala sia nagpati sa milagruso nga mga hitabo nga ginlaragway sa isa ka popular nga libro sang panahon niya, ang Dialogus Miraculorum. Bilang sabat, nagsiling sia: “Mas maayo pa nga basahon ang Balaan nga Kasulatan.”

“Makahibalo Lamang Kita Kon Mamangkot Kita”

Nagtuon si Wessel sing Hebreo kag Griego kag madamo sia sing natun-an tuhoy sa mga sinulatan sang una nga mga Amay sang Simbahan. Tumalagsahon gid ang gugma niya sa orihinal nga mga hambal sang Biblia, kay nagkabuhi sia antes nanday Erasmus kag Reuchlin. * Antes sang Repormasyon, pila lamang ang nakahibalo sang Griego. Sa Alemanya, pila lamang ka iskolar ang nakahibalo sang Griego, kag wala sing mga bulig agod matun-an ang hambal. Sang mapukan ang Constantinople sang 1453, nasugilanon ni Wessel ang Griegong mga monghe nga nagpalagyo padulong sa Katundan, kag natun-an niya gikan sa ila ang sadsaran nga Griego. Sadto anay, mga Judiyo lamang ang nagahambal sing Hebreo, kag mahimo nga natun-an ni Wessel ang sadsaran nga Hebreo gikan sa nakumbertir nga mga Judiyo.

Naluyagan gid ni Wessel ang Biblia. Gintamod niya ini subong isa ka libro nga gin-inspirar sang Dios kag nagpati sia nga ang tanan nga tulun-an sa Biblia bug-os nga nagahisantuanay. Para kay Wessel, ang pagpatpat sa mga bersikulo sang Biblia dapat nga nagahisanto sa konteksto kag indi mahimo patikuon. Ang tanan nga tiko nga paathag dapat tamdon nga pagkaerehes. Ang isa sa paborito niya nga mga bersikulo sa Biblia amo ang Mateo 7:7, nga nagasiling: “Padayon sa pagpangita, kag inyo makita.” Bangod sang mensahe sini  nga bersikulo, nagpati gid si Wessel nga mapuslanon ang magpamangkot, kag nangatarungan nga “makahibalo lamang kita kon mamangkot kita.”

Isa ka Tumalagsahon nga Pangabay

Sang 1473, nagduaw si Wessel sa Roma. Gintugutan sia nga masugilanon si Papa Sixtus IV, ang nahauna sa anom ka papa nga bangod sang iya malaut nga paggawi, nagresulta ini sang ulihi sa Protestante nga Repormasyon. Ang istoryador nga si Barbara V. Tuchman nagsiling nga ginsugdan ni Sixtus IV ang isa ka panag-on sang “dayag, wala sing ginatago, wala sing untat nga paghingamo sing kaugalingon nga kaayuhan kag gahom sa politika.” Ginpakugmat niya ang mga tawo bangod sang iya dayag nga paghatag sing pabor sa iya mga abyan kag mga himata. Ang isa ka istoryador nagsulat nga ayhan luyag himuon ni Sixtus ang iya pagkapapa subong negosyo sang pamilya. Pila lamang ang nangahas nga pakamalauton yadto nga mga pag-abuso.

Apang, tuhay si Wessel Gansfort. Isa ka adlaw ginsilingan sia ni Sixtus: “Anak, mangayo ka sang bisan ano nga luyag mo, kag ihatag namon ini sa imo.” Si Wessel maabtik nga nagsabat: “Santo Papa, . . . sanglit ikaw diri sa duta ang pinakamataas nga pari kag manugbantay, ginapangabay ko . . . nga tumanon mo ang imo mataas nga katungdanan sa paagi nga kon ang Daku nga Manugbantay sang mga karnero . . . magkari, magasiling sia sa imo: ‘Maayo gid, maayo kag matutom nga alagad, magsulod ka sa kalipay sang imo Agalon.’” Nagsabat si Sixtus nga katungdanan niya ini kag dapat magpili na lang si Wessel sang para sa iya. Si Wessel nagsabat: “Kon amo ginapangabay ko nga ihatag mo sa akon ang isa ka Griego kag Hebreo nga Biblia gikan sa Vatican Library.” Ginhatag sang papa ang iya pangabay apang nagkomento sia nga kabuangan ang ginhimo ni Wessel kag dapat nga nagpangabay sia nga tangduan nga isa ka obispo.

“Isa ka Kabutigan kag Isa ka Sala”

Bangod kinahanglan gid niya ang kuarta sa pagpatindog sang bantog karon nga Sistine Chapel, nagbaligya si Sixtus sing mga indulhensia para sa mga patay. Ining mga indulhensia popular katama. Ang libro nga Vicars of Christ—The Dark  Side of the Papacy nagsiling: “Ang mga balo, ang mga namatyan nga mga ginikanan naghinguyang sang tanan nila nga kuarta agod salbahon ang ila mga hinigugma gikan sa Purgatoryo.” Ginbaton sang mga tawo ang mga indulhensia, kay nagpati sila nga magarantiyahan sang papa ang pagkadto sa langit sang ila napatay nga mga hinigugma.

Apang, nagpati gid si Wessel nga wala sing awtoridad ang Iglesia Katolika, pati na ang papa, sa pagpatawad sang mga sala. Hayag nga gintawag ni Wessel ang pagbaligya sing mga indulhensia nga “isa ka kabutigan kag isa ka sala.” Wala man sia magpati nga kinahanglan nga mangumpisar sa mga pari agod mapatawad ang mga sala.

Ginhangkat man ni Wessel ang pagkawalay kasal-anan sang papa, sa pagsiling nga ang sadsaran sang simbahan mangin maluya kon paabuton pirme nga patihan sang mga tawo ang mga papa, kay ang mga papa nagahimo man sing mga sala. Si Wessel nagsulat: “Kon sikwayon sang mga prelado ang mga sugo sang Dios kag ipatuman ang ila himo-tawo nga mga sugo, . . . ang ila ginahimo kag ginasugo wala sing pulos.”

Ginhanda ni Wessel ang Dalan Para sa Repormasyon

Napatay si Wessel sang 1489. Bisan pa ginpamatukan niya ang pila ka kasaypanan sang simbahan, nagpabilin sia nga isa ka Katoliko. Walay sapayan sini, wala sia ginpakamalaut sang simbahan subong erehes. Apang, sang mapatay sia, gintinguhaan sang panatiko nga Katolikong mga monghe nga dulaon ang iya mga sinulatan bangod ginkabig ini nga wala nagahisanto sa mga panudlo sang simbahan. Sang panahon ni Luther, ang ngalan ni Wessel halos nalimtan na, ang iya mga sinulatan wala na gin-imprinta, kag diutay na lamang sang iya mga manuskrito ang nabilin. Ang una nga edisyon sang mga sinulatan ni Wessel ginbalhag sang ulihi sa ulot sang 1520 kag 1522. Naglakip ini sang isa ka sulat ni Luther nga personal nga nagarekomendar sang mga sinulatan ni Wessel.

Bisan pa nga si Wessel indi isa ka Repormador, kaangay ni Luther, dayag nga ginpakamalaut niya ang pila ka kasaypanan nga nagresulta sa Repormasyon. Sa katunayan, ginlaragway sia sang McClintock and Strong’s Cyclopedia subong ‘ang labing importante sa mga taga-naaminhan nga Europa nga nagbulig sa paghanda sang dalan para sa Repormasyon.”

Gintamod ni Luther si Wessel subong kaalyado. Ang awtor nga si C. Augustijn nagsulat: “Ginpaanggid ni Luther ang iya panahon kag kapalaran sa iya ni Elias. Ang manalagna naghunahuna nga sia lang ang nabilin sa pagpakig-away sang mga inaway sang Dios, kag si Luther naghunahuna man nga nagaisahanon lang sia sa pagpakig-away niya sa simbahan. Apang sang nabasa niya ang mga sinulatan ni Wessel narealisar niya nga ginluwas sang Ginuo ang ‘nagkalabilin sa Israel.’” “Si Luther nagsiling pa gani: ‘Kon nabasa ko sing mas temprano ang iya mga sinulatan, ayhan magahunahuna ang akon mga kaaway nga natun-an ni Luther ang tanan gikan kay Wessel, ang iya panghunahuna pareho gid sa akon.’” *

“Inyo Makita”

Ang Repormasyon indi hinali nga natabo. Ang madamo nga ideya nga nagresulta sa Repormasyon madugay na. Nakahibalo si Wessel nga ang kagarukan sang mga papa magaresulta sa ulihi sa paghandum sing reporma. Nagsiling sia anay sa isa ka estudyante: “Palatuon nga bata, masaksihan mo gid ang adlaw nga ang mga panudlo sang . . . makiawayon nga mga teologo sikwayon sang tanan nga matuod nga Cristianong mga iskolar.”

Bisan pa nahantop ni Wessel ang pila ka kasaypanan kag kagarukan sang panahon niya, wala niya masugid ang bug-os nga kapawa sang kamatuoran sang Biblia. Apang, para sa iya ang Biblia isa ka libro nga dapat basahon kag tun-an. Suno sa libro nga A History of Christianity, si Wessel “nagpati nga, bangod inspirado sang Balaan nga Espiritu, ang Biblia amo gid ang awtoridad sa mga butang may kaangtanan sa relihion.” Sa karon, nagapati ang matuod nga mga Cristiano nga ang Biblia amo ang inspirado nga Pulong sang Dios. (2 Timoteo 3:16) Apang, ang kamatuoran sang Biblia indi na natago ukon mabudlay makita. Sa karon, sing kapin pa sangsa nagligad, ang prinsipio sang Biblia matuod gihapon: “Padayon sa pagpangita, kag inyo makita.”—Mateo 7:7; Hulubaton 2:1-6.

[Mga nota]

[Kahon/Piktyur sa pahina 14]

SI WESSEL KAG ANG NGALAN SANG DIOS

Sa mga sinulatan ni Wessel, ang ngalan sang Dios kinaandan na nga ginbadbad nga “Johavah.” Apang, gingamit ni Wessel ang “Jehovah” sa duha ka okasyon. Sang ginbinagbinag ang pagtamod ni Wessel, ang awtor nga si H. A. Oberman naghinakop nga si Wessel nagpati nga kon si Thomas Aquinas kag ang iban pa nakahibalo sang Hebreo, “nahibaluan kuntani nila nga ang ngalan sang Dios nga ginpahayag kay Moises wala nagakahulugan sing ‘ako amo ako,’ kundi ‘ako mangin amo kon sin-o ako mangin amo.’” * Ang New World Translation husto nga nagahatag sang kahulugan nga “Ako mangin amo kon ano ako mangin amo.”—Exodo 3:13, 14.

[Footnote]

[Credit Line]

Manuscript: Universiteitsbibliotheek, Utrecht

[Mga piktyur sa pahina 15]

Batok si Wessel sa pagbaligya sing mga indulhensia, nga gin-aprobahan ni Papa Sixtus IV