Sundi si Pablo sa Berea

Madinalag-on gid ang pagpanghikot sang duha ka misyonero, kag madamo gid ang nangin mga tumuluo. Nian may akig nga grupo nga nagpamatok sa ila. Gani isa ka desisyon ang ginhimo. Para sa kaayuhan sang bag-o pa lang matukod nga kongregasyon kag agod maamligan ang kabuhi mismo sang duha ka misyonero, dapat nga maghalin sila gilayon, sa tungang-gab-i. Amo kon ngaa, nalagyo sanday Pablo kag Silas gikan sa pantalan sang Tesalonica sa Macedonia sang mga 50 C.E. Naglakbay sila padulong sa ila masunod nga bantalaan—ang Berea.

GIKAN sa malayo, kaangay sang manuglakbay sang una, makita sang isa ka bisita karon ang Berea (Véroia) sa nasidlangan nga tiilan sang malagtom nga Bukid Bermios. Ang Berea nahamtang mga 65 kilometros sa bagatnan-katundan sang Tesalonica kag mga 40 kilometros sa suludlon gikan sa Dagat Aegeano. Ang Bukid Olympus, nga amo ang ginasugidsugid nga ginapuy-an sang panguna nga mga dios sang dumaan nga Gresya, yara sa bagatnan.

Interesado ang mga nagatuon sing Biblia sa Berea kay amo ini ang duog nga ginbantalaan anay ni Pablo kag madamo ang nakumbertir niya sa Cristianismo. (Binuhatan 17:10-15) Subayon naton ang gin-agyan ni Pablo kag usisaon naton ang nagligad sang siudad.

Ang Ginsuguran sang Berea

Wala sing makapat-od kon san-o gintukod ang Berea. Ang una nga mga pumuluyo sini, ayhan ang mga tribo sang mga Prigiano, gintabog sang mga taga-Macedonia sang mga ikapito nga siglo B.C.E. Pagligad sang tatlo ka siglo, nag-uswag ang Macedonia sang mabihag ini ni Alejandro nga Daku. Gintukod ang dalagku nga mga bilding kag mga pader, subong man ang mga santuaryo nanday Zeus, Artemis, Apollo, Atena, kag sang iban pa nga mga dios sang mga Griego.

Ang isa ka libro sang maragtas nagsiling nga sa sulod sang mga siglo, ang Berea “nagtungod sing isa ka importante nga papel sa palibot sini mismo kag sa nabilin nga bahin sang naaminhan nga Gresya.” Labi na nga nagbantog ang siudad sa tion sang paggahom sang katapusan nga dinastiya sang Macedonia, ang mga Antigonid (306-168 B.C.E.), nga sang ulihi ginpukan sang Roma.

Sang malutos sang mga Romano si Hari Philip V sang 197 B.C.E., “napukan ang daan nga sistema sang pagginahom kag ang Roma amo ang nangin nagadikta nga gahom sa nasidlangan nga Mediteraneo,” siling sang Encyclopædia Britannica. Sang 168 B.C.E., nalutos sang isa ka Romano nga heneral,  sa Pydna, mga pila ka kilometro sa bagatnan sang Berea, ang katapusan nga manuggahom sang dumaan nga Macedonia nga si Perseus. Subong sang gintagna sa Biblia, ginbuslan sang Roma ang Gresya subong bug-os kalibutan nga kagamhanan. (Daniel 7:6, 7, 23) Pagkatapos sadto nga inaway, ang Berea isa sa una nga siudad sang Macedonia nga nagsurender sa Roma.

Sang nahauna nga siglo B.C.E., ang Macedonia nangin patag-awayan sang mag-inaway si Pompey kag si Julio Cesar. Sa katunayan, ginpahamtang ni Pompey ang iya ulong-talatapan kag mga kasuldadusan sa palibot sang Berea.

Nagbugana sa Idalom Sang mga Romano

Sa tion sang Pax Romana, ukon Romano nga Paghidait, nakita sang mga bisita sa Berea ang bato nga mga dalan nga may matahom nga mga poste sa magtimbang nga kilid. Ang siudad may publiko nga mga banyo, mga teatro, mga librarya, kag mga pasilidad para sa gladiatoryal nga mga paindisanay. Ang ilimnon nga tubig nagaagi sa mga tubo, kag may imburnal ang siudad sa idalom-duta. Nagbantog ang Berea subong isa ka komersial nga sentro nga kaladtuan sang mga negosyante, mga tawo nga sampaton sa taliambong, kag mga atleta, samtang ang mga hampang kag iban pa nga mga paindisanay ginadugukan sang mga tumalan-aw. May mga duog sa pagsimba para sa mga dumuluong diin makapakigbahin sila sa mga ritwal sang ila relihion. Huo, makita sa sini nga siudad ang mga kulto sa bug-os nga kalibutan sang mga Romano.

Lakip sa mga dios nga ginasimba sa Berea amo ang napatay na nga mga emperador sang Roma. Indi ini kalatingalahan para sa mga taga-Berea kay  ang una nga pagsimba sa emperador amo ang pagsimba kay Alejandro nga Daku, nga ginpakadios. Ang isa ka Griego nga tiliman-an nagsiling: “Bangod anad na sila sa paghatag sing diosnon nga pagpadungog sa isa ka hari samtang nagakabuhi sia, ang mga Hellene [mga Griego] sang nasidlangan nga Emperyo malipayon nga naghatag man sing masimbahon nga padungog sa Romano nga mga emperador . . . Ginalaragway sa ila mga sensilyo ang emperador subong isa ka dios, nga nagasuksok sing matahom nga korona. Ginapakadios nila sia kag ginadayaw paagi sa mga himno kag mga ambahanon.” May ginpatindog nga mga templo kag mga altar, kag mga halad para sa iya. Bisan gani ang mga emperador nagtambong sa relihioso nga mga kapiestahan sang Emperyo, nga nagalakip sang mga paindisanay sa hampang, taliambong, kag pagsulat.

Ngaa nangin isa ka sentro sang pagano nga pagsimba ang Berea? Bangod amo ini ang lokasyon sang Koinon sang Macedonia. Isa ini ka grupo sang mga delegado halin sa lainlain nga mga siudad sang Macedonia. Ini nga mga delegado regular nga nagasapol sa Berea agod hambalan ang mga problema sang siudad kag probinsia kag lubaron ini sa idalom sang pagdumala sang Roma. Ang isa sa panguna nga hilikuton sang Koinon amo ang pagdumala sa relihioso nga mga selebrasyon sang Emperyo.

Gani amo ini ang kahimtangan sang siudad nga ginkadtuan nanday Pablo kag Silas sang malagyo sila gikan sa Tesalonica. Sadto nga tion, duha ka siglo na nga ginagamhan sang Roma ang Berea.

Nakalab-ot ang Maayong Balita sa Berea

Sa sinagoga sang siudad nagsugod si Pablo sang magbantala sia sa Berea. Paano sia ginbaton? Ang Biblia nagasugid nga ang mga Judiyo didto “mas dungganon sing panghunahuna sangsa mga taga-Tesalonica, kay nalangkag gid sila sa pagbaton sa pulong, nga ginausisa sing maayo ang Kasulatan sa adlaw-adlaw kon bala matuod gid ini nga mga butang.” (Binuhatan 17:10, 11) Bangod “dungganon sing paghunahuna” sila, wala sila magpakatig-a sa ila mga tradisyon. Bisan pa bag-o sa ila palamatin-an ang nabatian nila, wala sila magsuspetsa ukon mangakig. Sa baylo nga sikwayon ang mensahe ni Pablo, bukas ang ila panghunahuna nga namati sila.

Ano ang ginhimo sadto nga mga Judiyo agod mahibaluan kon bala matuod ang gintudlo ni Pablo? Gingamit nila ang labing masaligan nga talaksan. Maid-id kag maukod nga gin-usisa nila ang Kasulatan. Ang iskolar sa Biblia nga si Matthew Henry naghinakop: “Sanglit nangatarungan si Pablo gikan sa kasulatan, kag ginsilingan sila nga tan-awon ang Daan nga Testamento agod mapamatud-an ang iya ginsiling, ginbuksan nila  ang ila Biblia, gintan-aw ang mga teksto nga iya ginsiling, ginbasa ang konteksto, ginbinagbinag ang kasangkaron kag kahulugan sini, ginpaanggid ini sa iban nga teksto, gin-usisa kon bala rasonable kag matuod ang konklusion ni Pablo sa sini kag kon bala makapakumbinsi ang iya mga argumento, kag pagkatapos nagdesisyon sila.”

Ang ila pagpangusisa indi hapaw lamang. Maukod nga nagpadayon ang mga taga-Berea sa pagtuon kada adlaw, indi lamang kon Adlaw nga Inugpahuway.

Kag hunahunaa ang nangin resulta. Madamo nga Judiyo sa Berea ang nagbaton sang mensahe kag nangin mga tumuluo. Madamo nga Griego ang nagpati man, ayhan lakip ang pila ka Judiyo nga mga proselita anay. Apang wala ini mahinago. Sang mabalitaan ini sang mga Judiyo sa Tesalonica, dalidali nga nagkadto sila sa Berea “agod sugyuton kag gamuhon ang kadam-an.”—Binuhatan 17:4, 12, 13.

Napilitan si Pablo nga biyaan ang Berea, apang nagpadayon sia sa pagbantala sa iban nga mga duog. Sini nga tion nagtulak sia pa Atenas. (Binuhatan 17:14, 15) Apang, nalipay sia nga bangod sang iya pagpanghikot sa Berea, nanggamot ang Cristianismo didto. Kag nagapamunga ini karon.

Huo, may mga tawo gihapon sa Berea (Véroia) nga nagausisa sing maayo sang Kasulatan agod ‘pat-uron ang tanan nga butang’ kag ‘huptan’ kon ano ang malig-on kag matuod. (1 Tesalonica 5:21) Duha ka mauswagon nga kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova sa siudad ang nagabantala, subong sang ginhimo ni Pablo, nga ginapaambit sa iban ang mensahe sang Biblia. Ginapangita nila ang mga tawo nga bunayag sing tagipusuon kag nagapangatarungan upod sa ila gikan sa Kasulatan, agod mabuligan sang nagapahulag nga puersa sang Biblia ang tanan nga luyag makakilala kay Jehova, ang matuod nga Dios.—Hebreo 4:12.

[Mapa sa pahina 13]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

Bahin sang ikaduha nga paglakbay ni Pablo bilang misyonero

MYSIA

Troas

Neapolis

Philippi

MACEDONIA

Amphipolis

Thessalonica

Beroea

GREECE

Athens

Corinth

ACHAIA

ASIA

Ephesus

RHODES

[Piktyur sa pahina 13]

Pilak nga sensilyo nga nagalaragway kay Alejandro nga Daku subong isa ka dios nga ginasimba sang mga Griego

[Credit Line]

Coin: Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Piktyur sa pahina 14]

Alagyan padulong sa ilistaran sang mga Judiyo sa Berea (Véroia)

[Piktyur sa pahina 15]

Isa ka dumaan nga sinagoga sa Berea (Véroia) karon