Talalupangdon nga mga Punto Gikan sa Tulun-an sang mga Panalabiton
Ang Pulong ni Jehova Buhi
Talalupangdon nga mga Punto Gikan sa Tulun-an sang mga Panalabiton
NASAKSIHAN ni manalagna Jeremias ang katumanan sang iya mensahe sang paghukom nga ginpamulong niya sa sulod sang 40 ka tuig. Ano ang ginbatyag sang manalagna sang nasaksihan niya ang paglaglag sa iya hinigugma nga siudad? “Si Jeremias naglingkod nga nagahibi kag nagpanalabiton tungod sa Jerusalem,” siling sang Griegong Septuagint sa introduksion sini sa tulun-an sang mga Panalabiton. Bangod ginsulat ini sang 607 B.C.E. samtang lab-as pa sa hunahuna sang manalagna ang 18 ka bulan nga paglikop nga ginsundan sang pagsunog sa Jerusalem, ginalaragway sang tulun-an sang mga Panalabiton ang kalisang ni Jeremias sing maathag kag sing detalyado. (Jeremias 52:3-5, 12-14) Ini lamang ang siudad sa maragtas nga may tuman ka makatalandog kag makahalanusbo nga panalabiton.
Ang tulun-an sang mga Panalabiton isa ka koleksion sang lima ka liriko nga binalaybay. Ang nahauna nga apat mga panalabiton; ang ikalima pangabay, ukon pangamuyo. Ang nahauna nga apat ka ambahanon mga akrostiko, ang alagisod nga mga bersikulo nagaumpisa sa letra nga indi pareho sa pagpasunod sang 22 ka karakter sang Hebreo nga alpabeto. Bisan pa ang ikalima nga ambahanon may 22 ka bersikulo nga katumbas sa kadamuon sang mga letra sang Hebreo nga alpabeto, wala ini nagapasunod suno sa alpabeto.—Panalabiton 5:1, footnote sa New World Translation of the Holy Scriptures—With References.
“ANG AKON MGA MATA NAGAPALANGHAROK SA PAGHIBI”
“Daw ano nga nagalingkod sia sing isahanon, ang siudad nga puno anay sang katawhan! Daw ano nga nangin kaangay sia sang isa ka babayi nga balo, sia nga madamo anay sing pumuluyo sa tunga sang mga pungsod! Daw ano nga sia nga isa anay ka prinsesa sa tunga sang sakop nga mga distrito nangin para sa pilit nga pagpatrabaho!” Amo ini ang umpisa sang mga panalabiton ni manalagna Jeremias tuhoy sa Jerusalem. Ginhatag sang manalagna ang rason sa sini nga kalamidad, nga nagasiling: “Ginpiutan sia ni Jehova tungod sang kadam-an sang iya mga paglalis.”—Panalabiton 1:1, 5.
Ginrepresentar subong isa ka balo nga babayi nga namatyan sing bana kag mga anak, namangkot ang Jerusalem: “May kasakit bala nga kaangay sang akon kasakit?” Tuhoy sa iya mga kaaway, nangamuyo sia sa Dios: “Kabay nga mag-abot sa atubangan mo ang tanan nila nga kalainan, kag papiutan sila, kaangay sang kapiot nga ginhimo mo sa akon bangod sang akon tanan nga paglalis. Kay madamo ang akon panghayhay, kag ang akon tagipusuon ginapunaw.”—Panalabiton 1:12, 22.
Sa daku nga kasubo, si Jeremias nagsiling: “Gin-utod [ni Jehova] sa masingkal nga kaakig ang kada sungay sang Israel. Ginkulo niya ang iya tuo nga kamot gikan sa atubangan sang kaaway; sa Jacob padayon sia nga nagadabdab kaangay sang nagadabdab nga kalayo nga nagalamon sa palibot.” Ginlaragway ang iya daku nga kasubo, ang manalagna nagpanalabiton: “Ang akon mga mata nagapalangharok sa paghibi. Ang akon mga tinai nalisang. Ang akon atay gin-ula sa duta.” Bisan ang mga nagalabay natingala, nga nagasiling: “Amo bala ini ang siudad nga ginasiling nila anay, ‘Ini ang kahimpitan sang kagayon, isa ka kalipay sang bug-os nga duta’?”—Panalabiton 2:3, 11, 15.
Sabat sa mga Pamangkot sa Kasulatan:
1:15—Paano “gintapak [ni Jehova] ang mismo nga linasan sang ubas sang ulay nga anak nga babayi sang Juda”? Paagi sa paglaglag sa siudad, nga ginlaragway subong ulay, ang mga Babilonianhon nagpaagay sing madamo nga dugo nga ginpaanggid sa paglinas sang ubas sa linasan. Gintagna ini ni Jehova kag gintugutan niya ini nga mahanabo, gani masiling naton nga ‘gintapak niya ang linasan.’
2:1—Paano ‘ginhulog gikan sa langit pa duta ang katahom sang Israel’? Sanglit ang “mga langit mas mataas sangsa duta,” ang pagpaubos sa mataas nga mga butang nagakahulugan kon kaisa sa ‘paghulog sa ila gikan sa langit pa duta.’ “Ang katahom sang Israel”—ang himaya kag kagamhanan nga ginpanag-iyahan sini anay sang ginapakamaayo pa ini ni Jehova—ginhulog sang ginlaglag ang Jerusalem kag ginhapay ang Juda.—Isaias 55:9.
2:1, 6—Ano ang “palatungan” ni Jehova kag ang iya “layanglayang”? Ang salmista nag-amba: “Magasulod kami sa iya mga kayangkayang; magasimba kami sa iya palatungan.” (Salmo 132:7) Gani ang “palatungan” sa Panalabiton 2:1 nagapatuhoy sa iya ni Jehova balay sang pagsimba, ukon sa iya templo. ‘Ginsunog sang mga Babilonianhon ang balay ni Jehova’ subong nga daw isa ini ka layanglayang, ukon isa lamang ka payagpayag, sa hardin.—Jeremias 52:12, 13.
2:16, 17—Indi bala dapat nga magaumpisa ang ika-16 nga bersikulo sa Hebreong letra nga ayin kag ang ika-17 sa pe agod masunod ang pagpasunod sang Hebreo nga alpabeto? Kon nagahimo sing mga binalaybay sa sini nga estilo, masami nga ginasunod sang inspirado nga mga manunulat ang pagpasunod sang alpabeto. Apang, wala nila ini ginahimo kon indi ini mangin natural pamatian. Ang mensahe mas importante sangsa pagsunod sa estilo sang pagsulat kay katuyuan lamang sini nga madali ini madumduman. Ang pagbaliskad sa duha ka magkapareho nga karakter mabasa man sa ambahanon 3 kag 4 sang mga Panalabiton.—Panalabiton 3:46, 49; 4:16, 17.
2:17—Ano nga partikular nga “pulong” ang gintuman ni Jehova may kaangtanan sa Jerusalem? Mahimo gid nga ang ginapatuhuyan diri amo ang Levitico 26:17, nga nagasiling: “Ipahamtang ko ang akon nawong batok sa imo, kag laglagon kamo sa atubangan sang inyo mga kaaway; kag tapakon kamo sang mga nagadumot sa inyo, kag magapalagyo kamo nga walay nagalagas sa inyo.”
Mga Leksion Para sa Aton:
1:1-9. Ang Jerusalem nagahibi sing tama sa kagab-ihon, kag ang iya mga luha yara sa iya mga pisngi. Ang iya mga gawang mamingaw, kag ang iya mga saserdote nagapanghayhay. Ang iya mga ulay ginapiutan, kag sia gid yara sa kapaitan. Ngaa? Bangod ang Jerusalem nakahimo sing daku gid nga sala. Ang iya kahigkuan yara sa iya mga sidsid. Ang bunga sang paglapas indi kalipay; ini amo ang mga luha, pagpanghayhay, kapiutan, kag kapaitan.
1:18. Ang pagsilot ni Jehova sa mga nagalapas pirme matarong.
2:20. Ginpaandaman ang mga Israelinhon nga kon indi sila magpamati sa tingog ni Jehova, magaabot sa ila ang mga pagpakamalaut, nga naglakip sang pagkaon ‘sang unod sang ila mga anak nga lalaki kag mga anak nga babayi.’ (Deuteronomio 28:15, 45, 53) Daw ano ka di-maalamon nga pilion ang dalanon sang pagkadimatinumanon sa Dios!
“INDI PAGLIPDI ANG IMO IGDULUNGOG SA AKON KAUMPAWAN”
Ang pungsod sang Israel ginapatuhuyan sa Panalabiton kapitulo 3, subong “mabukod nga lalaki.” Walay sapayan sang mga kapiutan, ini nga lalaki nag-amba: “Maayo si Jehova sa isa nga nagahulat sa iya, sa kalag nga padayon nagapangita sa iya.” Nagpangabay sia sa iya pangamuyo sa Dios: “Pamatian mo ang akon tingog. Indi paglipdi ang imo igdulungog sa akon kaumpawan, sa akon pagpangayo sing bulig.” Sa pagpangabay nga talupangdon ni Jehova ang pagpasipala sang kaaway, nagsiling sia: “Balusan mo sila, O Jehova, suno sa binuhatan sang ila mga kamot.”—Panalabiton 3:1, 25, 56, 64.
Ginpabutyag ni Jeremias ang iya ginbatyag bangod sang malain gid nga mga epekto sang 18 ka bulan nga paglikop sa Jerusalem kag nagpanalabiton: “Ang silot sa kasaypanan sang anak nga babayi sang akon katawhan daku pa sa silot sa sala sang Sodoma, nga ginlaglag sing hinali, kag wala sing kamot nga nagbulig sa iya.” Si Jeremias nagpadayon pa: “Mas maayo pa ang mga napatay paagi sa espada sangsa mga napatay sa gutom, bangod ini sila nagakag-as, ginsakit sing bug-os sa kakulang sang mga bunga sang latagon.”—Panalabiton 4:6, 9.
Ginalaragway sang ikalima nga binalaybay ang mga pumuluyo sang Jerusalem subong nagahambal. Nagasiling sila: “Dumduma, O Jehova, ang natabo sa amon. Tuluka kag tan-awa ang amon kahuluy-an.” Samtang ginasaysay nila ang ila mga kapiutan, nagpakitluoy sila: “O Jehova, magapungko ka tubtob sa tion nga walay latid. Ang imo trono kutob sa kaliwatan tubtob sa kaliwatan. Pabalika kami sa imo, O Jehova, kag gilayon kami nga magabalik. Hatagi kami sing bag-ong mga adlaw kaangay sadtong nagligad nga panahon.”—Panalabiton 5:1, 19, 21.
Sabat sa mga Pamangkot sa Kasulatan:
3:16—Ano ang ginapahangop sang mga tinaga: “Paagi sa graba ginabingaw niya ang akon mga ngipon”? Ang isa ka reperensia nga sinulatan nagsiling: “Sang gintapok ang mga Judiyo, napilitan sila sa pagluto sang ila tinapay sa ginkutkot nga mga buho sa duta, amo nga ang ila tinapay may lakot nga graba.” Mahimo mabingaw ang ngipon kon magkaon sing amo nga tinapay.
4:3, 10—Ngaa ginpaangay ni Jeremias ang “mga anak nga babayi sang [iya] katawhan” sa “mga avestruz sa kahanayakan”? Ang avestruz “nagapakig-angot sa iya mga anak sing mapintas, subong nga daw indi iya,” siling sang Job 39:16. Halimbawa, kon magboto na, ang munga nagalakat kaupod sang iban nga mga munga samtang ang mga sulog amo ang nagaatipan sa mga boto. Kag ano ang nagakatabo kon may katalagman? Nagapalagyo ang sulog kag munga kag ginabilin ang ila mga boto sa pugaran. Sang nagsalakay ang mga Babilonianhon, sobra gid ang gutom sa Jerusalem amo nga ang mga iloy nga kinaandan na nga maluluy-on nangin mapintas sa ila kaugalingon nga mga anak, kaangay sang mga avestruz sa kahanayakan. Kabaliskaran gid ini sa pag-atipan sang mga iloy nga chakal.
5:7—Sukton bala ni Jehova ang mga tawo tungod sa mga kasaypanan sang ila mga katigulangan? Indi, wala ginasilutan ni Jehova ang mga tawo tungod sa mga kasal-anan sang ila mga katigulangan. “Ang kada isa sa aton manabat sang iya kaugalingon sa Dios,” siling sang Biblia. (Roma 14:12) Apang, indi gilayon madula ang mga resulta sang ila mga kasaypanan kag maeksperiensiahan ini gihapon sang ulihi nga mga kaliwatan. Halimbawa, bangod sang pagsimba sang dumaan nga Israel sa mga diosdios, bisan ang matutom nga mga Israelinhon sang masunod nga mga tion nabudlayan sa paglakat sa matarong nga dalanon.—Exodo 20:5.
Mga Leksion Para sa Aton:
3:8, 43, 44. Sang ginlaglag ang Jerusalem, wala ginpamatian ni Jehova ang pagpangayo sing bulig sang mga pumuluyo sang siudad. Ngaa? Bangod nangin di-matinumanon ang katawhan, kag wala gihapon sila naghinulsol. Kon luyag naton nga pamatian ni Jehova ang aton mga pangamuyo, dapat naton sia tumanon.—Hulubaton 28:9.
3:20. Si Jehova, “ang Labing Mataas sa bug-os nga duta,” tuman kataas amo nga nagapaubos sia “sa pagtulok sa langit kag duta.” (Salmo 83:18; 113:6) Apang, nakahibalo gid si Jeremias sa kahanda sang Labing Gamhanan nga magpaubos sa mga tawo, kon sayuron, magpaubos sa ila kahimtangan agod palig-unon sila. Daw ano gid ang aton kalipay nga ang matuod nga Dios indi lamang labing gamhanan kag labing maalam kundi mapainubuson man!
3:21-26, 28-33. Paano naton mabatas bisan ang daku gid nga pag-antos? Ginasugiran kita ni Jeremias. Indi naton dapat pagkalimtan nga si Jehova bugana sa mga buhat sang mahigugmaon nga kaluoy kag maluluy-on gid sia. Dapat man naton dumdumon nga bangod buhi kita karon, indi kita madulaan sing paglaum kag dapat kita magpailob kag maghulat sing hipos, nga wala nagareklamo, sa pagluwas ni Jehova. Dugang pa, dapat naton ‘ibutang ang aton baba sa yab-ok,’ kon sayuron, mapainubuson nga batason ang mga pagtilaw, nagabaton nga may rason gid kon ngaa ginatugot ini sang Dios.
3:27. Ang pag-atubang sa mga pagtilaw sa pagtuo sa tion sang pagkapamatan-on mahimo magkahulugan sing pagbatas sing kabudlayan kag pagyubit. Apang ‘maayo sa mabukod nga tawo nga magpas-an sang gota sa tion sang iya pagkapamatan-on.’ Ngaa? Bangod ang pagtuon sa pagpas-an sang gota sang pag-antos samtang bata pa nagahanda sa isa ka tawo sa pag-atubang sang mga kabudlayan sa iya kabuhi sa ulihi.
3:39-42. Indi maalamon nga ‘magreklamo’ kon nagaantos tungod sa aton mga sala. Sa baylo nga magreklamo sa resulta sang nahimo nga sala, “usisaon naton ang aton mga dalanon kag tungkaron ini, kag magbalik kay Jehova.” Maalamon nga hinulsulan kag tadlungon naton ang aton mga dalanon.
Magsalig kay Jehova
Ginasugid sang tulun-an sang mga Panalabiton sa Biblia ang pagtamod ni Jehova sa Jerusalem kag sa pungsod sang Juda sang ginsunog sang mga Babilonianhon ang siudad kag ginhapay ang pungsod. Ang ginrekord sa sini nga mga ekspresyon sang pagbaton sang sala maathag nga nagapakita nga suno sa pagtamod ni Jehova, ginlaglag ini bangod sang kasaypanan sang mga tawo. Ang inspirado nga mga ambahanon sini nga tulun-an may mga tinaga man nga nagapabutyag sing pagsalig kay Jehova kag sing handum nga maglakat sa husto nga dalanon. Bisan pa indi ini ang ginbatyag sang kalabanan nga mga tawo sang panahon ni Jeremias, ginpatuhuyan sini ang ginbatyag ni Jeremias kag sang mahinulsulon nga nagkalabilin.
Ang pagtulutimbang ni Jehova sa kahimtangan sang Jerusalem subong sang ginpabutyag sa tulun-an sang mga Panalabiton nagatudlo sa aton sing duha ka importante gid nga leksion. Una, ang paglaglag sa Jerusalem kag ang paghapay sa Juda nagapalig-on gid nga dapat naton tumanon si Jehova kag isa ini ka paandam nga indi naton pagsikwayon ang kabubut-on sang Dios. (1 Corinto 10:11) Ang ikaduha nga leksion amo ang halimbawa ni Jeremias. (Roma 15:4) Bisan sa daw wala sing paglaum nga kahimtangan, ang napiutan gid nga manalagna nagsalig sa pagluwas ni Jehova. Daw ano gid ka importante nga magsalig kita sing bug-os kay Jehova kag sa iya Pulong!—Hebreo 4:12.
[Piktyur sa pahina 9]
Nasaksihan ni manalagna Jeremias ang katumanan sang iya mensahe sang paghukom
[Piktyur sa pahina 10]
Ang pagtuo sining Koreano nga mga Saksi gintilawan bangod sang ila panindugan sa hulusayon tuhoy sa Cristianong neutralidad
