Ang Mabudlay nga Proyekto ni Ernst Glück

SANG nagligad nga 300 ka tuig, ginhimo ni Ernst Glück ang isa ka butang nga pila lamang sa maragtas sang tawo ang nangisog nga himuon. Namat-od sia nga badbaron ang Biblia sa lenguahe nga indi sia makahibalo maghambal.

Natawo si Glück sang mga 1654 sa gamay nga banwa sang Wettin, malapit sa Halle, Alemanya. Ang iya amay pastor sa Luterano nga relihion, amo kon ngaa interesado sia sa pagtuon tuhoy sa Dios. Sa edad nga 21, natapos niya ang pagtuon sa teolohiya sa Alemanya kag nagsaylo sia sa ginatawag karon nga Latvia. Sadto nga tion, wala makaeskwela ang kalabanan nga tumandok nga mga tawo, kag pila lamang ang mga libro sa ila lenguahe. Nagsulat si Glück: “Lamharon pa ako sang mag-abot ako sa sini nga pungsod, kag ang una nga natalupangdan ko amo nga ang simbahan sa Latvia wala sing Biblia . . . Bangod sini, namat-od ako sa atubangan sang Dios nga tun-an sing maayo ini nga lenguahe.” Determinado sia nga hatagan ang mga taga-Latvia sing Biblia sa ila lenguahe.

Mga Paghanda Para sa Pagbadbad

Ang duog nga ginpuy-an sadto ni Glück gintawag nga Livonia kag ginagamhan sang Sweden. Ang lokal nga tiglawas sang Hari sang Sweden amo si Johannes Fischer. Interesado sia nga pauswagon ang edukasyon sa Latvia kag magganar man sing kuarta. Ginsugilanon ni Glück si Fischer tuhoy sa plano niya nga badbaron ang Biblia sa Latvian. May imprintahan si Fischer sa siudad sang Riga nga kapital sang Latvia. Kon maimprinta niya ang Latvian nga Biblia, makabulig ini sa iya katuyuan nga pauswagon ang edukasyon kag, sa amo man nga tion, mahimo nga daku nga kuarta ang maganar niya. Nangayo si Fischer kay Hari Charles XI sang Sweden sing permiso para sa pagbadbad sa Biblia. Nagsugot ang hari kag nagtanyag nga sia ang magasto  sa proyekto. Ang resolusyon nga ginpirmahan sang Hari sang Agosto 31, 1681, nagtugot nga sugdan ang pagbadbad sa Biblia.

Naghanda si Glück para sa pagbadbad. Bangod makahibalo sia mag-Aleman, magamit niya kuntani ang badbad ni Martin Luther subong basehan para sa Latvian nga Biblia. Apang luyag ni Glück nga maayo gid nga bersion ang mahimo niya, gani kinahanglan nga magbadbad sia gikan sa orihinal nga Hebreo kag Griego. Kulang pa ang nahibaluan ni Glück tuhoy sa mga lenguahe nga gingamit sa pagsulat sa Biblia, gani nagkadto sia sa Hamburg, Alemanya, agod magtuon sing Hebreo kag Griego. Samtang didto sia, mahimo nga ginbuligan sia sang taga-Livonia nga pari nga si Jānis Reiters sa pagtuon sing Latvian nga lenguahe kag sing Griego man nga gingamit sa pagsulat sa Biblia.

Tinuig nga Pagpangabudlay, Tinuig nga Paghulat

Sang matapos ang iya pagtuon sing mga lenguahe sang 1680, nagbalik si Glück sa Latvia kag nagsugod sia sa pag-alagad subong isa ka pastor. Wala magdugay, ginsugdan niya ang iya proyekto sa pagbadbad. Sang 1683, nakabaton si Glück sing bag-o nga asaynment subong isa ka pastor sa mas daku nga parokya sang Alūksne, nga sang ulihi nagbantog nga amo ang duog diin ginhimo niya ang pagbadbad.

Ang Latvian nga lenguahe sadto kulang sing mga tinaga para sa madamo nga mga termino kag mga ideya nga ginasambit sa Biblia. Gani, naggamit si Glück sing pila ka Aleman nga mga tinaga. Apang ginhimo niya ang iya labing masarangan nga badbaron ang Pulong sang Dios sa Latvian, kag nagaugyon ang mga eksperto nga maayo gid ang kalidad sang iya badbad. Nag-imbento pa gani si Glück sing bag-o nga mga tinaga, kag ginagamit karon sa Latvian ang pila ka tinaga nga gin-imbento niya. Lakip sa sini amo ang Latvian nga mga termino para sa “halimbawa,” “piesta,” “higante,” “mag-espiya,” kag “magtestigo.”

Pirme ginpahibalo ni Johannes Fischer ang hari sang Sweden tuhoy sa progreso sang pagbadbad nga proyekto, kag ginapakita sang ila komunikasyon nga natapos ni Glück ang pagbadbad sa Cristiano nga Griegong Kasulatan sang 1683. Gani nahuman niya ang iya mabudlay nga proyekto sing walo ka tuig lamang, kay natapos niya ang bug-os nga Biblia sang 1689. * Naatrasar ang pag-imprinta sa nabadbad nga Biblia, apang nalab-ot niya ang  iya tulumuron sang 1694—naghatag ang gobierno sing awtorisasyon nga itanyag sa publiko ang Latvian nga Biblia.

Nagduhaduha ang iban nga mga istoryador nga si Glück lang ang nagbadbad sang iya Biblia. Walay duhaduha nga ginbinagbinag man niya ang badbad ni Luther kag gingamit man niya ang pila ka bahin sang Biblia nga nabadbad na sa Latvian. Apang, diutay lamang ini nga bahin sa iya badbad. May nagbulig bala sa iya sa pagbadbad? May kabulig matuod si Glück sang ginabadbad niya ang Biblia, kag may nagbulig man sa pagbasa kag sa pagsekyar sang kalidad sang iya badbad. Apang, wala sila magbulig sa pagbadbad mismo. Gani mahimo gid nga si Glück lamang ang nagbadbad sang iya Biblia.

Ang Biblia nga ginbadbad ni Glück nakabulig gid sa pag-uswag sang nasulat nga lenguahe sang Latvian, apang may mas importante pa ini nga resulta. Sa katapusan, mabasa na sang mga taga-Latvia ang Pulong sang Dios sa ila lenguahe kag matun-an ang makahatag sing kabuhi nga mga panudlo sini. Wala nila malipatan ang ginhimo ni Ernst Glück para sa ila. Sa kapin na sa 300 ka tuig, ginaatipan sang mga taga-Alūksne ang duha ka ensina nga kahoy nga gintawag nga Glika ozoli, ukon mga ensina ni Glück. Gintanom ini anay ni Glück subong handumanan sang Latvian nga Biblia. May isa ka gamay nga museo sa Alūksne nga nagaunod sing lainlain nga mga bersion sang Biblia. Lakip sa sini amo ang isa sa una nga naimprinta nga mga kopya sang Biblia nga ginbadbad ni Glück. Kag ang eskudo de armas sang Alūksne nagapakita sang Biblia kag sang petsa nga 1689, sang mahuman ni Glück ang iya pagbadbad.

Ang Iya Masunod nga Ginhimo

Sang mag-abot si Glück si Latvia, nagtuon sia sing Ruso nga lenguahe. Sang 1699 nagsulat sia nga ginatuman niya ang iya isa pa ka handum—badbaron ang Biblia sa Ruso nga lenguahe. Sa isa ka sulat nga napetsahan 1702, ginsambit niya nga ginsugdan na niya nga rebisahon ang Latvian nga Biblia. Apang nagbudlay ang kahimtangan. Pagligad sang madamo nga tuig sang paghidait, nangin isa ka patag-awayan ang Latvia. Sang 1702, ginlutos sang Ruso nga mga hangaway ang mga Sweko kag gin-agaw ang Alūksne. Si Glück kag ang iya pamilya gintapok sa Rusya. * Sa tion sining magamo nga panahon, nadula ni Glück ang mga manuskrito sang iya bag-o nga Latvian nga Biblia kag ang iya Ruso nga badbad. Napatay sia sa Moscow sang 1705.

Daku nga kadulaan ang pagkadula sang ulihi nga mga bersion sang Biblia sa Latvian kag Ruso. Apang tubtob karon, ang tanan nga makabasa sang Latvian nga Biblia nagabenepisyo gikan sa orihinal nga badbad ni Glück.

Isa lamang si Ernst Glück sa madamo nga nagpangabudlay sing lakas agod mabadbad ang Biblia sa tumandok nga mga lenguahe. Subong resulta, mabasa na sa halos tanan nga lenguahe sa duta ang Pulong sang Dios kag matun-an ang hamili nga kamatuoran sini. Huo, paagi sa mga edisyon sang Biblia sa kapin sa 2,000 ka lenguahe, padayon nga ginapakilala ni Jehova ang iya kaugalingon sa mga tawo bisan diin.

[Mga Footnote]

[Piktyur sa pahina 13]

Ang badbad ni Glück

[Piktyur sa pahina 14]

Nagapanudlo ang mga Saksi ni Jehova tuhoy sa Biblia sa banwa diin ginbadbad ini ni Glück