‘Ginhimo Kita sing Makatilingala’

“Sa makahalawhaw nga paagi ginhimo ako sing makatilingala.”—SALMO 139:14.

1. Ngaa madamo ang nagapati nga gintuga sang Dios ang makatilingala nga mga butang sa duta?

ANG duta puno sing makatilingala nga mga tinuga. Paano ini nagluntad? Ang iban nagapati nga wala ini gintuga sang isa ka intelihente nga Manunuga. Ang iban naman nagapati nga kon wala ang Manunuga indi naton mahangpan ang kinaugali. Nagasiling sila nga ang mga tinuga sa duta masibod gid, nanuhaytuhay, kag makatilingala pa, amo nga indi mahimo nga natabuan lang ini. Para sa madamo, lakip ang pila ka sientipiko, ginapakita sang ebidensia nga ang uniberso gintuga sang maalam, gamhanan, kag maalwan nga Magbubuhat. *

2. Ano ang nagpahulag kay David nga dayawon si Jehova?

² Si Hari David sang dumaan nga Israel kumbinsido gid nga ang Magbubuhat takus dayawon tungod sa Iya makatilingala nga mga tinuga. Bisan pa nagkabuhi si David sa tion nga ang siensia indi subong ka mauswagon karon, nakita niya nga napalibutan sia sing dalayawon nga mga halimbawa sang tinuga sang Dios. Ang pagbinagbinag ni David sa iya mismo lawas nagpahulag sa iya nga dayawon ang ikasarang sang Dios sa pagpanuga. “Magadayaw ako sa imo kay sa makahalawhaw nga paagi ginhimo ako sing makatilingala,” sulat niya. “Ang imo mga binuhatan makatilingala, subong nga nahibaluan gid sang akon kalag.”—Salmo 139:14.

3, 4. Ngaa importante nga pamalandungan naton sing maayo ang mga binuhatan ni Jehova?

³ Natigayon ni David ining mabakod nga pagtuo paagi sa pagpamalandong sing maayo. Sa karon, ang mga teoriya nga ginatudlo sa eskwelahan kag sa media tuhoy sa ginhalinan sang tawo makaguba sing pagtuo. Agod matigayon naton ang pagtuo nga kaangay sang kay David, dapat man kita magpamalandong sing maayo. Makatalagam kon tugutan naton nga maimpluwensiahan kita sang panghunahuna sang iban, ilabi na kon tuhoy sa panguna nga mga topiko subong sang pagluntad kag papel sang isa ka Manunuga.

⁴ Dugang pa, ang pagpamalandong sa mga binuhatan ni Jehova nagapabakod sang aton apresasyon sa iya kag nagapalig-on sang aton pagsalig sa iya mga saad sa palaabuton. Magapahulag man ini sa aton nga kilalahon pa gid si Jehova kag alagaron sia. Gani binagbinagon naton kon paano ginapamatud-an sang moderno nga siensia ang ginsiling ni David nga ‘ginhimo kita sing makatilingala.’

Ang Dalayawon nga Pagtubo sang Aton Lawas

5, 6. (a) Paano kita nagsugod sa pagkabuhi? (b) Ano ang ginahimo sang aton mga batobato?

⁵ “Kay ikaw mismo ang naghimo sang akon mga batobato; gin-amligan mo ako sa tiyan sang akon iloy.” (Salmo 139:13) Tanan kita nagsugod sa pagkabuhi sa taguangkan sang aton iloy subong isa ka  selula nga gamay pa sa tumbok sa punta sini nga dinalan. Ining gamay nga selula tuman kasibod—daw isa ka gamay nga pabrika! Madasig ini nga nagatubo. Sa talipuspusan sang imo ikaduha nga bulan sa taguangkan, ang imo importante gid nga mga organo human na. Lakip sa sini ang imo mga batobato. Sang ginbun-ag ka, ang imo mga batobato handa na sa pagsala sang imo dugo—ginakuha ang mga hilo kag sobra nga tubig apang ginabilin ang mapuslanon nga mga substansia. Ang imo duha ka batobato, kon mapagros, nagasala sang tubig sa imo dugo—mga lima ka litro sa adulto—kada 45 minutos!

⁶ Ang imo mga batobato nagabulig man sa pagkontrol sa mga mineral, asido, kag presyon sang imo dugo. May importante pa ini nga ginahimo. Ginagamit sini ang bitamina D sa paghimo sing isa pa ka substansia agod magtubo sing nagakaigo ang tul-an kag mapatubas ang hormon nga erythropoietin, nga nagapahulag sa tul-an nga magpatubas sang pula nga mga selula sang dugo. Indi katingalahan nga ang mga batobato ginatawag nga “batid nga mga kemiko sang lawas”! *

7, 8. (a) Ilaragway ang pagtubo sang wala pa matawo nga lapsag. (b) Sa anong paagi nga ang nagatubo nga lapsag ‘gintagik sa manubo gid nga mga bahin sang duta’?

⁷ “Ang akon mga tul-an wala matago sa imo sang ginhimo ako sa tago, sang gintagik ako sa manubo gid nga mga bahin sang duta.” (Salmo 139:15) Ang orihinal nga selula nagatunga, kag ang bag-o nga mga selula padayon nga nagatunga. Nian ang mga selula para sa kaugatan, kaunuran, panit, kag iban pa nagasugod sa pagpainpain. Ang pareho nga mga selula nagatingob agod magporma sing mga tisyu ukon basad kag dayon mangin mga organo. Halimbawa, sa ikatlo nga semana sang pagpanamkon, nagatubo na ang imo mga tul-an. Sang mga pito ka semana pa lang ang imo edad kag mga 2.5 sentimetros ka pa lang kadaku, ang imo 206 ka tul-an kon magdaku ka naplastar na, apang mahumok pa ini.

⁸ Ining dalayawon nga proseso sang pagtubo nahanabo sa sulod sang taguangkan sang imo iloy, natago sa panulok sang tawo nga daw subong bala nga nalubong ini sing madalom sa duta. Sa pagkamatuod, madamo pa ang wala mahibaluan sang tawo tuhoy sa aton pagtubo. Halimbawa, ano ang nagpahulag sa kada gene sang imo mga selula nga magpainpain agod mangin nanuhaytuhay nga bahin sang lawas? Mahimo nga sa ulihi mahibaluan ini sang siensia, apang subong sang masunod nga ginsiling ni David, nahibaluan na ini nga daan sang aton Magbubuhat nga si Jehova.

9, 10. Paano “nasulat” sa “tulun-an” sang Dios ang pagtubo sang mga bahin sang sibudbod?

⁹ “Nakita sang imo mga mata bisan ang akon sibudbod, kag sa imo tulun-an nasulat ang tanan nga bahin sini, tuhoy sa mga adlaw nga ginhuman ini bisan sang wala pa ini.” (Salmo 139:16) Ang imo orihinal nga selula nagaunod sing kompleto nga plano sang imo bug-os nga lawas. Ini nga plano amo ang ginbasehan sang imo pagtubo sa taguangkan sa sulod sang siam ka bulan antes ka matawo kag tubtob magbientehon ka. Halin sa taguangkan tubtob maghamtong ka, madamo sing mga pagbag-o sa imo lawas, nga ginsunod sa plano nga nakaprograma sa sining orihinal nga selula.

¹⁰ Wala si David sing ihibalo tuhoy sa mga selula kag mga gene, kag wala gani sia sing mikroskopyo. Apang nahantop gid niya nga ang pagtubo sang iya kaugalingon nga lawas pamatuod sang maalamon nga pagplano. Mahimo nga bisan paano may nahibaluan si David tuhoy sa pagtubo sang mga sibudbod, amo nga nakasiling sia nga ang tanan nga pagtubo natabo suno sa isa ka desinyo  kag orasan. Sing mabinalaybayon, ginlaragway niya ini nga desinyo subong “nasulat” sa “tulun-an” sang Dios.

11. Sa ano nagadepende ang aton pisikal nga mga kinaiya?

¹¹ Sa karon, nahibaluan na nga ang mga kinaiya nga napanubli mo sa imo mga ginikanan kag mga katigulangan—subong sang imo kataason, pangguyahon, duag sang mata kag buhok, kag linibo ka iban pa nga kinaiya—nagadepende sa imo mga gene. Ang kada selula mo may linibolibo ka gene, kag ang kada gene bahin sang isa ka malaba nga kadena nga ginahuman sang DNA (deoxyribonucleic acid). Ang mga instruksion sa pagporma sang imo lawas “nasulat” sa kemikal nga kaundan sang imo DNA. Kon magtunga ang imo selula—agod maghimo sing bag-o nga mga selula ukon ibulos sa daan nga mga selula—ginaliton sang imo DNA ini nga mga instruksion, agod padayon ka nga mabuhi kag indi magbag-o ang imo kabug-usan nga panagway. Isa gid ini ka tumalagsahon nga halimbawa sang gahom kag kaalam sang aton langitnon nga Magbubuhat!

Ang Aton Tumalagsahon nga Utok

12. Ano gid ang kinatuhayan sang mga tawo sa mga sapat?

¹² “Gani, para sa akon daw ano ka bilidhon ang imo mga panghunahuna! O Dios, daw ano kadaku ang bug-os nga kadamuon nila! Kon isipon ko sila, madamo pa sila sa balas.” (Salmo 139:17, 18a) Ginhimo man sing makatilingala ang mga sapat, kag ang iban sa sini may mga igbalatyag kag ikasarang nga labaw sangsa mga tawo. Apang ginhatagan sang Dios ang mga tawo sing utok nga mas labaw sangsa bisan ano nga sapat. “Bisan pa daw pareho kita sa iban nga espesyi sa madamo nga paagi, tumalagsahon kita sa tanan nga porma sang kabuhi diri sa duta tungod sa aton ikasarang sa paghambal kag paghunahuna,” siling sang isa ka libro sa siensia. “Tumalagsahon man kita kay interesado gid kita nga mahibaluan ang tuhoy sa aton kaugalingon: Paano gindesinyo ang aton lawas? Paano kita ginporma?” Ini nga mga pamangkot ginhunahuna man ni David.

13. (a) Paano ginpamalandungan ni David ang panghunahuna sang Dios? (b) Paano naton mailog ang halimbawa ni David?

¹³ Labaw sa tanan, tuhay kita sa mga sapat bangod may ikasarang kita nga pamalandungan ang mga panghunahuna sang Dios. * Ining pinasahi nga dulot isa sa mga pamatuod nga ginhimo kita “sa dagway sang Dios.” (Genesis 1:27) Gingamit sing maayo ni David ining dulot. Ginpamalandungan niya ang mga pamatuod sang pagluntad sang Dios kag ang maayo nga mga kinaiya nga makita sa mga tinuga sa duta sa palibot niya. May kopya man si David sang una nga mga tulun-an sang Balaan nga Kasulatan, nga nagaunod sang mga pagpahayag sang Dios tuhoy sa iya kaugalingon kag sa iya mga binuhatan. Ining inspirado nga mga sinulatan nagbulig kay David nga mahangpan ang panghunahuna, personalidad, kag katuyuan sang Dios. Ang pagpamalandong sa Kasulatan, pagpanuga, kag pagpakig-angot sang Dios sa iya nagpahulag kay David nga dayawon ang iya Magbubuhat.

 Kon Ano ang Nadalahig sa Pagtuo

14. Ngaa indi kinahanglan nga mahangpan naton ang tanan tuhoy sa Dios antes kita magtuo sa iya?

¹⁴ Samtang ginapamalandungan pa gid ni David ang pagpanuga kag ang Kasulatan, labi nga narealisar niya nga indi niya mahangpan ang tanan tuhoy sa kasangkaron sang ihibalo kag ikasarang sang Dios. (Salmo 139:6) Amo man kita. Indi gid naton mahangpan ang tanan tuhoy sa mga tinuga sang Dios. (Manugwali 3:11; 8:17) Apang “ginpadayag” sang Dios ang bastante nga ihibalo paagi sa Kasulatan kag sa kinaugali agod matigayon sang bisan sin-o nga nagapangita sing kamatuoran ang pagtuo nga may sadsaran.—Roma 1:19, 20; Hebreo 11:1, 3.

15. Iilustrar kon paano naangot ang pagtuo sa aton kaangtanan sa Dios.

¹⁵ Ang pagtuo indi lamang pagpati nga ang kabuhi kag ang uniberso may isa ka intelihente nga Ginhalinan. Kinahanglan man ang pagsalig kay Jehova nga Dios subong isa ka persona kag luyag niya nga makilala naton sia kag makigsuod kita sa iya. (Santiago 4:8) Ayhan mahunahuna naton ang pagsalig sang isa ka anak sa iya mahigugmaon nga amay. Kon may magduhaduha kon bala buligan ka gid sang imo amay sa tion sang kabudlayan, mahimo nga indi mo sia makumbinsi nga masaligan ang imo amay. Apang, kon paagi sa eksperiensia natigayon mo ang mga pamatuod nga mainayuhon ang imo amay, makasalig ka nga indi ka gid niya pagpabay-an. Sing kaanggid, ang pagkilala kay Jehova paagi sa pagtuon sa Kasulatan, pagpamalandong sa iya mga tinuga, kag pag-eksperiensia sang iya bulig subong sabat sa aton mga pangamuyo magapahulag sa aton sa pagsalig sa iya. Magapahulag pa gani ini sa aton nga magtuon sing dugang pa tuhoy sa iya kag dayawon sia sing dayon bangod sang di-makagod nga gugma kag debosyon. Amo ini ang labing maayo nga dalanon nga mapanikasugan sang isa.—Efeso 5:1, 2.

Pangitaa ang Panuytoy Sang Aton Magbubuhat!

16. Ano ang matun-an naton sa suod nga kaangtanan ni David kay Jehova?

¹⁶ “Usisaa ako, O Dios, kag hibalua ang akon tagipusuon. Usisaa ako, kag hibalua ang akon makatulublag nga mga panghunahuna, kag tan-awa kon bala may yara makasakit nga dalanon sa akon, kag tuytuyi ako sa dalan sang tion nga walay latid.” (Salmo 139:23, 24) Nahibaluan ni David nga kilala gid sia ni Jehova—ang tanan nga iya ginahunahuna, ginahambal, ukon ginahimo nahibaluan sang iya Magbubuhat. (Salmo 139:1-12; Hebreo 4:13) Bangod sang pagkakilala sa iya sang Dios nagbatyag sing kalig-unan si David, subong nga ang isa ka gamay nga bata nagabatyag sing kalig-unan sa iya mahigugmaon nga mga ginikanan. Ginpakabahandi gid ni David ining suod nga kaangtanan kay Jehova kag nagpanikasog sia nga mahuptan ini paagi sa pagpamalandong sing maayo sa Iya mga binuhatan kag pagpangamuyo sa Iya. Sa katunayan, madamo sang salmo ni David—lakip ang Salmo 139—mga pangamuyo nga ginaamba. Ang pagpamalandong kag pagpangamuyo makabulig man sa aton nga mangin suod kay Jehova.

17. (a) Ngaa luyag ni David nga usisaon ni Jehova ang iya tagipusuon? (b) Paano maapektuhan ang aton kabuhi sang aton kahilwayan sa pagpili?

¹⁷ Bangod ginhimo kita sa dagway sang Dios, ginhatagan kita sing kahilwayan sa pagpili. Makapili kita nga himuon ang maayo ukon ang malain. Apang bisan pa may kahilwayan kita, may salabton  kita sa sini. Indi luyag ni David nga malakip sa mga malauton. (Salmo 139:19-22) Luyag gid niya nga likawan ang sala. Gani, sang mabinagbinag ni David ang walay latid nga kaalam ni Jehova, mapainubuson nga nangabay sia sa Dios nga usisaon ang pinakasulod niya nga pagkatawo kag tuytuyan sia sa dalanon nga nagadul-ong sa kabuhi. Ang matarong nga mga talaksan sang Dios sa moral para sa tanan; gani kinahanglan man naton nga himuon ang husto nga pagpili. Kita tanan ginapalig-on ni Jehova nga tumanon naton sia. Kon himuon naton ini, mahamuot sia sa aton kag pakamaayuhon niya kita. (Juan 12:50; 1 Timoteo 4:8) Ang paglakat upod kay Jehova adlaw-adlaw nagabulig sa aton nga mapalambo ang nasulod nga kalinong, bisan pa sa atubang sang pinakamabudlay nga mga problema.—Filipos 4:6, 7.

Tumana ang Aton Dalayawon nga Magbubuhat!

18. Ano ang ginhinakop ni David sa iya pagpamalandong tuhoy sa mga tinuga sang Dios?

¹⁸ Sang pamatan-on pa si David, pirme sia sa latagon nga nagapahalab sang panong. Ang mga karnero nagaduko agod maghalab, apang si David nagatangla sa kalangitan. Sa madulom nga kagab-ihon, ginapamalandungan ni David ang pagkahalangdon sang uniberso kag kon ano ang buot silingon sini. “Ang mga langit nagapahayag sang himaya sang Dios; kag ang kahawaan nagasugid sang binuhatan sang iya mga kamot,” sulat ni David. “Sa adlaw-adlaw nagahambal, kag sa gab-igab-i nagapakita sing ihibalo.” (Salmo 19:1, 2) Nahangpan ni David nga kinahanglan niya pangitaon kag tumanon ang Isa nga naghimo sang tanan nga butang nga tuman ka makatilingala. Kinahanglan nga himuon man naton ini.

19. Bata man kita ukon tigulang, ano nga mga leksion ang matun-an naton sa ‘paghimo sa aton sing makatilingala’?

¹⁹ Nangin halimbawa si David sa laygay nga ginhatag sang ulihi sang iya anak nga si Solomon sa mga pamatan-on: “Dumduma, karon, ang imo Dakung Manunuga sa mga adlaw sang imo pagkapamatan-on . . . Magkahadlok sa matuod nga Dios kag magtuman sa iya mga sugo. Kay amo ini ang bug-os nga katungdanan sang tawo.” (Manugwali 12:1, 13) Subong pamatan-on, nahantop ni David nga ‘ginhimo sia sing makatilingala.’ Ang pagkabuhi suno sa sini nga ihibalo naghatag sa iya sing daku nga mga benepisyo sa bug-os niya nga kabuhi. Bata man kita ukon tigulang, kon dayawon naton kag alagaron ang aton Dakung Manunuga, mangin makalilipay ang aton kabuhi karon kag sa palaabuton. Tuhoy sa mga nagapabilin nga suod kay Jehova kag nagakabuhi suno sa iya matarong nga mga dalanon, ang Biblia nagasaad: “Magapamunga pa sila sa katigulangon, mapuno sila sing duga kag kalab-as, sa pagpakita nga si Jehova matarong.” (Salmo 92:14, 15) Kag may paglaum kita nga magkalipay sa makatilingala nga mga binuhatan sang aton Magbubuhat sing dayon.

[Mga Footnote]

Mapaathag Mo Bala?

• Paano ang pagtubo sang sibudbod nagapakita nga ‘ginhimo kita sing makatilingala’?

• Ngaa dapat naton pamalandungan ang mga panghunahuna ni Jehova?

• Paano naangot ang pagtuo sa aton kaangtanan kay Jehova?

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

[Piktyur sa pahina 23]

Ang pagtubo sang lapsag sa taguangkan nagasunod sa ginpat-od na nga daan nga desinyo

DNA

[Credit Line]

Unborn fetus: Lennart Nilsson

[Piktyur sa pahina 24]

Subong sang mga bata nga nagasalig sa isa ka mahigugmaon nga amay, nagasalig man kita kay Jehova

[Piktyur sa pahina 25]

Ang pagpamalandong sa mga binuhatan ni Jehova nagpahulag kay David nga dayawon Sia