“Ang Kaalam Pangapin”

“DAW ano kaayo pa ang pagkuha sing kaalam sang sa bulawan; ang pagkuha sing paghangup maayo pa nga pilion sang sa pilak,” siling sang Hulubaton 16:16. Ngaa tama ka bilidhon ang kaalam? Bangod “ang kaalam pangapin subong nga ang cuarta pangapin; apang ang pagkalabaw sang ihibalo amo nga ang kaalam nagatipig sang kabuhi sang may iya sini.” (Manugwali 7:12) Apang, paano matipigan sang kaalam ang kabuhi sang may iya sini?

Ang pagtigayon sing diosnon nga kaalam, kon sayuron, ang pagkuha sing sibu nga ihibalo tuhoy sa Pulong sang Dios, ang Biblia, kag ang pag-aplikar sini, nagabulig sa aton sa paglakat sa dalan nga ginakahamut-an ni Jehova. (Hulubaton 2:10-12) Si Hari Solomon sang dumaan nga Israel nagsiling: “Ang dalan sang matadlong amo ang pagtalikod sa malaut; ang nagabantay sang iya dalanon nagatipig sang iya kalag.” (Hulubaton 16:17) Huo, ginaluwas sang kaalam gikan sa malaut nga dalanon ang may iya sini kag ginatipigan sila nga buhi! Ginapakita sang malip-ot kag maalamon nga pinamulong nga mabasa sa Hulubaton 16:16-33 ang kapuslanan sang diosnon nga kaalam sa aton kinaugali, hambal, kag buhat. *

“Magmapainubuson sing Espiritu”

Ang kaalam ginalaragway nga nagasiling: “Ang bugal kag palabilabi . . . ginadumtan ko.” (Hulubaton 8:13) Ang bugal kag kaalam magkatuhay gid. Dapat kita maghulag nga may kaalam kag maghalong nga wala kita nagapabugal. Ilabi na gid nga maghalong kita kon nakaagom kita sing kadalag-an sa aton kabuhi ukon ginhatagan kita sing responsibilidad sa Cristianong kongregasyon.

“Ang bugal nagauna sa kalaglagan [“pagkapukan,” NW],” paandam sang Hulubaton 16:18, “kag ang palabilabihon nga espiritu nagauna sa pagkapukan [“kasandaran,” NW].” Binagbinaga ang pinakadaku nga pagkapukan sa uniberso kag ini amo ang pagkapukan sang himpit nga espiritu nga anak sang Dios nga nangin si Satanas nga Yawa. (Genesis 3:1-5; Bugna 12:9) Wala bala sia nagpakita sing palabilabihon nga espiritu antes sia mapukan? Ginapatalupangod ini sang Biblia sang nagsiling ini nga ang isa ka bag-ong nakumbertir nga tawo indi dapat tangduan sing  palangakuan sang manugtatap sa Cristianong kongregasyon “basi kon magpabugal sia kag maholog sa katagudilian sang yawa.” (1 Timoteo 3:1, 2, 6) Importante gid nga mag-andam kita nga wala naton ginapalambo ang bugal sa iban kag ginatugutan nga magtubo ini sa aton!

“Maayo pa nga magmapainubuson sing espiritu upud sa imol sang sa magbahin sang inagaw upud sa mga bugalon,” siling sang Hulubaton 16:19. Ini nga laygay maalamon kag napamatud-an ini sa kon ano ang natabo kay Hari Nabocodonosor sang dumaan nga Babilonia. Bugalon nga nagpatindog sia sing isa ka daku nga larawan, nga ayhan nagarepresentar sa iya kaugalingon, sa kapatagan sang Dura. Ayhan ginpahamtang ini sa mataas gid nga duog amo nga nagtaas ini sing 27 metros. (Daniel 3:1) Ining daku nga larawan simbulo sang gamhanan nga emperyo ni Nabocodonosor. Mahimo nga dayaw gid ang mga tawo sa mataas nga mga butang kaangay sadto nga istatwa, subong man sa mga monumento, kampanaryo, kag mataas nga mga tinukod, apang indi ang Dios. Ang salmista nag-amba: “Ang GINOO mataas, apang sia nagatamud sa mga kubus; apang ang matinaastaason nakilala niya sa malayo.” (Salmo 138:6) Sa katunayan, “ang ginapakamataas sa tunga sang mga tawo kangil-aran sa itololok sang Dios.” (Lucas 16:15) Maayo pa nga “magbuylog [kita] sa mga kubus” sangsa “magmatinaastaason” kita.—Roma 12:16.

Magpamulong nga May ‘Paghangop’ kag ‘Pagbuyok’

Ano ang epekto sang pagtigayon sing kaalam sa aton pinamulong? Ang maalam nga hari nagasugid sa aton: “Ang nagatalupangod sa polong makakita sing kaayohan, kag ang bisan sin-o nga nagasalig sa GINUO malipayon sia. Ang maalam sa tagiposoon tawgon nga mahalongon, kag ang katam-is sang mga bibig nagadugang sang tinon-an [“pagbuyok,” NW]. Ang paghangup tuburan sang kabuhi sa may iya sini, apang ang pagtudlo sang mga buangbuang amo ang ila kabuangan. Ang tagiposoon sang maalam nagatudlo sang iya baba, kag nagadugang sing tinon-an [“pagbuyok,” NW] sa iya mga bibig.”—Hulubaton 16:20-23.

Ang kaalam nagabulig sa aton nga magpamulong nga may paghangop kag pagbuyok. Ngaa? Bangod ang tawo nga maalam sa tagipusuon “makakita sing kaayohan” sa isa ka butang kag “nagasalig sa GINUO.” Kon panikasugan naton nga pangitaon ang maayo sa iban, mahimo gid nga may maayo kita nga mahambal tuhoy sa ila. Sa baylo nga maparas ukon mabaison, ang aton pinamulong matam-is kag nagabuyok. Kon nahangpan naton ang kahimtangan sang iban, mahangpan man naton kon daw ano ka daku nga kabudlayan ang ila ginaantos kag kon paano nila ini ginaatubang.

Ang pagpamulong nga may kaalam importante man sa aton hilikuton nga pagbantala tuhoy sa Ginharian kag paghimo sing disipulo. Kon nagatudlo sa iban tuhoy sa Pulong sang Dios, indi lamang ang pagpaalinton sing impormasyon gikan sa Kasulatan ang tulumuron naton. Tulumuron man naton nga lab-uton ang tagipusuon sang mga tawo. Nagakinahanglan ini nga dugangan naton sing pagbuyok ang aton pinamulong. Ginlaygayan ni apostol Pablo ang iya kaupod nga si Timoteo nga magpadayon sa mga butang nga ‘nabuyok sia nga patihan.’—2 Timoteo 3:14, 15, NW.

 Ang Griego nga tinaga para sa “pagbuyok” nagakahulugan sing “pagpabag-o sa hunahuna bangod sang pangatarungan ukon pagbinagbinag sa kon ano ang husto,” siling sang An Expository Dictionary of New Testament Words, ni W. E. Vine. Agod mapresentar ang makapakumbinsi nga mga argumento nga magapabag-o sa hunahuna sang nagapamati sa aton, kinahanglan mahangpan naton ang iya hunahuna, luyag, kahimtangan, kag tinun-an ukon gindak-an. Paano? Si disipulo Santiago nagasabat: “Magmadagmit sa pagpamati, magmahinay sa paghambal.” (Santiago 1:19) Paagi sa pagpamangkot sa iya kag sa pagpamati sa ginasiling niya, mahibaluan naton kon ano ang iya ginahunahuna.

Kilala si apostol Pablo bangod sang iya ikasarang sa pagbuyok sa iban. (Binuhatan 18:4) Bisan gani ang nagapamatok sa iya nga si Demetrio, nga manugsalsal sang pilak, nagbaton: “Indi lamang sa Efeso kondi daw sa bug-os nga Asia ining Pablo nakabuyok kag nakapalipas sang madamo nga katawohan.” (Binuhatan 19:26) Gin-angkon bala ni Pablo nga nangin epektibo sia sa iya pagbantala bangod sang iya ikasarang? Wala. Gintamod niya ang iya pagbantala subong “kahayagan sang Espiritu [sang Dios] kag sang gahum.” (1 Corinto 2:4, 5) Mabuligan man kita sang balaan nga espiritu ni Jehova. Nagasalig kita nga buligan kita ni Jehova sa aton panikasog nga magpamulong nga may paghangop kag pagbuyok sa aton pagbantala.

Indi katingalahan nga “ang maalam sa tagiposoon” ginatawag nga “intelihente” ukon “mahantupon”! (Hulubaton 16:21, An American Translation; New International Version) Huo, ang paghangop “tuburan sang kabuhi” sa may iya sini. Apang ano naman ang masiling tuhoy sa mga buangbuang? ‘Ginatamay nila ang kaalam kag ang pagtudlo.’ (Hulubaton 1:7) Ano ang ila anihon bangod ginasikway nila ang pagtudlo ukon disiplina ni Jehova? Subong sang ginsiling ni Solomon: “Ang pagtudlo sang mga buangbuang amo ang ila kabuangan.” (Hulubaton 16:22) Disiplinahon pa gid sila, sa masami paagi sa grabe nga silot. Ang ila kabuangan mahimo man magresulta sa ila kabudlayan, kahuluy-an, balatian, kag sa maaga pa gani nga kamatayon.

Ginpatalupangod pa gid sang hari sang Israel ang maayo nga epekto sang kaalam sa aton pinamulong, nga nagasiling: “Ang matahum nga mga pulong subong sang uludlan sang dugus, matam-is sa kalag kag ikaayo sa mga tul-an.” (Hulubaton 16:24) Kaangay sang dugos nga matam-is kag gilayon nga nagapaumpaw sa tawo nga gutom, ang matahom nga mga pulong makapalig-on kag makapaumpaw man. Ang dugos makapapagros kag bulong sa balatian, gani maayo ini sa panglawas sang isa ka tawo. Amo man ang matahom nga mga pulong; makabulig ini sa aton nga mangin mapagros sa espirituwal.—Hulubaton 24:13, 14.

Mag-andam sa “Dalanon nga Daw Matarong”

“May dalanon nga daw matarung sa tawo,” siling ni Solomon, “apang ang iya katapusan mga dalanon sang kamatayon.” (Hulubaton 16:25) Isa ini ka paandam batok sa sayop nga pangatarungan kag sa paglakat sa dalanon nga supak sa kasuguan sang Dios. Ang isa ka dalanon mahimo nga daw matarong sa pagtamod sang di-himpit nga tawo apang supak gali ini sa matarong nga mga prinsipio sang Pulong sang Dios. Dugang pa, mahimo ini gamiton ni Satanas agod limbungan ang isa ka tawo sa paglakat sa dalanon nga  daw matarong para sa iya, apang nagapadulong gali sa kamatayon.

Ang pinakamaayo nga pangapin agod indi malimbungan sang kaugalingon amo ang tagipusuon nga maalam kag mahangpunon kag ang konsiensia nga natudluan sa ihibalo tuhoy sa Pulong sang Dios. Kon nagahimo sing mga desisyon sa kabuhi, ini man may kaangtanan sa moral ukon sa pagsimba ukon sa iban pa nga mga butang, ang pinakamaayo nga paagi agod indi malimbungan sang kaugalingon amo ang magpatuytoy sa mga talaksan sang Dios tuhoy sa kon ano ang maayo kag sa kon ano ang malain.

“Ang Gana sang Nagapangabudlay nga Tawo Nagapangabudlay Tungod sa Iya”

“Ang gana sang nagapangabudlay nga tawo nagapangabudlay tungod sa iya,” siling pa sang maalam nga hari, “kay ang iya baba nagapilit sa iya.” (Hulubaton 16:26) Nagsiling si Solomon nga ang paghandum sing pagkaon sang isa ka mamumugon ‘makapangabudlay tungod sa iya’ kay ang iya pagkagutom “nagapilit sa iya,” ukon nagapahulag sa iya. Ang kinaugali nga handum, subong sang gana naton sa pagkaon, sarang makapahulag sa aton nga mangin mapuslanon. Ini nga handum maayo. Apang, ano ang matabo kon ining nagakaigo nga handum ginapabay-an nga mangin sobra amo nga mangin makagod na ini? Ang resulta mangin kaangay sa matabo sa isa ka diutay nga dabok sa pagluto sing pagkaon nga ginpabay-an nga mangin isa ka daku nga sunog sa kagulangan. Ang kakagod amo ang indi mapunggan nga handum kag makahalalit ini. Bangod sini, ginapunggan sang isa ka maalam nga tawo bisan ang iya maayo nga mga handum.

Indi Maglakat sa “Dalanon nga Indi Maayo”

Ang mga tinaga nga nagagua sa aton bibig mahimo mangin malaglagon subong sang nagadabadaba nga kalayo. Sa paglaragway sa makahalalit nga epekto sang pagpangita sing kasaypanan sa iban kag sang pagkutsokutso sini, si Solomon nagsiling: “Ang tawo nga wala sing pulus nagapahito sing pagtistis, kag sa iya mga bibig may dira nga subong sang kalayo nga nagapaso. Ang balingag nga tawo nagapalapnag sing mga kasuayon, kag ang palalibak nagapabulag sa mahirup nga mga abyan.”—Hulubaton 16:27, 28.

Ang tawo nga nagakutsokutso sang iya isigkatawo “wala sing pulus.” Dapat naton pangitaon ang maayo nga mga kinaiya sa iban kag magpamulong sing mga butang nga tungod sini tahuron sila. Kag ano ang matabo kon magpamati kita sa mga nagapalapnag sing makahalalit nga kutsokutso? Ang ila mga pinamulong mahapos nga bangdan sang wala sing basihan nga mga suspetsa, nga nagapabulag sang mga mag-abyan kag nagapabahinbahin sang kongregasyon. Bangod sa kaalam, indi kita magapamati sa ila.

Bilang pagpaandam tuhoy sa pagsulay nga magatiklod sa isa sa paglakat sa malain nga dalanon, si Solomon nagsiling: “Ang tawo nga malugus nagahaylo sang iya isigkatawo kag nagatuytuy sa iya sa dalanon nga indi  maayo. Ang nagapiyong sang iya mga mata nagapahito sing binalingag nga mga butang, ang nagakium sang iya mga bibig nagapahanabu sing malaut.”—Hulubaton 16:29, 30.

Mahimo bala masulay sang kasingki ang matuod nga mga sumilimba? Madamo nga tawo karon ang nasulay nga ‘magpahito sing binalingag nga mga butang.’ Nagapalig-on ukon nagahimo sila sing kasingki. Ayhan wala kita nabudlayan sa paglikaw sa paghimo sing kasingki. Apang ano ang aton himuon kon malimbungon nga ginasulay sang kasingki? Wala bala nasulay ang minilyon ka tawo sa pagtan-aw sing mga kalingawan ukon mga isport nga nagapakita sang kasingki nga daw maayo? Maathag ang paandam sang Kasulatan: “Maglakat upud sa maalam nga mga tawo kag manginmaalam ka, apang ang kaupdanan sang mga buangbuang magaantus.” (Hulubaton 13:20) Isa gid ka pangapin ang diosnon nga kaalam!

Ano naman ang masiling tuhoy sa isa ka tawo nga bug-os kabuhi nga nakig-upod sa kaalam kag paghangop kag wala maglakat “sa dalanon nga indi maayo”? Ang kabuhi nga ginhinguyang sa dalanon sang pagkamatarong matahom ukon dalayawon sa itululok sang Dios kag takus nga tahuron. “Ang ubanon nga olo amo ang purungpurung sang himaya; makita ini sa dalanon sang pagkamatarong,” siling sang Hulubaton 16:31.

Sa pihak nga bahin, ang walay pagpugong nga kaakig indi gid dalayawon. Si Cain, nga panganay nga anak nga lalaki nanday Adan kag Eva, ‘nagsingkal sing tama’ sa iya utod nga si Abel kag ‘ginsumpung kag ginpatay sia.’ (Genesis 4:1, 2, 5, 8) Bisan pa may rason kita kon kaisa nga magkaakig, dapat kita mag-andam nga wala naton ini ginatugutan nga indi na masarangan nga punggan. Ang Hulubaton 16:32 maathag nga nagasiling: “Ang makuli sa pagpangakig maayo pa sa gamhanan, kag ang nagagahum sang iya espiritu sang sa nagaagaw sing banwa.” Ang di-mapunggan nga kaakig indi tanda sang kabakod ukon sang maayo nga kinaiya. Isa ini ka kaluyahon nga ‘nagatuytoy sa isa sa dalanon nga indi maayo.’

Kon “ang Dios Amo ang Nagahatag sang Sabat”

“Ang mga tawo nagapagabutgabot sa paghibalo sang kabubut-on sang Dios,” siling sang hari sang Israel, “pero ang Dios amo ang nagahatag sang sabat.” (Hulubaton 16:33, Maayong Balita nga Biblia) Sa Israel sadto, nagpagabutgabot si Jehova kon kaisa agod ipahibalo ang iya kabubut-on. Ang ginapagabutgabot amo ang gamay nga mga bato ukon tapitapi nga kahoy ukon bato. Una, ginapangabay si Jehova sa pagpamat-od sa isa ka butang. Masunod, ginahimo ang pagabutgabot. Ang resulta ginabaton subong nga naghalin sa Dios.

Wala na nagapagabutgabot si Jehova agod ipahibalo ang iya kabubut-on sa iya katawhan. Ginpahayag na niya ini sa iya Pulong, ang Biblia. Ang sibu nga ihibalo tuhoy sa ginasiling sang Biblia kinahanglanon gid agod makatigayon sing diosnon nga kaalam. Busa, indi naton dapat pagpaligaron ang adlaw nga wala naton ginabasa ang inspirado nga Kasulatan.—Salmo 1:1, 2; Mateo 4:4.

[Footnote]

[Piktyur sa pahina 8]

Ngaa ang kaalam maayo pa sa bulawan?

[Piktyur sa pahina 9]

Ano ang nagadugang sing pagbuyok sa imo bibig kon nagabantala?

[Piktyur sa pahina 10]

“Ang tawo nga wala sing pulus nagapahito sing pagtistis”

[Piktyur sa pahina 11]

Ang di-mapunggan nga kaakig magatuytoy sa isa “sa dalanon nga indi maayo”

[Piktyur sa pahina 12]

Ang kasingki mahimo makasulay