“Ang Hamili nga Dulot” sa Poland

SANG Hulyo 6, 1525, si Duke Albrecht sang Hohenzollern nagdeklarar nga ang Luteranismo amo ang mangin relihion sang Estado. Busa, ang Ducal Prussia, nga sa sina nga tion napaidalom sa ginharian sang Poland, nangin una nga estado sang Europa nga opisyal nga nagbaton sang panudlo ni Martin Luther.

Luyag ni Albrecht nga ang Königsberg, ang kapital sang Sidlangan nga Prussia, mangin sentro sang Protestante nga relihion. Nagpatukod sia sing unibersidad sa siudad kag ginpasanyog ang pag-imprinta sang mga sinulatan ni Luther sa madamo nga lenguahe. Sang 1544, ginmando sang duke nga dapat mabatian sang mga Polaco sa iya sakop ang pagbasa sa Balaan nga Kasulatan sa ila kaugalingon nga lenguahe. Apang, wala pa sing Biblia nga nabadbad sa Polaco.

Pagbadbad sa Lenguahe nga “Ginagamit Adlaw-adlaw”

Agod masolusyunan ina nga problema, nangita si Albrecht sang isa nga sangkol sa pagbalhag sang Cristianong Griegong Kasulatan sa Polaco nga lenguahe. Sang tuig 1550, nakilala niya si Jan Seklucjan nga isa ka manunulat, manugbaligya sing libro, kag manug-imprinta. Naggradwar si Seklucjan sa Unibersidad sang Leipzig kag kilala man nga nagpaakig sa Katoliko nga Simbahan bangod sa pagpalapnag niya sang panudlo sang mga Protestante. Ang matuod, nakakadto na anay si Seklucjan sa Königsberg agod malikawan ang iya kaso sa pagpalapnag sang iya relihiosong mga pagpati.

Nalangkag gid si Jan Seklucjan sa pagbalhag sang Polaco nga badbad sang Kasulatan. Sang gintangdo ini sa iya nga hilikuton, natapos niya ang pag-imprinta sang una nga mga kopya sang Ebanghelyo ni Mateo pagligad sang isa ka tuig. Ini nga edisyon nagalakip sang detalyado nga komentaryo kag mabuligon nga marhinal nga mga nota nga nagaaman sing iban pa posible nga mga pagbadbad. Pagkatapos sini, gindumalahan ni Seklucjan ang pag-imprinta sang isa ka edisyon nga nagaunod sing apat ka Ebanghelyo. Sa sulod lamang sang tatlo ka tuig, naimprinta niya ang bug-os nga Cristianong Griegong Kasulatan.

Agod masiguro nga sibu ang pagbadbad, ginpaanggid ini sang manugbadbad sa Griegong teksto. Dugang pa, ang introduksion sa 1551 nga edisyon nagsiling nga ginpaanggid man ini sa Latin nga mga badbad kag “sa mga badbad sa iban pa nga mga lenguahe.” Si Stanisław Rospond, ang awtor sang Studies on the Polish Language of the 16th Century, naglaragway sa sini  nga badbad subong “maayo kag talunsay.” Ang manugbadbad wala naggamit sang “madalom nga mga tinaga,” siling ni Rospond. Sa baylo, gintinguhaan niya nga gamiton ang Polaco nga mga tinaga nga “ginagamit sa adlaw-adlaw nga paghambalanay.”

Bisan pa nga si Seklucjan ang manugpahituhog sini nga proyekto, ginapakita sang ebidensia nga indi sia ang manugbadbad. Kon amo, sin-o gali ining maalam kag batid nga manugbadbad? Sia si Stanisław Murzynowski. Mga 23 anyos sia sang gintangduan sia ni Seklucjan sa sining mabudlay nga hilikuton.

Nabun-ag si Murzynowski sa isa ka minuro, apang sang yara na sia sa hustuhan nga edad, ginpaeskwela sia sang iya amay sa Königsberg agod magtuon sing Griego kag Hebreo. Sang ulihi, nag-eskwela si Murzynowski sa Unibersidad sang Wittenberg, sa Alemanya, kag mahimo nga diri sila nagkilalahay ni Martin Luther. Ining pamatan-on nga estudyante nagtuon sa mga panudlo ni Philipp Melanchthon, nga walay duhaduha nagbulig sa iya nga mangin batid sa Griego kag Hebreo. Nian nagkadto sia sa Italya agod magtuon sing dugang pa. Pagkatapos sini, nagbalik si Murzynowski sa Königsberg kag ginpangabay si Duke Albrecht nga luyag niya magtrabaho subong manugbadbad.

“Maukod kag batid nga manugbadbad si Murzynowski, apang wala sia magpadungog sa iya kaugalingon, ni magkuha sing mataas nga posisyon, ukon magpangabay nga ibutang ang iya ngalan sa pahina sang titulo nga iya ginbadbad,” siling ni Maria Kossowska sa iya libro nga The Bible in the Polish Language. Ang matuod, ining hoben nga lalaki nagsulat tuhoy sa iya ikasarang: “Indi ako maayo magsulat sa Latin kag sa Polaco.” Bisan pa nagpangduhaduha sia sa iya ikasarang, nangin instrumento si Murzynowski agod maaman ang Pulong sang Dios sa mga taga-Poland. Ginlaragway sang iya kaupod nga si Seklucjan ang badbad nga ila nabalhag subong “hamili nga dulot” sa Poland.

Isa ka Hamili nga Dulot

Sugod sang mabalhag ang una nga Biblia sa Polaco nga lenguahe, madamo pa ang nagsunod. Sang 1995 ginpagua ang New World Translation of the Christian Greek Scriptures, kag sang 1998, ang kompleto nga New World Translation of the Holy Scriptures sa Polaco. Ang mga manugbadbad sini wala man nagpadungog sa ila kaugalingon. Sa baylo, gintinguhaan nila nga mapaalinton ang Pulong sang Dios sing sibu kag ginbadbad nila ini sa lenguahe nga ginagamit karon, indi sa lenguahe sang ika-16 nga siglo.

Sa karon ang Biblia matigayon na sing bug-os ukon sing bahin sa mga 2,400 ka lenguahe. Kon may matigayon ka nga badbad sang Pulong sang Dios sa imo namat-an nga lenguahe, tamda ini nga isa ka hamili nga dulot gikan kay Jehova nga Dios agod matuytuyan ka.—2 Timoteo 3:15-17.

[Piktyur sa pahina 20]

Handumanan nga bato para kay Stanisław Murzynowski, isa ka manugbadbad sang “Bag-o nga Testamento” sa Polaco

[Piktyur sa pahina 21]

Kapitulo 3 sang tulun-an sang Mateo nga ginbadbad ni Stanisław Murzynowski

[Credit Line]

Dzięki uprzejmości Towarzystwa Naukowego Płockiego