Sugilanon sang Kabuhi

Sa Bulig ni Jehova, Nalampuwasan Namon ang Totalitaryan nga mga Rehimen

Panugiron ni Henryk Dornik

NATAWO ako sang 1926. Ang akon mga ginikanan debotado nga mga Katoliko. Nagapuyo sila sa Ruda Slaska, nga isa ka minahan nga banwa malapit sa Katowice, sa bagatnan sang Poland. Gintudluan nila kami nga mag-utod—si Manong Bernard, ako, kag ang amon duha ka manghod nga sanday Róża kag Edyta—nga magpangamuyo, magsimba, kag magkumpisar.

Ang Kamatuoran sa Biblia Nakalab-ot sa Amon Puluy-an

Isa ka adlaw sang Enero 1937, sang dies anyos ako, nagpauli si Tatay nga malipayon gid. May dala sia nga isa ka daku kag madamol nga libro nga natigayon niya gikan sa mga Saksi ni Jehova. Nagsiling sia, “Mga anak, tan-awa bala ninyo ang dala ko. Amo ini ang Balaan nga Kasulatan!” Amo yadto ang una nga bes nga nakakita ako sing Biblia.

Madugay na nga kontrolado sang Iglesia Katolika ang mga tawo sa Ruda Slaska kag kaingod nga mga duog. Mainabyanon ang klero sa mga tag-iya sang minahan kag gusto nila nga tumanon sila pirme sang mga minero kag sang ila mga pamilya. Kon ang isa ka minero indi magtambong sa Misa ukon indi magkumpisar, ginakabig sia nga di-tumuluo kag ginapahalin sa minahan. Sang nakig-upod si Tatay sa mga Saksi ni Jehova, pahalinon man sia tani sa minahan. Apang, sang magkadto ang pari sa amon balay, ginbuyagyag ni Tatay sa atubang sang tanan ang iya pagkasalimpapaw. Indi na gusto sang nahuy-an nga pari nga magpagamo pa, gani wala mapahalin sa minahan si Tatay.

Ang nabatian ko sang magkomprontahanay si Tatay kag ang pari ang nagtiklod sa akon nga tun-an ang Biblia. Amat-amat ko nga ginhigugma si Jehova, kag nangin suod ako sa iya. Pila ka  bulan sa tapos nga nakighambal si Tatay sa pari, nagtambong kami sa Memoryal sang kamatayon ni Cristo. Ginpakilala si Tatay sa isa ka grupo sang 30 ka tawo paagi sa pagsiling, “Isa sia ka Jonadab.” Sang ulihi, natun-an ko nga ang mga “Jonadab” mga Cristiano gali nga may dutan-on nga paglaum kag magadamo pa sila. *—2 Hari 10:15-17.

“Nahangpan Mo Bala Kon Ano ang Bawtismo?”

Sang ginbaton ni Tatay ang kamatuoran, nag-untat sia sa pag-inom kag nangin maayo nga bana kag amay. Apang, indi ugyon si Nanay sa bag-o nga relihion ni Tatay, kag nagsiling sia sadto nga mas gusto pa niya kon ano anay ang iya bana, basta Katoliko lang ini gihapon. Pero, sang magsugod ang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, natalupangdan niya nga ang klerigo nga nagpangamuyo para sa kadalag-an sang Poland batok sa nagasalakay nga mga Aleman, amo man karon ang nagapasalamat para sa mga kadalag-an ni Hitler! Gani sang 1941, nagbuylog si Nanay sa amon sa pag-alagad kay Jehova.

Antes sini, luyag ko na nga simbuluhan ang akon dedikasyon sa Dios paagi sa bawtismo, pero nagsiling ang mga gulang sa kongregasyon nga bata pa kuno ako. Ginsilingan nila ako nga maghulathulat lang. Apang, sang Disiembre 10, 1940, sekreto ako nga gin-interbyu ni Konrad Grabowy (isa ka utod nga napatay sang ulihi nga matutom sa kampo konsentrasyon) sa isa ka gamay nga apartment. Namangkot sia sing lima ka pamangkot kag sang nakontento sia sa akon mga sabat, ginbawtismuhan niya ako. Ang isa niya ka pamangkot amo ang, “Nahangpan mo bala kon ano ang bawtismo?” Ang isa pa amo, “Nahibaluan mo bala nga karon nga may inaway, papilion ka sa indi madugay kon kay Hitler ka ukon kay Jehova, kag mahimo ka nga patyon kon pilion mo si Jehova?” Walay pagpangduhaduha nga nagsabat ako sing “Huo.”

Nagsugod ang Paghingabot

Ngaa amo sini ang mga pamangkot ni Konrad Grabowy sa akon? Sang ginsalakay sang mga Aleman ang Poland sang 1939, gintilawan gid ang amon pagtuo kag integridad. Kada adlaw, mabalitaan namon nga may Cristianong mga kauturan nga ginadakop, ginatapok, kag ginabilanggo sa mga kampo konsentrasyon. Sang ulihi, kami naman ang gintilawan.

Luyag sang mga Nazi nga mangin makugi nga mga katapo sang Third Reich ang mga pamatan-on, lakip kami nga apat ka mag-utod. Bangod pila ka beses na nga nangindi sanday Nanay kag Tatay nga magpalista sa Volkslist (ang listahan sang mga nangin banwahanon na ukon sang mga gusto pa nga mangin banwahanon sang Alemanya), gindingutan sila sang ila kinamatarong nga padakuon kami nga mga anak nila. Ginbilanggo si Tatay sa kampo konsentrasyon sa Auschwitz. Sang Pebrero 1944, kami ni Manong ginbutang sa repormatoryo sa Grodków (Grottkau), malapit sa Nysa, kag ang amon naman mga manghod ginpadala sa isa ka kombento sa Czarnowąsy (Klosterbrück), malapit sa Opole. Luyag nila nga isikway namon ang ginatawag nila nga “tiko nga pagpati sang amon mga ginikanan.” Si Nanay na lang ang nabilin sa balay.

Kada aga, ang bandera sang Nazi ginapasaka sa luwang sang repormatoryo kag ginasugo kami nga bayawon ang amon tuo nga kamot kag magsaludo sa bandera samtang nagasinggit sing “Heil Hitler.” Mabudlay ini nga pagtilaw sa amon pagtuo, apang kami ni Manong Bernard wala gid magkompromiso. Gani, ginkastigo kami sing todo bangod sa amon “di-matinahuron” nga paggawi. Wala man magmadinalag-on ang iban pa nila nga paagi agod paluyahon ang amon pagtuo, gani ginhatagan kami sing ultimatum sang mga guardia nga SS, “Pirmahan ninyo ang deklarasyon sang katutom sa Estado sang Alemanya kag mag-entra sa Wehrmacht [soldado sang Alemanya] ukon ipadala kamo sa kampo konsentrasyon.”

Sang ginpanugyan sang awtoridad nga ipadala kami sa kampo konsentrasyon sang Agosto 1944,  nagsiling sila: “Indi gid sila mahimo makumbinsi nga magkompromiso. Malipayon sila bisan nga patyon sila ukon paantuson. Ang ila rebelyuso nga panindugan malain nga impluwensia sa bug-os nga repormatoryo.” Bisan pa wala ako sing plano nga mangin martir, nalipay gid ako nga mag-antos nga may kaisog kag dignidad tungod sa akon katutom kay Jehova. (Binuhatan 5:41) Kon ako lang, indi ko gid mabatas ang tanan nga kabudlayan nga atubangon ko. Apang, ang tinagipusuon nga mga pangamuyo nagpasuod pa gid sa akon kay Jehova, kag nangin masaligan gid sia nga Manugtabang.—Hebreo 13:6.

Sa Kampo Konsentrasyon

Sang ulihi, gindala ako sa Gross-Rosen nga kampo konsentrasyon sa Silesia. Subong bilanggo, ginhatagan ako sing numero kag sing purpura nga trayanggulo, nga nagapakilala nga isa ako ka Saksi ni Jehova. May gintanyag sa akon ang mga guardia nga SS. Buhian nila ako kag mahimo nga mangin opisyal pa ako sang mga soldado nga Nazi sa isa ka kondisyon. “Dapat mo isikway ang pagpati sang mga Estudyante sa Biblia, nga ginakaugtan gid sang Third Reich.” Ako lang ang gintanyagan sini. Mga Saksi ni Jehova lang ang may kahigayunan nga makagua sa kampo. Apang, kaangay sa linibo pa, malig-on nga ginpangindian ko ini nga “pribilehiyo.” Ang mga guardia nagsiling: “Himutari sing maayo inang simburyo sang krematoryo. Kon indi mo pagbatunon ang amon ginatanyag, dira ka gid matupa.” Sa liwat, malig-on ako nga nangindi, kag sa sini nga tion, nabatyagan ko “ang paghidait sang Dios nga nagalabaw sa tanan nga paghangup.”—Filipos 4:6, 7.

Ginpangamuyo ko nga tani may makita ako nga mga masigkatumuluo sa kampo, kag ginsabat ini ni Jehova. Lakip sa akon mga masigka-Cristiano didto amo si utod Gustaw Baumert, nga mahigugmaon nga nag-atipan sa akon. Nabatyagan ko gid nga si Jehova “Amay sang mga kalooy kag ang Dios sang tanan nga paglipay.”—2 Corinto 1:3.

Pagligad sang pila ka bulan, napilitan ang mga Nazi nga mag-ibakwit kay malapit na lang ang mga soldado sang Rusya. Samtang nagahanda kami sa paglakat, nagdesisyon kami nga mga lalaki nga magkadto sa kuartel sang mga babayi, bisan pa nga delikado, agod tan-awon ang kahimtangan sang mga 20 ka utod nga babayi. Lakip sa ila amo sanday Elsa Abt kag Gertrud Ott. * Sang makita nila kami, dalidali sila nga nagdalagan pakadto sa amon, kag pagkatapos sang malip-ot nga pagpalig-unay, nagkanta sila sing ambahanon sa Ginharian nga may mga tinaga: “Sia nga matutom, sia nga matarong, indi magakahadlok.” * Naghibi kami tanan!

Pakadto sa Masunod nga Kampo

Ginpasakay sang mga Nazi kami nga mga 100 tubtob 150 ka bilanggo sa isa lang ka bagon, nga  wala sing pagkaon ukon tubig, kag naglakbay kami samtang nagaulan sing niebe. Nag-antos kami sing kauhaw kag hilanat. Amat-amat nga nabuhinan ang sakay sang bagon sang ang nagamasakit kag kapoy kaayo nga mga bilanggo nagakalipong lang kag nagakapatay. Nagbanog ang akon mga tiil kag mga lutalutahan, gani indi ako makatindog. Sa tapos sang napulo ka adlaw nga paglakbay, ang pila na lang ka bilanggo nga nakalampuwas nakaabot gid man sa kampo sa Mittelbau-Dora sa Nordhausen, nga malapit sa Weimar sa Thuringia. Talalupangdon nga wala sing bisan isa ka utod ang napatay sa sining makasiligni nga paglakbay.

Bag-o pa lang ako maulian sa amon paglakbay sang madamo sa kampo ang nagmasakit sing balaod. Nalatnan ako kag ang pila man ka utod nga lalaki. Ginsilingan kami nga indi lang anay pagbatunon ang sabaw nga ginarasyon sa kampo kag batuk nga tinapay lang ang amon kaunon. Ginhimo ko ini kag nag-ayo ako. Sang Marso 1945 nabalitaan namon nga ang teksto para sa sina nga tuig amo ang Mateo 28:19: “Busa lakat kamo kag himoon nga mga gintoton-an ang tanan nga kapungsuran.” Mahimo gid nga sa indi madugay pagahilwayon kami sa bilangguan kag ang maayong balita padayon nga ibantala! Nagpahalipay ini kag naghatag sing paglaum sa amon, kay abi namon ang Bug-os Kalibutan nga Inaway II matapos sa Armagedon. Ginpabakod gid kami Jehova sa sining mabudlay nga mga tion!

Nahilway sa mga Kampo

Sang Abril 1, 1945, ginbombahan sang mga Alyado ang kuartel sang mga SS kag ang amon kampo nga malapit sa sini. Madamo ang napatay ukon napilasan. Pagkadason nga adlaw, ginbombahan kami liwat kag nag-apok ako bangod sa kabaskugon sang paglupok sini.

Ginbuligan ako sang isa ka utod, si Fritz Ulrich. Nagalaum sia nga buhi pa ako, gani ginkaykay niya ako sa nagapintal sa akon nga mga kagulub-an kag sang makita niya ako ginguyod niya ako palayo. Sang maulian ako, nabatyagan ko nga madamo sing pilas ang akon nawong kag lawas kag indi ako makabati. Nagpalamungol ako bangod sa kabaskog sang paglupok. Pila man ka tuig antes nagbalik ang akon palamatin-an.

Sa linibo ka mga bilanggo, pila lang ang nakalampuwas sa sadto nga pagpamomba. Lakip sa pila ka utod nga napatay ang pinalangga nga si Gustaw Baumert. Bangod sang akon mga pilas, naimpeksion ako kag ginhilanat. Pero, wala magdugay, nakita kami kag ginhilway sang tropa sang mga Alyado. Sadto man nga tion, ang nagakadunot nga mga bangkay sang nagkalamatay nga mga bilanggo ginbangdan sang tipos, kag nalatnan man ako sini. Gindala ako sa ospital upod sa iban pa nga nagamasakit. Walay sapayan sang panikasog sang mga doktor, tatlo lang kami ang wala mapatay. Nagapasalamat gid ako nga ginbuligan ako ni Jehova nga makapabilin nga matutom sa sining mabudlay nga mga tion kag ginluwas niya ako gikan sa “landong” sang kamatayon.—Salmo 23:4.

Nakapauli Gid Man!

Sang mag-ampo ang mga Aleman, abi ko makapauli na ako dayon, apang indi pa gali. Nakita ako sang pila ka katapo sang Catholic Action nga mga bilanggo man anay. Nagsinggit sila, “Patya sia!” kag gintikwang nila ako kag gintapaktapak. Maayo lang kay may naglabay nga tawo kag ginluwas niya ako gikan sa ila kapintas. Apang nadugayan ang akon pag-ayo, kay may mga pilas ako kag nagapalangluya pa bangod sang tipos. Sang ulihi, nakapauli gid man ako. Nalipay gid ako nga makaupod liwat ang akon pamilya! Nalipay gid sila nga makita ako, kay abi nila patay na ako.

Ginpadayon namon ang pagbantala, kag madamong hanuot nga nagapangita sing kamatuoran ang nagbaton sang amon ginatudlo sa ila. Ako ang gintangduan nga magdul-ong sing mga literatura sa Biblia sa mga kongregasyon. Upod sa iban pa nga mga utod nga lalaki, nakapribilehiyo ako nga magkadto sa Weimar kag makigkita sa mga representante gikan sa sanga talatapan sang Alemanya. Halin didto, gindala namon sa Poland  ang nahauna nga Aleman nga mga gua sang Ang Lalantawan nga gin-imprinta sa tapos sang inaway. Ginbadbad ini dayon, ginhimuan sing mga stensil, kag gin-imprinta. Sang ang amon talatapan sa Lodz ang nagdumala sang hilikuton sa Poland, regular na ang pag-abot sang mga literatura sa Biblia sa mga kongregasyon. Nag-alagad ako subong espesyal nga payunir, ukon bug-os tion nga manugbantala, nga nagabantala sa malapad nga teritoryo sang Silesia, nga ang daku nga bahin sini sakop anay sang Poland.

Apang, sang maggahom ang bag-ong tukod nga Komunista nga rehimen sa Poland, ginhingabot liwat ang mga Saksi ni Jehova. Bangod sang akon Cristianong neutralidad, ginsentensiahan ako nga mabilanggo sing duha ka tuig sang 1948. Samtang sa bilangguan, madamo pa nga mga bilanggo ang nabuligan ko nga magsuod sa Dios. Ang isa sa ila nanindugan sa kamatuoran kag nagdedikar sang ulihi sang iya kabuhi kay Jehova kag nagpabawtismo.

Sang 1952, nabilanggo ako liwat, sini nga tion bangod sa panumbungon nga espiya kuno ako sang Estados Unidos! Samtang nagahulat sang akon bista, ginbartolina ako kag adlaw-gab-i nga gin-interogar. Sa liwat, ginluwas ako ni Jehova sa mga kamot sang mga manughingabot, kag sa nagsunod nga mga tinuig, wala ko na maagihan ang amo sini nga pag-abuso.

Ang Nagbulig sa Akon nga Makabatas

Kon balikan ko ang mga tinuig sang mga pagtilaw kag mga kabudlayan, mahambal ko kon ano ang mga butang nga nagpalig-on gid sa akon. Una sa tanan, ang kusog agod makabatas naghalin kay Jehova kag sa iya Pulong, ang Biblia. Ang pirme kag tudok nga pag-ampo sa “Dios sang tanan nga paglipay” kag ang regular nga pagtuon sa iya Pulong nagbulig sa akon kag sa iban nga mahuptan ang pagtuo. Ginpabakod man ang amon pagtuo sang mga Ang Lalantawan nga ginkopya sa kamot.Sa mga kampo konsentrasyon, napalig-on gid ako sang pag-atipan sang mga masigkatumuluo nga handa gid magbulig.

Ang isa pa ka pagpakamaayo gikan kay Jehova amo ang akon asawa, nga si Maria. Nagpakasal kami sang Oktubre 1950 kag sang ulihi ginbugayan kami sing anak nga babayi nga si Halina nga nagdaku man nga nagaalagad kay Jehova. Nag-upod kami ni Maria sa sulod sang 35 ka tuig, apang napatay sia pagkatapos sang malawig nga pagpakigbato sa balatian. Tuman gid ang akon kasubo sang mapatay sia. Bisan kon kaisa nagabatyag ako nga daw ‘ginalampusan, wala ako malaglag.’ (2 Corinto 4:9) Sa mga tion nga nasubuan ako, nabatyagan ko ang pagsakdag sang akon anak, sang akon umagad, kag sang akon mga apo, kag sila tanan matutom man nga nagaalagad kay Jehova.

Sugod sang 1990, nag-alagad ako sa sanga talatapan sa Poland. Daku gid nga pagpakamaayo nga makaupod ang pamilya Bethel kada adlaw. Kon kaisa bangod sang akon nagaluya nga panglawason, pamatyag ko daw kaangay ako sa isa ka maluya nga agila nga indi na makakapaykapay. Walay sapayan sini, ginatan-aw ko sing malaumon ang palaabuton, kag ‘nagaambahan ako sa GINOO, bangud nga naghisayo sia sing mabuganaon sa akon’ tubtob karon. (Salmo 13:6) Ginakalangkagan ko ang tion nga dulaon ni Jehova, nga akon Manugtabang, ang tanan nga halit sang mapiguson nga paggahom ni Satanas.

[Mga Footnote]

[Piktyur sa pahina 10]

Ang akon numero kag purpura nga trayanggulo sa kampo konsentrasyon

[Piktyur sa pahina 12]

Upod sa akon asawa nga si Maria, sang 1980