Talalupangdon nga mga Punto Gikan sa Tulun-an sang Nahum, Habacuc, kag Sofonias
Ang Pulong ni Jehova Buhi
Talalupangdon nga mga Punto Gikan sa Tulun-an sang Nahum, Habacuc, kag Sofonias
NALAGLAG na sang bug-os kalibutan nga kagamhanan nga Asiria ang Samaria, ang kabisera sang napulo ka tribo nga ginharian sang Israel. Subong man, madugay na nga ginatublag sang Asiria ang Juda. May mensahe si manalagna Nahum sang Juda para sa Ninive, ang kabisera sang Asiria. Ginsulat ang tulun-an sang Nahum sa Biblia antes sang 632 B.C.E., kag nagaunod ini sina nga mensahe.
Ang magasunod nga kagamhanan amo ang Emperyo sang Babilonia, nga kon kaisa ginadumalahan sang mga hari nga Caldeanhon. Ang tulun-an sang Habacuc mahimo nga natapos sang mga 628 B.C.E., kag nagtagna ini kon paano gamiton ni Jehova ang Babilonia sa pagpadapat sing paghukom kag kon ano ang madangatan sa Babilonia sa ulihi.
Mas nauna nga nagtagna si manalagna Sofonias sang Juda kanday Nahum kag Habacuc. Nagpanagna sia sing kapin sa 40 ka tuig antes malaglag ang Jerusalem sang 607 B.C.E., kag ginpahayag niya ang mensahe sang kalaglagan kag paglaum sang Juda. Nagaunod man ang tulun-an sang Sofonias sa Biblia sing kapahayagan batok sa iban nga mga pungsod.
“KAILO ANG BANWA NGA MADUGO”
“Ang kapahayagan batok sa Ninive” naggikan kay Jehova nga Dios, nga “makuli sa pagpangakig kag daku sa gahum.” Bisan pa nga si Jehova isa ka “pamakud sa adlaw sang kalisud” para sa mga nagadangop sa iya, laglagon niya ang Ninive.—Nahum 1:1, 3, 7; NW.
“Kay ang GINOO nagauli sang kamahalan ni Jacob.” Apang, kaangay sang “leon nga nagkusnit sing tuman,” ginpahog sang Asiria ang katawhan sang Dios. ‘Sunugon ni Jehova sa aso ang mga kangga sang [Ninive], kag ang espada magalamon sang iya bataon nga mga leon.’ (Nahum 2:2, 12, 13) “Kailo ang banwa nga madugo,” nga amo ang Ninive. “Ang tanan nga magapamati sang sugid nahanungod sa imo nagapamalakpak sang ila mga kamot” kag magakasadya.—Nahum 3:1, 19.
Sabat sa mga Pamangkot sa Kasulatan:
1:9—Ano ang kahulugan para sa Juda sang ‘pagtapos sing bug-os’ sa Ninive? Nagakahulugan ini nga indi na nila kahadlukan ang Asiria; ‘kay indi na mag-agi sa iya [liwat] ang malauton, mapapas sia sing bug-os.’ Sa paghambal nga daw nalaglag na ang Ninive, nagsulat si Nahum: “Tan-awa, sa kabukiran ang mga tiil sang nagdala sang maayong balita, nga nagabantala sang paghidait! Hiwata ang imo mga piesta O Juda.”—Nahum 1:15.
2:6—Ano “ang mga gawang sang mga suba” nga nabulwang? Ini nga mga gawang nagapatuhoy sa mga pader sang Ninive nga nabulwang bangod sang pagbaha sang Suba Tigris. Sang 632 B.C.E. sang naghimbon ang puersa sang Babilonia kag Media batok sa Ninive, wala gid sia nahadlok. Nagsalig sia sa iya matag-as nga mga pader, kag ginkabig ang iya kaugalingon nga indi gid masulod nga siudad. Apang, nagbaha ang Tigris bangod sang mabunok nga ulan. Suno sa istoryador nga si Diodorus, amo ini ang rason kon ngaa “nagbaha sa isa ka bahin sang siudad kag nag-anod sang mga pader sa malayo.” Sa amo nabuksan ang mga gawang sang mga pader, kag suno sa tagna, malaglag sing hinali ang Ninive kaangay sang paglamon sang kalayo sa laya nga dagami.—Nahum 1:8-10.
3:4—Paano nangin kaangay sang makihilawason ang Ninive? Ginlimbungan sang Ninive ang mga pungsod paagi sa pagpasalig sa ila sing pagpakig-abyan kag bulig apang sa pagkamatuod nagpigos sa ila. Halimbawa, ginbuligan sang Asiria ang Judiyo nga hari nga si Ahaz batok sa naghugpong nga puersa sang Siria kag Israel. Apang sang ulihi, ang “hari sang Asiria nagkadto [kay Ahaz], kag nagsakit sa iya.”—2 Cronica 28:20.
Mga Leksion Para sa Aton:
1:2-6. Ginatimalusan ni Jehova ang iya mga kaaway, nga wala nagahatag sa iya sing eksklusibo nga debosyon, kag nagapakita ini nga ginapaabot niya sa iya mga sumilimba ang eksklusibo nga debosyon.—Exodo 20:5.
1:10. Ang mabakod nga mga pader kag ginatos ka mga torre wala makaupang sa paghukom ni Jehova batok sa Ninive. Ang mga kaaway sang katawhan ni Jehova subong indi man makaluwas sa masakit nga paghukom sang Dios.—Hulubaton 2:22; Daniel 2:44.
“ANG MATARUNG MAGAKABUHI”
Sa una nga duha ka kapitulo sang tulun-an sang Habacuc nagapakigsugilanon ang manalagna kay Jehova nga Dios. Bangod nagakasubo gid sa natabo sa Juda, namangkot si Habacuc sa Dios: “Ngaa bala nga ginapakitaan mo ako sing kalautan kag ginapatolok sa pagkabalingag?” Bilang sabat, nagsiling si Jehova: “Ginabangon ko ang mga Caldeanhon, ina nga pungsod nga mapintas kag madalas.” Nakibot ang manalagna nga gamiton sang Dios ang mga “maluibon” sa pagsilot sa Juda. (Habacuc 1:3, 6, 13) Ginpasalig si Habacuc nga ang mga matarong magakabuhi, apang ang kaaway indi makalikaw sa silot. Dugang pa, ginrekord ni Habacuc ang lima ka kalalat-an nga pahanabuon batok sa kaaway sang mga Caldeanhon.—Habacuc 2:4.
Sa iya pangamuyo sing kaluoy, ‘ginpanalabiton’ (NW) ni Habacuc ang mga pagpasundayag ni Jehova sang iya makahalawhaw nga gahom sang una kaangay sang natabo sa Pula nga Dagat, sa kahanayakan, kag sa Jerico. Gintagna man sang manalagna ang pagpanghikot ni Jehova nga may kaakig sa Armagedon. Naghinakop ang pangamuyo paagi sa pagsiling: “Ang Dios, ang Ginoo, amo ang akon kusug; ginahimo niya ang akon mga tiil subong sang iya sang mga usa, palakton niya ako sa akon mataas nga mga duug.”—Habacuc 3:1, 19.
Sabat sa mga Pamangkot sa Kasulatan:
1:5, 6—Ngaa ang pagbangon sang mga Caldeanhon batok sa Jerusalem daw indi mapatihan sang mga Judiyo? Sang nagpanagna si Habacuc, kontrolado gid sang Egipto ang Juda. (2 Hari 23:29, 30, 34) Bisan pa ang mga Babilonianhon amat-amat nga nagagamhanan, ang mga hangaway sini wala pa nakalutos kay Paraon Neco. (Jeremias 46:2) Dugang pa, ang templo ni Jehova yara sa Jerusalem, kag ang Davidiko nga dinastiya wala pa gid mapukan halin sang una. Para sa mga Judiyo sa sina nga tion, ang “buluhaton” sang Dios sa pagtugot sa mga Caldeanhon sa paglaglag sa Jerusalem daw indi gid matabo. Apang, bisan pa para sa ila daw indi mapatihan ang ginpamulong ni Habacuc, ang palanan-awon tuhoy sa kalaglagan sang Jerusalem sa kamot sang Babilonia ‘sa pagkamatuud nag-abot’ gid sang 607 B.C.E.—Habacuc 2:3.
2:5—Sin-o ang “mabukod nga lalaki,” kag ngaa “indi niya malab-ot ang iya tulumuron”? (NW) Ang mga Babilonianhon, nga naggamit sang ila ikasarang sa pagpangdaug sa mga pungsod, amo ang ginpatuhuyan nga pangkabilugan nga “mabukod nga lalaki.” Ang iya kadalag-an amo ang ginbangdan kon ngaa nangin isa sia ka tawo nga nahubog sa alak. Apang, indi sia magmadinalag-on sa pagtipon sa tanan nga pungsod, bangod gamiton ni Jehova ang Media kag Persia agod nga pukanon sia. Ang ginapatuhuyan sang modernong adlaw nga pangkabilugan nga “lalaki” amo ang pulitikal nga mga kagamhanan. Nahubog man ini sang iya sobra nga pagsalig sa kaugalingon kag pagkaarogante kag sang walay kabulusgan nga pagpasangkad sang iya gahom. Apang indi niya matuman ang iya tulumuron nga ‘tipunon sa iya kaugalingon ang tanan nga pungsod.’ Ang Ginharian lamang sang Dios amo ang makapahiusa sa katawhan.—Mateo 6:9, 10.
Mga Leksion Para sa Aton:
1:1-4; 1:12–2:1. Nagpautwas sing sinsero nga mga pamangkot si Habacuc, kag ginsabat sia ni Jehova. Ginapamatian sang matuod nga Dios ang mga pangamuyo sang iya matutom nga mga alagad.
2:1. Kaangay ni Habacuc, dapat kita magpabilin nga alisto kag aktibo sa aton pag-alagad sa Dios. Dapat man kita pirme handa sa pagbag-o sang aton panimuot nahisuno sa “pagsabdong,” (NW) ukon pagtadlong nga aton matigayon.
2:3; 3:16. Samtang matinuuhon kita nga nagahulat sa nagapakari nga adlaw ni Jehova, indi kita dapat magpabuyanbuyan.
2:4. Agod maluwas sa nagapakari nga adlaw sang paghukom ni Jehova, dapat kita magpabilin nga matutom.—Hebreo 10:36-38.
2:6, 7, 9, 12, 15, 19. Mangin kailo ang mga makagod sa di-bunayag nga pagganar, mahigugmaon sa kasingki, nagahimo sing imoralidad, ukon idolatriya. Dapat kita mangin mabinantayon agod malikawan ini nga paggawi kag mga buhat.
2:11. Kon mapaslawan kita sa pagbuyagyag sang kalautan sini nga kalibutan, “ang bato magasinggit.” Importante nga mangin mapinadayunon kita sa maisugon nga pagbantala sang mensahe sang Ginharian!
3:6. Wala sing makaupang kay Jehova kon ipatuman na niya ang iya paghukom, bisan pa ang organisasyon sang mga tawo nga daw bukid ka pag-on.
3:13. Makasalig gid kita nga indi patarasak ang pagpanglaglag sa Armagedon. Luwason ni Jehova ang iya matutom nga mga alagad.
3:17-19. Bisan pa makaeksperiensia kita sing mga kabudlayan antes kag sa tion sang Armagedon, makasalig kita nga hatagan kita ni Jehova sing “kusug” samtang nagaalagad kita sa iya sing malipayon.
“ANG ADLAW SANG GINOO MALAPIT NA”
Lapnag gid ang pagsimba kay Baal sa Juda. Nagpamulong si Jehova paagi sa iya manalagna nga si Sofonias: “Untayon ko ang akon kamut batok sa Juda, kag sa tanan nga pumuluyo sang Jerusalem.” Nagpaandam si Sofonias: “Ang adlaw sang GINOO malapit na.” (Sofonias 1:4, 7, 14) Yadtong makalab-ot lamang sang mga ginapatuman sang Dios amo ang “malipdan” sa sina nga adlaw.—Sofonias 2:3.
“Kailo . . . sa mapiguson nga banwa,” ang Jerusalem! “‘Hulata ninyo ako,’ siling sang GINOO, ‘tubtub sa adlaw nga magatindug ako sa inagaw. Kay ang akon pagtapat amo ang pagtipon sang mga pungsud, . . sa pag-ula sa ila sang akon kaalipungut.’” Apang nagsaad ang Dios: “Himoon ko kamo nga ngalan kag pagdayaw sa tunga sang tanan nga mga katawohan sang duta, kon pahaulian ko ang inyo kabihagan sa atubangan sang inyo mga mata.”—Sofonias 3:1, 8, 20.
Sabat sa mga Pamangkot sa Kasulatan:
2:13, 14—Kay sin-o “tingug [ang] magaamba” sa bug-os nga pagkapukan sang Ninive? Sanglit ang Ninive nangin puluy-an sang ilahas nga kasapatan kag kapispisan, ang tingog nga padayon nga nagaamba nagapatuhoy sa pag-amba sang kapispisan kag posible nga sa dapya sang hangin sa atangan sang ginbayaan nga mga tinukod.
3:9—Ano ang “putli nga hambal,” (NW) kag paano ini ginapamulong? Amo ini ang kamatuoran sang Dios nga masapwan sa iya Pulong, ang Biblia. Nagalakip ini sa tanan nga panudlo sang Biblia. Ginapamulong naton ini paagi sa pagpati sa kamatuoran, paagi sa husto nga pagtudlo sini sa iban, kag paagi sa pagkabuhi nahisuno sa kabubut-on sang Dios.
Mga Leksion Para sa Aton:
1:8. Maathag nga ginatinguhaan sang iban sa panahon ni Sofonias nga batunon sila sang mga pungsod sa palibot nila paagi sa pagsuksok “sing panapton sang mga dumuloong.” Indi gid maalamon para sa mga sumilimba ni Jehova karon nga magtinguha sa pagpahisuno sa kalibutan sa sini nga paagi!
1:12; 3:5, 16. Padayon nga nagpadala si Jehova sang iya mga manalagna agod paandaman ang iya katawhan tuhoy sa iya hudisyal nga mga desisyon. Ginhimo niya ini bisan pa nga kaangay sang lagdo nga naglugdang sa suludlan sang alak, madamo nga mga Judiyo ang nagpatawhay na lang kag wala nagsapak sa sini nga mensahe. Subong nga nagahilapit na ang dakung adlaw ni Jehova, sa baylo nga tugutan naton ang di-masinapakon nga panimuot sang mga tawo nga ‘magpaluya sa aton mga kamut,’ kinahanglan nga magpadayon gid kita sa pagpahayag sang mensahe sang Ginharian.
2:3. Si Jehova lamang ang makaluwas sa aton sa adlaw sang iya kaakig. Agod padayon kita nga kahamut-an niya, kinahanglan naton ‘pangitaon ang GINOO’ paagi sa pagtuon sa iya Pulong, ang Biblia; mangamuyo sang iya panuytoy; kag makigsuod sa iya. Dapat man naton ‘pangitaon ang pagkamatarung’ paagi sa pagkabuhi sing matinlo sa moral. Kag kinahanglan naton ‘pangitaon ang pagkamapainubuson’ paagi sa pagpalambo sang mapainubuson kag mapinasakupon nga panimuot.
2:4-15; 3:1-5. Sa adlaw sang paghukom ni Jehova, ang Cristiandad kag ang tanan nga pungsod, nga nagapigos sa katawhan sang Dios, makaagom man sing katapusan kaangay sang natabo sa Jerusalem kag sa mga pungsod sa palibot sini. (Bugna 16:14, 16; 18:4-8) Indi kita dapat magkahadlok sa pagpahayag sang paghukom sang Dios.
3:8, 9. Samtang ginahulat naton ang adlaw ni Jehova, nagahanda kita para sa kaluwasan paagi sa pagtuon sang “putli nga hambal” (NW) kag sa ‘pagtawag sa ngalan sang Dios’ paagi sa pagdedikar sang aton kaugalingon sa iya. Ginaalagad man naton si Jehova nga may “paghilisugot” kaupod sa iya katawhan kag nagahalad sa iya “sing halad sang pagdayaw” subong dulot.—Hebreo 13:15.
‘Nagadalidali Ini sing Tama’
Nag-amba ang salmista: “Kay sa diotay pa nga tion, kag ang malauton wala na; bisan talupangdon mo sing makugihon ang iya duug, wala na sia didto.” (Salmo 37:10) Kon pamalandungan naton ang gintagna tuhoy sa Ninive sa tulun-an sang Nahum kag tuhoy sa Babilonia kag sa apostata nga Juda sa tulun-an sang Habacuc, walay duhaduha nga ang ginsiling sini nga salmista matuman gid. Apang, tubtob san-o kita dapat maghulat?
Nagsiling ang Sofonias 1:14: “Malapit na ang dakung adlaw sang GINOO, malapit ini kag nagdalidali sing tama.” Ginpakita man sa aton sang tulun-an sang Sofonias kon paano kita malipdan sa sina nga adlaw kag kon ano ang dapat naton himuon karon agod makahanda para sa kaluwasan. Sa pagkamatuod, “ang polong sang Dios buhi kag gamhanan.”—Hebreo 4:12.
[Mga piktyur sa pahina 8]
Ang mapag-on kag matag-as nga mga pader sang Ninive wala nakapugong sa katumanan sang tagna ni Nahum
[Credit Line]
Randy Olson/National Geographic Image Collection
