Indi Magpadala sa Opinyon sang Publiko

SA KADA lugar lainlain ang pagtamod sang mga tawo sa kon ano ang maayo ukon malain kag kon ano ang dalayawon ukon talamayon. Kag ini nga pagtamod nagabag-o sa pagligad sang tion. Gani, kon nagabasa kita sang mga kasaysayan sa Biblia nga madugay na nga natabo, kinahanglan nga binagbinagon naton kon ano ang pagtamod kag mga prinsipio sang mga tawo sadto sa baylo nga hangpon ini suno sa aton kaugalingon nga talaksan.

Halimbawa, binagbinagon naton ang duha ka konsepto nga pirme ginasambit sa Cristianong Griegong Kasulatan—ang kadungganan kag kahuy-anan. Agod mahangpan naton sing maayo ang mga teksto nga nagasambit tuhoy sa kadungganan kag kahuy-anan, dapat anay naton hunahunaon kon paano ini gintamod sang mga tawo sadto.

Ang Moral nga Talaksan sang Unang Siglo

“Importante gid sa kultura sang mga Griego, mga Romano, kag mga Judiyo ang kadungganan kag ginakangil-aran gid nila ang kahuy-anan,” siling sang isa ka iskolar. “Ang mga tawo handa nga mapatay para lang matigayon ang dungog, reputasyon, kabantugan, kahamuot kag respeto sang iban.” Bangod sini, madali sila maimpluwensiahan sang mga opinyon sang iban nga tawo.

Sa isa ka katilingban nga wala na sang mas importante pa sa mga tawo kundi ang iya estado sang pagkabuhi, daku gid nga butang ang posisyon kag kadungganan. Ang dungog wala lamang nagapatuhoy sa pagpabalor sang isa sa iya kaugalingon kundi sa pagpabalor man sang iban sa iya. Ang pagpadungog sa isa nagakahulugan nga ginapakilala mo sia sa publiko subong dalayawon nga tawo. Ang pagpadungog nagakahulugan man sing hayag nga pagdayaw sa kamanggaran, posisyon ukon kadungganan sang isa paagi sa paghatag sa iya sing atension. Ang dungog mahimo matigayon paagi sa paghimo sing maayo nga mga buhat ukon paagi sa pinasahi nga ikasarang sang isa. Sa kabaliskaran, ang kahuy-anan nagadalahig sang pagpakahuya ukon pagyaguta sang publiko. Indi lamang ini isa ka balatyagon sang kahuya bangod nakonsiensia ang isa kundi resulta ini sang pagpakamalaut sang katilingban.

Sang ginsambit ni Jesus ang tuhoy sa tawo nga ginpapungko “sa labing dungganon nga duog” ukon “labing kubos nga duog” sa isa ka punsion, ginpakita niya nga ang mga tawo sadto may talaksan na sang kadungganan kag kahuy-anan. (Luc. 14:8-10) Mga duha ka bes nga nagbaisay ang mga disipulo ni Jesus “kon sin-o sa ila ang labing daku.” (Luc. 9:46; 22:24) Makita sa ila paggawi kon ano gid ang importante sa pagtamod sang mga tawo sadto. Sa amo man nga tion, ginkabig sang mga bugalon kag mapaindis-indison nga Judiyong relihiosong mga lider ang pagbantala ni Jesus subong isa ka hangkat sa ila dungog kag awtoridad. Apang pirme gid nagakapaslawan ang ila pagtinguha nga ipakita sa publiko nga mas superyor sila sangsa iya.—Luc. 13:11-17.

Para sa mga Judiyo, Griego, kag Romano sang unang siglo, makahuluya gid kon ang isa “madakpan kag mapamatud-an sa publiko nga nakasala.” Ginatamod nila nga isa ka daku nga kahuy-anan kon ang isa mabilanggo. Ang paghimo sini sa isa ka tawo, isa ka daku nga insulto sa iya sa atubangan sang iya mga abyan, pamilya kag sa katilingban—napamatud-an man sia nga may sala ukon wala. Ini nga kahuy-anan mahimo makadula sang iya pagtahod sa iya kaugalingon kag makaguba sang iya kaangtanan sa iban. Mas makahuluya pa gid kon ang isa ubahan ukon  latiguhon. Ini nga pagtratar isa gid ka pagpakanubo kag pagtamay nga makadula sang dungog sang isa ka tawo.

Ang paglansang sa usok sang pag-antos amo ang pinakamakahuluya nga pagpatay sa isa ka tawo. Amo ini ang “ginasilot sa mga ulipon,” siling sang iskolar nga si Martin Hengel. “Simbulo ini sang pinakamalain nga pagpakahuya kag pagpaantos.” Ang pamilya kag mga abyan sang isa ka tawo mahimo mapilitan nga sikwayon sia bangod sa pag-ipit sang iban. Bangod si Cristo ginpatay sa sini nga paagi, ang tanan nga luyag mangin Cristiano sang unang siglo C.E. ginyaguta sang mga tawo. Para sa kalabanan, kabuangan gid kon magpakilala ang isa nga sumulunod sia sang tawo nga ginlansang sa usok. “Ginabantala naton si Cristo nga ginlansang sa usok,” sulat ni apostol Pablo, “nga para sa mga Judiyo isa ka kabangdanan sang pagkasandad apang para sa mga pungsod kabuangan.” (1 Cor. 1:23) Paano gin-atubang sang una nga mga Cristiano ini nga hangkat?

Ang Magkatuhay nga mga Talaksan

Gintuman sang unang siglo nga mga Cristiano ang kasuguan kag ginlikawan ang paghimo sing malain para indi sila mahuy-an. “Wala sing bisan sin-o sa inyo nga mag-antos subong isa ka manugpatay ukon kawatan ukon malauton ukon mahilabtanon sa iban nga mga tawo,” sulat ni apostol Pedro. (1 Ped. 4:15) Apang, gintagna ni Jesus nga ang iya mga sumulunod pagahingabuton bangod sa iya ngalan. (Juan 15:20) “Kon nagaantos [ang isa ka tawo] subong isa ka Cristiano,” sulat ni Pedro, “indi sia magkahuya, kundi padayon niya nga himayaon ang Dios sa sini nga ngalan.” (1 Ped. 4:16) Kon wala ginakahuya sang isa ang pag-antos subong sumulunod ni Cristo, ginapakita niya nga wala sia nagapadala sa pagtamod sang mga tawo.

 Sang unang siglo, ginlikawan gid sang mga Cristiano nga ilugon ang panimuot sang mga tawo. Para sa mga tawo sadto, isa ka kabuangan nga kilalahon ang isa nga ginlansang sa usok subong Mesias. Ina nga panimuot mahimo mag-ipit sa mga Cristiano. Apang, ang mga nagatuo nga si Jesus amo ang Mesias dapat gid magsunod sa iya bisan pa ginayaguta sila. Si Jesus nagsiling: “Ang bisan sin-o nga ginakahuya ako kag ang akon mga pulong sa sining makihilahion kag makasasala nga kaliwatan, igakahuya man sia sang Anak sang tawo kon mag-abot sia sa himaya sang iya Amay upod sa balaan nga mga anghel.”—Mar. 8:38.

Sa karon, mahimo man kita ipiton nga isikway ang aton pagka-Cristiano. Ang aton mga kaeskwela, kaingod, ukon mga kaupdanan mahimo mag-ipit sa aton nga mangin imoral, di-bunayag, ukon magpakigbahin sa kwestionable nga mga buluhaton. Mahimo nila tinguhaan nga ipabatyag sa aton ang kahuya bangod nagapanindugan kita sa matarong nga mga prinsipio. Ano ang dapat naton himuon?

Iluga ang mga Nagtamay sang Kahuluy-an

Agod mahuptan ang iya integridad kay Jehova, ginbatas ni Jesus ang pinakamakahuluya nga pagpatay. “Ginbatas niya ang usok sang pag-antos, nga ginatamay ang kahuluy-an.” (Heb. 12:2) Si Jesus gintampa sang iya mga kaaway, ginduplaan, gin-ubahan, ginbunal, ginlansang sa usok, kag ginyaguta. (Mar. 14:65; 15:29-32) Apang, ginbalewala ni Jesus ang tanan nga pagpakahuya sang mga tawo sa iya. Paano? Wala sia nangampo. Nakahibalo sia nga wala nagbag-o ang pagtamod ni Jehova sa iya kag wala sia nagtinguha nga pahamut-an ang mga tawo. Bisan pa ginpatay si Jesus kaangay sang isa ka ulipon, ginpadunggan sia ni Jehova paagi sa pagbanhaw kag paghatag sa iya sang labing dungganon nga posisyon nga ikaduha sa Iya. Sa Filipos 2:8-11, aton mabasa: “Nagpaubos [si Cristo] kag nangin matinumanon tubtob sa kamatayon, huo, kamatayon sa usok sang pag-antos. Subong man, sa sini gid nga rason ginbayaw sia sang Dios sa mataas gid nga posisyon kag mainayuhon nga ginhatagan sia sing ngalan nga labaw sa tanan iban pa nga ngalan, agod sa ngalan ni Jesus magluhod ang tagsa ka tuhod sang mga yara sa langit kag sa duta kag sa idalom sang duta, kag ang tagsa ka dila dayag nga magkilala nga si Jesucristo Ginuo sa himaya sang Dios nga Amay.”

Nahibaluan ni Jesus nga ang iya kamatayon magadala sing kahuy-anan. Ang pagpatay sa iya subong isa ka manugpasipala mahimo magdala sang daku nga kahuy-anan sa iya Amay kag nabalaka gid sia sa sini. Nangabay si Jesus kay Jehova nga kuntani indi niya ini maeksperiensiahan. “Kuhaa sa akon ini nga kopa,” pangamuyo niya. Apang nagpasakop si Jesus sa kabubut-on ni Jehova. (Mar. 14:36) Walay sapayan sini, naatubang ni Jesus sing madinalag-on ang mga pag-ipit kag pagpakahuya sa iya. Kon sa bagay, makabatyag lamang sing kahuya ang isa kon naimpluwensiahan sia sang sayop nga pagtamod sang mga tawo. Apang maathag nga wala sini maimpluwensiahan si Jesus.

Ang mga disipulo ni Jesus ginpangdakop man kag ginbunal. Ang ginhimo sa ila isa ka daku nga pagpakahuya sa atubangan sang mga tawo. Ginpakanubo sila kag gintamay. Apang wala ini nagpaluya sang ila kakugi. Ang matuod nga mga disipulo wala nagpadala sa pag-ipit sang mga tawo kag ginbalewala nila ang pagpakahuya sa ila. (Mat. 10:17; Binu. 5:40; 2 Cor. 11:23-25) Nakahibalo sila nga dapat nila ‘pas-anon ang ila usok sang pag-antos kag padayon nga magsunod kay Jesus.’—Luc. 9:23, 26.

Kamusta naman kita sa karon? Ang mga butang nga ginakabig sang kalibutan nga kabuangan, maluya, kag wala sing pulos, ginakabig sang Dios nga maalam, makusog, kag dungganon. (1 Cor. 1:25-28) Gani, indi bala nga isa ka kabuangan kon magpadala kita pirme sa opinyon sang publiko?

Para sa isa nga nagahingamo sang dungog, importante gid ang pagtamod sang kalibutan. Sa pihak nga bahin, kaangay ni Jesus kag sang iya unang siglo nga mga sumulunod, importante gid sa aton nga mangin Abyan si Jehova. Gani, dapat naton padunggan kon ano ang dungganon sa iya panulok kag tamdon nga makahuluya ang mga butang nga ginatamod niya nga makahuluya.

[Retrato sa pahina 4]

Si Jesus wala gid nagpadala sa pagtamod sang kalibutan tuhoy sa kahuluy-an