1. Ngaa mapaslawan ang plano sang Israel kag Siria?

SANG mga tungatunga sang 762 B.C.E. kag 759 B.C.E., ang hari sang Israel kag hari sang Siria nagdeklarar sing inaway sa ginharian sang Juda. Ano ang ila katuyuan? Salakayon ang Jerusalem, pahalinon si Ahaz bilang hari, kag buslan sing iban nga tawo, nga ayhan isa nga indi kaliwat ni Hari David. (Isa. 7:5, 6) Nahibaluan sang hari sang Israel nga nagsiling si Jehova nga ang makapungko lamang sa Iya trono amo ang isa nga kaliwat ni David, kag kon ano ang ginasiling sang Dios matuman gid.—Jos. 23:14; 2 Sam. 7:16.

2-4. Ipaathag kon paano natuman ang Isaias 7:14, 16 (a) sang ikawalo nga siglo B.C.E. (b) sang unang siglo C.E.

² Sang primero, ang alyansa sang Siria kag Israel daw nagamadinalag-on. Sa isa ka inaway, nalutos ang 120,000 ka isganan nga hangaway ni Ahaz. Si Maasias, “nga lalaking anak sang hari,” ginpatay. (2 Cron. 28:6, 7) Pero nagatan-aw si Jehova. Wala niya malipatan ang iya saad kay David, gani ginpadala niya si manalagna Isaias nga may makapalig-on gid nga mensahe.

³ Si Isaias nagsiling: “Yari karon, ang ulay magapanamkon kag magaanak sing lalaki, kag tawgon ang iya ngalan Emmanuel. . . . Sa indi pa makahibalo ang bata sa pagdumili sang malaut kag pagpili sang maayo, ang duta nga ang iya duha ka hari ginakangil-aran mo [ang Siria kag Israel] bayaan.” (Isa. 7:14, 16) Ang una nga bahin sang tagna masami nga ginaaplikar sa pagkatawo sang Mesias. (Mat. 1:23) Apang, bangod ang “duha ka hari,” ang hari sang Siria kag hari sang Israel, indi na makatalagam sa Juda sang unang siglo C.E., ang tagna parte kay Emmanuel may una nga katumanan sang adlaw ni Isaias.

⁴ Wala madugay sa tapos mapahayag ni Isaias inang talalupangdon nga mensahe, nagbusong ang iya asawa kag nag-anak sing bata nga lalaki nga ginngalanan Maher-salal-has-baz.  Mahimo nga ini nga bata amo si “Emmanuel” nga ginpatuhuyan ni Isaias. * Sang panahon sang Biblia, ang isa ka lapsag mahimo nga hatagan sing isa ka ngalan, ayhan para dumdumon ang isa ka pinasahi nga hitabo, pero lain nga ngalan ang ginatawag sa iya sang iya mga ginikanan kag mga paryente. (2 Sam. 12:24, 25) Wala sing pamatuod nga gintawag si Jesus sa ngalan nga Emmanuel.—Basaha ang Isaias 7:14; 8:3, 4.

5. Ano ang indi maalamon nga desisyon nga nahimo ni Hari Ahaz?

⁵ Samtang ang Israel kag Siria nagakonsentrar sa Juda, may isa pa ka pungsod, nga madamo sing hangaway, ang nagaplano sa pagsalakay sa sini nga lugar. Ini amo ang Asiria, nga isa ka nagabaskog nga kagamhanan sang kalibutan. Suno sa Isaias 8:3, 4, ang Asiria magadala sang “manggad sang Damasco” kag sang “inagaw sang Samaria” antes magsalakay sa bagatnan nga ginharian sang Juda. Imbes nga magsalig sa pulong sang Dios paagi kay Isaias, ang wala sing pagtuo nga si Ahaz nakig-alyansa sa Asiria, nga nagresulta sa pagpamigos sini sa Juda. (2 Hari 16:7-10) Napaslawan gid si Ahaz subong manugbantay sang Juda! Gani, mahimo naton pamangkuton ang aton kaugalingon, ‘Kon may himuon ako nga importante nga mga desisyon, nagasalig bala ako sa Dios ukon sa mga tawo?’—Hulu. 3:5, 6.

6. Ipaanggid ang paggahom ni Ahaz kag ni Ezequias.

⁶ Napatay si Ahaz sang 746 B.C.E., kag ginpanubli sang iya bata nga si Ezequias ang kapigaduhon sa materyal kag espirituwal sang ginharian sang Juda. Sang nagpungko sa trono ang pamatan-on nga hari, ano ang iya una nga ginhimo? Solusyonan ang kaimulon sang Juda? Indi. Si Ezequias espirituwal nga tawo, kag takus nga manugbantay sang iya pungsod. Ang una niya nga ginhimo amo ang pagpasag-uli sang putli nga pagsimba kag sang kaangtanan sang pungsod kay Jehova. Sang nahangpan niya ang kabubut-on sang Dios para sa iya, naghulag sia gilayon nahisuno sa sini. Maayo gid ini nga halimbawa para sa aton!—2 Cron. 29:1-19.

7. Ngaa importante sa mga Levinhon ang pasalig nga suportahan sila sang bag-o nga hari?

⁷ Ang mga Levinhon may daku nga papel sa importante nga hilikuton sang pagpasag-uli sang putli nga pagsimba. Gani gintipon sila ni Ezequias para pasaligon sang iya suporta. Handurawa ang matutom nga mga Levinhon nga nagtambong sa sina nga miting, nga nagahibi sa kalipay samtang ginapamatian nila ang ginsiling sang Hari: “Ang GINOO, nagpili sa inyo sa pagtindug sa atubangan niya, sa pag-alagad sa iya.” (2 Cron. 29:11) Huo, maathag ang sugo sa mga Levinhon nga ipasanyog ang putli nga pagsimba!

8. Ano pa ang ginhimo ni Ezequias para mapabakod ang espirituwalidad sang pungsod, kag ano ang resulta?

⁸ Gin-agda ni Ezequias ang bug-os nga Juda kag Israel sa pagsaulog sang isa ka daku nga Paskua, nga ginsundan sang pito ka adlaw nga Kapiestahan sang Tinapay nga Wala sing Pangpakumbo. Nalipay gid ang katawhan sa kapiestahan amo nga nadugangan pa ini sing pito ka adlaw. Ang Biblia nagsiling: “May daku nga kasadya sa Jerusalem, kay kutub sa tion ni Salomon nga anak ni David nga hari sang Israel wala gid sing kaangay sini sa Jerusalem.” (2 Cron. 30:25, 26) Daku gid nga pagpalig-on ining espirituwal nga kapiestahan sa bug-os nga katawhan! Ang 2 Cronica 31:1 nagasiling: “Sang natapus ini tanan, . . . [sila] nagdugmok sang mga obelisco kag nagpulud sang mga Asherim kag naglumpag sang mataas nga mga duug kag sang mga halaran.” Sa talalupangdon nga paagi, nagbalik ang Juda kay Jehova. Importante gid ini nga pagpaninlo sa espirituwal bangod sang matabo sa palaabuton.

9. (a) Paano napaslawan ang mga plano sang Israel? (b) Ano na sadto ang nangin kadalag-an ni Senaquerib batok sa Juda?

⁹ Suno gid sa ginsiling ni Isaias, nalutos sang Asiria ang naaminhan nga ginharian sang Israel kag nabihag ang mga pumuluyo sini, amo nga napaslawan ang plano sang Israel nga papungkuan sang lain nga hari ang trono ni David. Pero ano ang plano sang Asiria? Puntariya na karon sang Asiria ang Juda. “Sa ikanapulog apat nga tuig ni Hari Ezequias nagtaklad si Senaquerib nga hari sang Asiria batok sa tanan nga kabanwaanan nga napamakuran sa Juda kag gin-agaw sila.” Suno sa report, nalutos na ni Senaquerib ang 46 ka siudad sang Juda. Ano ayhan ang imo batyagon kon nagaistar ka sa Jerusalem sadto? Sunodsunod nga napukan ang mga siudad sang Juda sa nagasalakay nga mga hangaway sang Asiria!—2 Hari 18:13.

10. Ngaa ang Miqueas 5:5, 6 mahimo nagpalig-on kay Ezequias?

¹⁰ Siempre, nahibaluan ni Ezequias ang magaabot nga katalagman, pero imbes nga mangayo sing bulig sa pagano nga mga pungsod pareho sang ginhimo sang iya apostata nga amay nga si Ahaz, nagsalig sia kay Jehova. (2 Cron. 28:20, 21) Mahimo nga nahibaluan niya ang ginsiling ni manalagna Miqueas, nga nagtagna tuhoy sa Asiria: “Kon mag-abut ang Asiriahanon, . . . niyan magabangon kita batok sa iya sing pito ka manugpahalab [manugbantay, NW] kag walo ka principe sa mga tawo; laglagon nila sa espada ang duta sang Asiria.” (Miq. 5:5, 6) Mahimo nga napalig-on gid si Ezequias sa sini nga tagna, kay ginapakita sini nga may indi kinaandan nga hangaway nga magatindog batok sa Asiria, kag ining mapintas nga mga manugsalakay malutos sa ulihi.

11. San-o ang panguna nga katumanan parte sa pito ka manugbantay kag walo ka prinsipe?

¹¹ Ang tagna parte sa pito ka manugbantay kag walo ka prinsipe may panguna ukon importante gid nga katumanan sa ulihi pagkatapos sang pagkabun-ag ni Jesus, ang “manginmanugdumala sa Israel nga ang iya mga gingikanan kutub pa sa dumaan.” (Basaha ang Miqueas 5:1, 2) Matabo ini sa tion nga ang mga alagad ni Jehova salakayon sang moderno nga ‘Asirianhon.’ Ano nga puersa ang gamiton ni Jehova, paagi sa iya nagagahom na nga Anak, sa pag-atubang sa makahaladlok nga kaaway? Tan-awon naton. Pero  binagbinagon anay naton ang aton matun-an sa ginhimo ni Ezequias batok sa Asiria.

12. Ano ang ginhimo ni Ezequias kag sang iya mga kaupod para maamligan ang katawhan sang Dios?

¹² Handa pirme himuon ni Jehova ang mga butang nga indi naton mahimo, pero ginapaabot niya nga himuon naton ang aton bug-os nga masarangan. Nakigsapol si Ezequias sa “iya mga principe kag sa iya gamhanan nga mga tawo,” kag nagdesisyon sila “sa pagtampok sang mga tubig sang mga tuburan nga yara sa gowa sang banwa . . . Nagpakaisug [si Ezequias] kag nagpatindug sang bug-os nga kuta nga naguba, kag ginpataas ini tubtub sa mga torre, kag ang iban nga kuta sa gowa; . . . Naghimo man sia sing bugana nga mga hinganiban kag mga taming.” (2 Cron. 32:3-5) Para maamligan kag mabantayan ang Iya katawhan sa sina nga tion, gingamit ni Jehova ang pila ka maisog nga tawo—si Ezequias, iya mga prinsipe, kag ang mabakod sa espirituwal nga mga manalagna.

13. Ano ang pinakaimportante nga tikang nga ginhimo ni Ezequias para mahanda ang katawhan sa palaabuton nga pagsalakay? Ipaathag.

¹³ Ang masunod nga ginhimo ni Ezequias may mas daku pa nga kapuslanan sangsa pagtampok sang mga tubig ukon pagpabakod sang pader sang siudad. Subong mainulikdon nga manugbantay, gintipon niya ang katawhan kag ginpalig-on sila sa espirituwal paagi sa pagsiling: “Dili kamo magkahadluk ukon magkahangawa tungud sa hari sang Asiria . . . ; kay may labi pa kadaku nga nagaupud sa aton sang sa iya. Upud sa iya amo ang butkon nga unud; apang upud sa aton amo ang GINOO nga aton Dios, sa pagtabang sa aton kag sa pag-away sang aton mga inaway.” Makapabakod gid ini nga pahanumdom—si Jehova magapakig-away para sa iya katawhan! Sang nabatian nila ini, “ang [mga Judiyo] nagsalig sa ila kaugalingon sa mga polong ni Ezequias nga hari sang Juda.” Talupangda nga ang “mga polong ni Ezequias” amo ang nagpalig-on sa katawhan. Sia kag ang iya mga prinsipe kag gamhanan nga mga tawo, lakip na sanday manalagna Miqueas kag Isaias, nangin maayo nga mga manugbantay, subong sang gintagna ni Jehova paagi sa iya manalagna.—2 Cron. 32:7, 8; basaha ang Miqueas 5:5, 6.

14. Ano ang ginhimo sang Rabsaces, kag ano ang reaksion sang katawhan?

¹⁴ Ang hari sang Asiria nagkampo sa Laquis, sa bagatnan-katundan sang Jerusalem. Nagpadala sia sang tatlo ka representante, para manduan ang siudad nga magsurender. Ang iya humalambal, nga may opisyal nga titulo nga Rabsaces, naggamit sing lainlain nga taktika. Naghambal sia sing Hebreo, kag ginsilingan ang katawhan nga luiban ang hari kag magpasakop sa mga Asirianhon. Binutig sia nga nagpromisa sa ila nga dalhon sila sa lugar nga mangin matawhay ang ila kabuhi. (Basaha ang 2 Hari 18:31, 32.) Dayon nagsiling ang Rabsaces nga subong nga ang mga dios sang mga pungsod wala nakaamlig sa ila mga sumilimba, indi man maluwas ni Jehova ang mga Judiyo sa kamot sang mga Asirianhon. Maalamon nga wala ginsabat sang katawhan ining malaut nga propaganda, nga ginahimo man sang mga alagad ni Jehova karon.—Basaha ang 2 Hari 18:35, 36.

15. Ano ang ginpahimo sa pumuluyo sang Jerusalem, kag paano ginluwas ni Jehova ang siudad?

¹⁵ Mahimo nga naakig si Ezequias, pero imbes nga mangayo sing bulig sa iban nga pungsod, ginpatawag niya si manalagna Isaias. Ginsilingan ni Isaias si Ezequias: “Indi sia [Senaquerib] makalambut sini nga banwa ukon makapana sing baslay didto.” (2 Hari 19:32) Ang ginapahimo lang sa pumuluyo sang Jerusalem amo nga magpakaisog kag indi mangampo. Si Jehova ang magapakig-away para sa Juda. Kag ginhimo gid niya ini! “Sa sinang gab-i naggowa ang  manugtunda sang GINOO, kag naghalit sang dologan sang mga Asiriahanon sing isa ka gatus kag kawaloan kag lima ka libo.” (2 Hari 19:35) Naluwas ang Juda, indi bangod gintampukan ni Ezequias ang mga tubig sang siudad ukon ginpabakod ang mga pader sini, kundi bangod nagpasilabot ang Dios.

16. Sin-o sa karon ang ginarepresentar sang (a) mga pumuluyo sang Jerusalem (b) ‘Asirianhon’ (c) pito ka manugbantay kag walo ka prinsipe?

¹⁶ Ang tagna parte sa pito ka manugbantay kag walo ka prinsipe may daku nga katumanan karon. Ang mga pumuluyo sang Jerusalem sadto ginsalakay sang mga Asirianhon. Sa palaabuton, ang daw maluya nga katawhan ni Jehova salakayon man sang moderno nga ‘Asirianhon,’ sa tuyo nga papason sila. Ginpatuhuyan sang Kasulatan ini nga pag-atake subong man ang pagsalakay ‘ni Gog, sa duta sang Magog,’ ang pagsalakay sang “hari sang aminhan,” kag ang pagsalakay sang “mga hari sang duta.” (Ezeq. 38:2, 10-13; Dan. 11:40, 44, 45; Bug. 17:14; 19:19) Nagapatuhoy bala ini sa lainlain nga pagsalakay? Indi man gid. Mahimo nga ang Biblia nagapatuhoy sa pareho nga pagsalakay pero sa lainlain nga pagtawag. Nahisuno sa tagna ni Miqueas, ano ang ‘sekreto nga hinganiban’ nga gamiton ni Jehova batok sa sinang mapintas nga kaaway—‘ang Asirianhon’? Amo ini ang indi kinaandan nga hinganiban—ang “pito ka manugpahalab kag walo ka principe”! (Miq. 5:5) Ang mga manugbantay kag mga prinsipe sa sining indi kinaandan nga mga hangaway amo ang mga gulang sa kongregasyon. (1 Ped. 5:2) Sa karon, si Jehova nagaaman gid sing madamo nga espirituwal nga mga lalaki sa pagbantay sa iya hamili nga mga karnero, agod pabakuron ang iya katawhan para sa palaabuton nga pagsalakay sang moderno nga ‘Asirianhon.’ * Ang tagna ni Miqueas nagasiling nga “laglagon nila sa espada ang duta sang Asiria.” (Miq. 5:6) Huo, lakip sa ‘mga hinganiban sang ila pagpakig-away,’ amo “ang espada sang espiritu,” ang Pulong sang Dios.—2 Cor. 10:4; Efe. 6:17.

17. Ano ang apat ka konklusion nga makuha sang mga gulang sa kasaysayan nga aton ginbinagbinag?

¹⁷ Ang mga gulang nga nagabasa sa sini nga artikulo makakuha sing pila ka mapuslanon nga konklusion parte sa kasaysayan nga aton ginbinagbinag: (1) Ang pinakamaayo nga tikang nga aton mahimo sa paghanda sa palaabuton nga pagsalakay sang ‘Asirianhon’ amo ang pagpabakod sang aton pagtuo sa Dios kag ang pagbulig sa aton mga kauturan nga himuon man ini. (2) Kon magsalakay ang ‘Asirianhon,’ dapat nga kumbinsido gid ang mga gulang nga luwason kita ni Jehova. (3) Sa sina nga tion, ang nagaluwas-kabuhi nga panuytoy nga aton mabaton halin sa organisasyon ni Jehova mahimo nga daw indi praktikal sa pagtamod sang tawo. Tanan kita dapat nga handa sa pagtuman sang mga instruksion nga mahimo naton mabaton, maayo man ini sa pagtamod sang mga tawo ukon indi. (4) Karon na ang tion para sa mga nagasalig sa sekular nga edukasyon, materyal nga mga butang, ukon sa mga institusyon sang tawo nga bag-uhon ang ila panimuot. Dapat nga handa pirme ang mga gulang sa pagbulig sa bisan sin-o nga nagaluya sa ila pagtuo.

18. Paano ang pagpamalandong sa sini nga kasaysayan makabulig sa aton?

¹⁸ Magaabot ang tion nga ang mga alagad sang Dios karon daw wala sing mahimo pareho sa mga Judiyo nga nakibon sa Jerusalem sang panahon ni Ezequias. Sa sina nga tion, kabay pa nga kita tanan mapalig-on sang ginsiling ni Ezequias. Dumdumon naton nga ang aton mga kaaway may “butkon nga unud; apang upud sa aton amo ang GINOO nga aton Dios, sa pagtabang sa aton kag sa pag-away sang aton mga inaway”!—2 Cron. 32:8.