1, 2. Ano ang mga kabudlayan sang mga nagtrabaho sa iban nga lugar sang nagpauli na sila? (Tan-awa ang piktyur sa umpisa sini nga artikulo.)

“SANG nagtrabaho ako sa abroad, may maayo ako nga obra kag daku nga kita,” siling ni Eduardo. * “Pero sang nagtuon ako sa Biblia sa mga Saksi ni Jehova, nahangpan ko nga may mas importante pa ako nga responsibilidad—ang pag-atipan sa akon pamilya sa espirituwal, indi lang sa pisikal. Gani nagpauli ako.”—Efe. 6:4.

² Nahibaluan ni Eduardo nga mapahamut-an niya si Jehova kon mag-updanay sila liwat sang iya pamilya. Pero pareho kay Marilyn, nga ginsambit sa una nga artikulo, kinahanglan sugdan ni Eduardo ang malawig nga proseso sang pagkay-o sang ila kaangtanan subong pamilya. Mabudlayan man sia nga amanan ang iya asawa kag mga kabataan sa isa ka pigado nga pungsod. Paano sia makapangita sing palangabuhian? Ano ang mapaabot niya nga bulig halin sa iban sa kongregasyon?

3. Ano ang epekto sa kabataan kon wala ang ila ginikanan?

³ “Narealisar ko nga napabay-an ko ang akon kabataan sang kinahanglan gid nila ang akon giya kag pagpalangga,” siling ni Eduardo. “Wala ako para basahan sila sing mga sugilanon sa Biblia, mangamuyo  upod sa ila, kungkungon sila, kag maghampang upod sa ila.” (Deut. 6:7) Ang iya kamagulangan nga babayi, nga si Anna, nagsiling: “Daw kulang ako sa pagpalangga kay indi namon kaupod ang amon amay. Pagpauli niya, kilala lang namon sia sa hitsura kag tingog. Daw wala lang sa akon kon hakson niya ako.”

4. Kon wala ang amay, ano ang epekto sini sa iya ikasarang sa pagtuman sang iya papel subong ulo sang pamilya?

⁴ Kon wala ang amay, mabudlayan man sia sa pagtuman sang iya papel subong ulo sang pamilya. Ang asawa ni Eduardo nga si Ruby nagpaathag: “Kinahanglan ko tungdan ang papel sang iloy kag amay, kag naanad ako nga ako ang nagadesisyon sa pamilya. Pagpauli ni Eduardo, kinahanglan ko tun-an kon ano gid ang Cristiano nga pagpasakop. Bisan subong, kinahanglan ko kon kaisa pahanumdumon ang akon kaugalingon nga ara na ang akon bana.” (Efe. 5:22, 23) Si Eduardo nagsiling pa: “Naanad na ang akon mga bata nga sa ila iloy sila nagalisensia. Subong mga ginikanan, narealisar namon nga kinahanglan namon ipakita sa amon kabataan nga nagabuligay kami, kag kinahanglan ko tun-an nga magdumala sa Cristiano nga paagi.”

5. Paano ginkay-o sang isa ka amay ang halit sang iya pagbiya, kag ano ang resulta?

⁵ Determinado si Eduardo nga himuon ang tanan para mangin maayo liwat ang iya kaangtanan sa iya pamilya kag mapabakod ang ila espirituwalidad. “Tulumuron ko nga ipatudok ang kamatuoran sa akon kabataan paagi sa hambal kag buhat—indi lang sa hambal nga ginahigugma ko si Jehova kundi ipakita ini mismo.” (1 Juan 3:18) Ginpakamaayo bala ni Jehova ang pagtuo ni Eduardo? “Maayo gid ang resulta sang tanan niya nga pagtinguha nga mangin maayo nga amay kag mangin suod liwat sa amon,” sabat ni Anna. “Nalipay gid kami sang nakita namon nga nagatinguha sia sa kongregasyon. Ginatinguhaan sang kalibutan nga ipahilayo kami kay Jehova. Pero nakita namon nga nagakonsentrar ang amon mga ginikanan sa kamatuoran, gani gintinguhaan namon nga ilugon sila. Nangako si Papa nga indi na sia magpalayo sa amon, kag gintuman gid niya ina. Kay kon wala, basi wala ako subong sa organisasyon ni Jehova.”

6. Ano nga leksion ang natun-an sang pila ka ginikanan sa tion sang inaway?

⁶ Ang pila ka eksperiensia nagapakita nga sa tion sang inaway sa Balkans, ang kabataan sang mga Saksi ni Jehova didto malipayon bisan pa mabudlay ang kahimtangan. Ngaa? Ang mga ginikanan indi makahalin para magtrabaho, amo nga yara lang sila sa balay kag nagatudlo, nagahampang, kag nagaistorya sa ila mga kabataan. Ano ang leksion sini? Labaw sa kuarta ukon mga regalo, kinahanglan sang kabataan nga makaupod ang ila mga ginikanan. Subong sang ginasiling sang Pulong sang Dios, makabenepisyo ang mga kabataan kon ginahatagan sila sing atension kag ginahanas sang ila mga ginikanan.—Hulu. 22:6.

7, 8. (a) Ano ang sala sang pila ka nagpauli nga mga ginikanan? (b) Paano makay-o sang mga ginikanan ang ila kaangtanan sa ila kabataan?

⁷ Makapasubo nga sang akig ukon malayo ang buot sang mga kabataan sa ila nagpauli nga mga ginikanan, nagasiling ang mga ginikanan, “Grabe ang sakripisyo ko para sa imo, amo pa na ang ipakita mo sa akon?” Pero, mahimo nga nangin amo sini ang panimuot sang kabataan bangod nagpalayo sa ila ang ila mga ginikanan. Ano ang himuon sang mga ginikanan?

⁸ Pangabaya si Jehova nga buligan ka nga hangpon pa gid ang imo pamilya. Dayon, kon nagapakighambal sa imo pamilya, batuna nga may kakulangan ka man. Ang sinsero nga pagpangayo sing pasaylo mahimo makabulig. Samtang makita sang imo tiayon ukon kabataan nga padayon mo nga ginatinguhaan nga tadlungon ang mga butang, marealisar nila nga sinsero ka. Kon determinado ka kag mapinasensiahon, amat-amat mo nga matigayon liwat ang gugma kag pagtahod sang imo pamilya.

9. Ngaa ang ‘pag-aman sa mga natungod sa iya’ wala nagakinahanglan nga magtinguha sang madamo nga materyal nga butang?

⁹ Si apostol Pablo naglaygay nga kon indi na masuportahan sang tigulang nga mga Cristiano ang ila kaugalingon, ang ila mga kabataan kag mga apo dapat “maghatag sang nagakaigo nga balos sa ila mga ginikanan kag mga lolo kag lola.” Pero ginlaygayan man ni Pablo ang tanan nga Cristiano nga mangin kontento sa ila adlaw-adlaw nga mga kinahanglanon—pagkaon, panapton, kag puluy-an. Indi naton dapat pagtinguhaan nga magmanggaranon ukon makatipon para sa palaabuton. (Basaha ang 1 Timoteo 5:4, 8; 6:6-10.) Para ‘maamanan ang mga natungod sa iya,’ ang isa ka Cristiano indi kinahanglan nga mangita sing materyal nga mga manggad sa sini nga kalibutan nga malapit na magtaliwan. (1 Juan 2:15-17) Indi naton dapat pagtugutan nga “ang madaya nga gahom sang manggad” ukon ang “mga kabalaka sa kabuhi” mangin rason nga indi na ‘makapanguyapot sing malig-on’ ang aton pamilya sa matuod nga kabuhi sa matarong nga bag-ong kalibutan sang Dios!—Mar. 4:19; Luc. 21:34-36; 1 Tim. 6:19.

10. Paano naton mapakita ang kaalam sang Dios parte sa pagpangutang?

¹⁰ Nahibaluan ni Jehova nga kinahanglan naton ang pila ka kuarta. Pero indi mahatag sang kuarta ang pangamlig kag suporta nga mahatag sang kaalam sang Dios. (Man. 7:12; Luc. 12:15) Sa madamo nga kahimtangan, ginabalewala sang mga tawo ang mga gasto para makatrabaho sa iban nga pungsod, kag indi garantiya nga daku ang ila kitaon didto. Ang matuod, may serioso ini nga mga katalagman. Madamo sang nagtrabaho sa iban nga lugar ang nagpauli nga may mas daku pa nga utang. Sa baylo nga maalagad na kuntani sing maayo ang Dios, napilitan sila nga alagaron ang ila nautangan. (Basaha ang Hulubaton 22:7.) Maalamon gid nga sa umpisa pa lang, likawan na ang pagpangutang.

11. Paano ang pagbadyet makabulig sa mga pamilya nga mabuhinan ang kabalaka sa pinansial?

¹¹ Nahibaluan ni Eduardo nga para magmadinalag-on ang iya desisyon nga magpabilin sa iya pamilya, dapat sia mangin praktikal parte sa kuarta. Naghimo sila sang iya asawa sing badyet base sa kon ano gid ang ila kinahanglanon. Siempre, bangod sini, indi na nila mahimo ang ila naandan sang una. Pero tanan sila nagkooperar kag wala nagagasto sa indi man nila kinahanglan. * “Halimbawa,” siling ni Eduardo, “wala ko na ginpaeskwela ang akon kabataan sa pribado nga mga eskwelahan kag ginsaylo sila sa maayo nga publiko nga mga eskwelahan.” Nangamuyo sila sang iya pamilya nga makakita sia sing trabaho nga indi makaupang sa ila espirituwal nga hilikuton. Paano ginsabat ni Jehova ang ila pangamuyo?

12, 13. Ano nga praktikal nga mga paagi ang ginhimo sang isa ka amay para masuportahan ang iya pamilya, kag paano ginpakamaayo ni Jehova ang iya determinasyon nga pasimplehon ang ila kabuhi?

¹² “Sa una nga duha ka tuig, daw nabudlayan kami,” siling ni Eduardo. “Nagabuhin ang amon sinuptan, ang diutay ko nga kita indi pirme makatrespaser sa amon galastuhan, kag pirme ako kapoy. Pero makatambong kami sa tanan nga miting kag makabantala nga magkaupod.” Determinado si Eduardo nga likawan bisan ang paghunahuna sang mga trabaho nga magapahilayo sa iya sing binulan ukon tinuig sa iya pamilya. “Sa baylo,” siling niya, “nagtuon ako sing lainlain nga obra agod nga kon wala ako sing obra sa isa, may ara pa nga isa.”

¹³ Bangod madugay pa maimpasan ni Eduardo ang iya mga utang, kinahanglan niya bayaran ang daku nga interes sang iya ginhulam. Pero para sa iya, gamay lamang ini nga butang para makaupod niya pirme ang iya pamilya, nga amo ang luyag ni Jehova nga himuon sang mga ginikanan. “Wala pa 10 porsiento ang akon kita kon ipaanggid sa akon ginakita sa abroad,” siling ni Eduardo, “pero wala kami nagutuman. Ang kamot ni Jehova indi malip-ot. Ang matuod, nagdesisyon pa kami nga magpayunir. Sang ulihi sa tapos sini, nag-ayoayo  ang ekonomiya kag nangin mas mahapos na namon matigayon ang amon mga kinahanglanon.”—Isa. 59:1.

14, 15. Paano maatubang sang mga pamilya ang pag-ipit nga unahon ang materyal nga mga butang sangsa espirituwal nga mga tulumuron, kag ano ang mahimo nga resulta kon magpakita sila sing maayo nga halimbawa?

¹⁴ Sa madamo nga lugar, nagapati ang mga tawo nga obligado sila maghatag sing kuarta kag mga regalo sa mga paryente kag mga abyan. “Bahin na ina sang amon kultura, kag nalipay kami maghatag,” paathag ni Eduardo, pero nagsiling pa sia: “May limitasyon man ini. Mataktikanhon ko nga ginpaathag sa akon mga himata nga mahatag ako tubtob sa akon masarangan, basta indi lang mabutang sa katalagman ang espirituwal nga mga kinahanglanon kag rutina sang akon pamilya.”

¹⁵ Ang mga nagpauli kag ang mga wala nag-abroad masami nga ginakaugtan, ginapakalain, kag ginapakitaan sing kalain sing buot sang ila mga himata, nga ayhan nagapaabot nga amo ang masagod sa ila. Ang iban nagtawag sa ila nga indi mahigugmaon. (Hulu. 19:6, 7) “Pero,” siling sang bata ni Eduardo nga si Anna, “kon indi namon pag-isakripisyo ang espirituwal nga mga butang kabaylo sa materyal, mahimo marealisar sa ulihi sang amon pila ka himata kon daw ano ka importante sa amon ang Cristiano nga pagkabuhi. Pero paano nila ini mahangpan kon pasugtan namon ang ila gusto?”—Ipaanggid ang 1 Pedro 3:1, 2.

16. (a) Paano ‘madaya sang isa ang iya kaugalingon paagi sa butig nga pangatarungan’? (Sant. 1:22) (b) Ano nga mga desisyon ang ginapakamaayo ni Jehova?

¹⁶ Sang nag-abot ang isa ka utod sa isa ka manggaranon nga pungsod nga indi niya kaupod ang iya bana kag kabataan, nagsiling sia sa mga gulang: “Daku ang amon ginsakripisyo para makakadto ako diri. Ginbuy-an pa gani sang akon bana ang iya pagkagulang. Gani kabay pa nga pakamaayuhon ni Jehova ini nga desisyon.” Pirme ginapakamaayo ni Jehova ang mga desisyon nga nabase sa pagtuo sa iya, pero paano niya pakamaayuhon ang desisyon nga supak sa iya kabubut-on, labi na kon nadalahig sa sini ang pagbiya sa sagrado nga mga pribilehiyo?—Basaha ang Hebreo 11:6; 1 Juan 5:13-15.

17. Ngaa dapat naton pangayuon ang panuytoy ni Jehova antes maghimo sing mga desisyon, kag paano naton ini mahimo?

¹⁷ Mangayo sing panuytoy ni Jehova antes maghimo sing mga desisyon ukon mga kasugtanan, indi nga sa tapos mo na ini mahimo.  Mangamuyo sang iya balaan nga espiritu, kaalam, kag giya. (2 Tim. 1:7) Pamangkuta ang imo kaugalingon: ‘Sa ano nga mga kahimtangan handa ako magtuman kay Jehova? Bisan bala sa tion nga ginahingabot ako?’ Kon amo, handa mo bala sia tumanon bisan pa medyo mabudlay ang inyo pangabuhi? (Luc. 14:33) Pangabaya ang Makasulatanhon nga laygay sang mga gulang, kag ipakita ang imo pagtuo kag pagsalig sa saad ni Jehova nga buligan ka paagi sa pagsunod sa iya laygay. Ang mga gulang indi magdesisyon para sa imo, pero mabuligan ka nila sa paghimo sing mga desisyon nga makapahalipay sa imo sa ulihi.—2 Cor. 1:24.

18. Sin-o ang may responsibilidad sa pagsuporta sa pamilya, pero sa ano nga mga kahimtangan mahimo makabulig ang iban?

¹⁸ Ginapaabot ni Jehova nga suportahan sang amay ang iya pamilya sa tanan nga tion. Dapat naton hatagan sing komendasyon kag ipangamuyo ang mga nagatuman sina nga responsibilidad nga wala nagabiya sa ila tiayon ukon kabataan, bisan pa ginaipit sila kag ginasulay sa paghimo sini. Ang indi mapaiway nga mga kahimtangan, subong sang kalamidad ukon medikal nga mga emerhensia, isa ka kahigayunan para mapakita naton ang matuod nga Cristianong gugma kag pag-ulikid sa isa kag isa. (Gal. 6:2, 5; 1 Ped. 3:8) Makahatag ka bala sing kuarta kon may emerhensia ukon makabulig sa isa ka utod para makakita sing obra sa inyo lugar? Kon himuon mo ini, mahimo nga indi na sila kinahanglan magbiya sa ila pamilya para mangita sing obra sa iban nga lugar.—Hulu. 3:27, 28; 1 Juan 3:17.

19, 20. Ngaa mapat-od sang mga Cristiano nga buligan sila ni Jehova?

¹⁹ Ang Kasulatan naglaygay sa aton: “Ang inyo paagi sang pagkabuhi mangin wala sing gugma sa kuarta, samtang kontento kamo sa mga butang karon. Kay [ang Dios] nagsiling: ‘Indi ko gid kamo pagbayaan ukon pagpatumbayaan.’ Agod mangin maisog gid kita kag magsiling: ‘Si Jehova ang akon manugbulig; indi ako magkahadlok. Ano ang mahimo sang tawo sa akon?’” (Heb. 13:5, 6) Paano naton ini mapakita?

²⁰ “Masami nga nagahambal ang mga tawo nga malipayon gid ang mga Saksi ni Jehova,” siling sang madugay na nga gulang sa imol nga pungsod. “Natalupangdan man nila nga bisan ang imol nga mga Saksi pirme nagabayo sing manami kag daw ara na sa ila ang tanan.” Nagahisanto gid ini sa ginsaad ni Jesus sa mga nagauna sang Ginharian. (Mat. 6:28-30, 33) Huo, ang imo Amay sa langit, si Jehova, nagahigugma sa imo kag luyag lamang niya ang pinakamaayo para sa imo kag sa imo kabataan. “Ang mga mata sang GINOO nagapanoloktolok sa bug-os nga duta, sa pagpakita nga sia mabakud tungud sa ila nga may tagiposoon nga himpit ayon sa iya.” (2 Cron. 16:9) Ginhatag niya sa aton ang iya mga sugo para sa aton kaayuhan. Nalakip sa sini ang mga sugo parte sa kabuhi sang pamilya kag sa materyal nga mga kinahanglanon. Kon sundon naton ini, ginapakita naton nga ginahigugma naton sia kag nagasalig kita sa iya. “Amo ini ang kahulugan sang gugma sa Dios, nga tumanon naton ang iya mga sugo; apang ang iya mga sugo indi mabug-at.”—1 Juan 5:3.

21, 22. Ngaa determinado ka nga ipakita ang imo pagsalig kay Jehova?

²¹ “Nahibaluan ko nga indi ko na mabawi ang tion nga malayo ako sa akon asawa kag kabataan,” siling ni Eduardo, “pero wala ko na ini ginapamensar. Madamo sang akon mga kaupod anay ang manggaranon pero indi malipayon. May serioso nga mga problema ang ila pamilya. Pero, ang amon pamilya malipayon gid! Kag nagdayaw gid ako nga makita nga ang iban nga kauturan sa sini nga pungsod nagatinguha nga unahon ang espirituwal nga mga butang, bisan pa pigado sila. Nangin matuod sa aton tanan ang saad ni Jesus.”—Basaha ang Mateo 6:33.

²² Magpakaisog! Tumana si Jehova kag magsalig sa iya. Ang imo gugma sa Dios, sa imo tiayon, kag sa imo kabataan magapalig-on sa imo nga tumanon ang imo espirituwal nga responsibilidad sa imo pamilya. Bilang resulta, maeksperiensiahan mo nga ‘si Jehova ang imo manugbulig.’