Palig-una ang Imo Pamilya Paagi sa “Kalahamut-an nga mga Pulong”

SAMTANG nagaligad ang tagsa ka segundo, nagapagot gid si David. Pirme sia nagapasiplat sa iya relo, samtang nagahulat sa iya asawa. Paggua ni Diane sa ila balay, nagsingkal sia dayon.

“Ngaa kadugay gid sa imo man?” paning-al niya. “Pirme ka lang atrasado! San-o ka pa bala magbag-o?”

Daw hinuyapan si Diane. Naggurahab sia kag nagdalagan pabalik sa ila balay. Nian, nakamaradmad si David. Bangod sang iya kaakig, labi pa nga naglain ang kahimtangan. Ano karon ang himuon niya? Ginpatay niya ang salakyan, nagginhawa sing madalom, kag mabug-at ang mga tikang nga ginsundan niya ang iya asawa.

Indi bala kinaandan ini nga nagakatabo? Naeksperiensiahan mo na bala nga luyag mo bawion ang imo ginhambal? Kon padasudaso kita maghambal, masami nga nagahinulsol kita sa ulihi. Gani, nagakaigo gid ang ginasiling sang Biblia: “Ang tagiposoon sang matarung nagatoon sa pagsabat.”—Hulubaton 15:28.

Apang, indi ka makapamensar sing maayo, ilabi na kon akig ka, ginahadlukan, ukon nasaklaw ang imo buot. Daw indi lang mamulalungan nga kon nagapaalinton kita sang aton ginabatyag, nagapamasol ukon nagapangmulay na gali kita, ilabi na kon ang aton kahambal suod nga mga miembro sang aton pamilya. Makasaklaw ini sang balatyagon ukon mahimo tunaan sang pagsabtanay.

Paano naton malikawan ini? Paano naton mapunggan ang aton emosyon? Makakuha kita sing pila ka makabulig nga laygay gikan sa manunulat sang Biblia nga si Solomon.

Binagbinaga Kon Ano ang Ihambal kag Kon Paano Ini Ihambal

Sang ginasulat ni Solomon, nga manunulat sang tulun-an nga Manugwali sa Biblia, ang iya obserbasyon tuhoy sa pagkawalay pulos sang kabuhi, mahimo gid nga mabaskog ang iya emosyon sa sini nga topiko. “Gindumtan ko ang kabuhi,” siling niya. Sa isa ka higayon, gintawag niya ini nga “kadayawan sang mga kadayawan.” (Manugwali 2:17; 12:8) Apang, ang Manugwali indi isa ka listahan sang mga kapaslawan ni Solomon. Wala niya ginhunahuna nga nagakaigo nga tuhoy lamang sa malain nga mga butang sang kabuhi ang iya sambiton. Sa konklusion sang iya tulun-an, nagsiling si Solomon nga nagtinguha sia nga “makakita sing kalahamut-an nga mga pulong kag masulat ang husto nga mga pulong sang kamatuoran.” (Manugwali 12:10, NW) Suno sa isa pa ka badbad, sia “nagtinguha nga ipaathag ining mga butang sa pinakamaayo kag pinakasibu nga paagi.”—Contemporary English Version.

Mahimo gid nga narealisar ni Solomon nga dapat niya punggan ang iya emosyon. Daw pirme sia nagapamangkot sa iya kaugalingon: ‘Matuod gid bala ukon husto ang akon ihambal? Kon gamiton ko ini nga mga pulong, malipay bala ukon mahamuot sa sini ang iban?’ Paagi sa pagpangita sing “kalahamut-an nga mga pulong” sang kamatuoran,  wala mapaburon sang iya balatyagon ang iya panghunahuna.

Ano ang nangin resulta sini? Indi lamang isa ka sinulatan nga obra-maestra kundi makuhaan man sing ginbugna sang Dios nga kaalam tuhoy sa katuyuan sang kabuhi. (2 Timoteo 3:16, 17) Makabulig bala ang paagi ni Solomon sa pagbinagbinag sang puno sing emosyon nga topiko agod mapauswag ang aton komunikasyon sa aton mga hinigugma? Binagbinaga ang isa ka halimbawa.

Tun-i nga Kontrolon ang Imo Emosyon

Subong ilustrasyon, ibutang ta nga nagpauli ang isa ka bata nga lalaki halin sa eskwelahan nga dala ang iya kard apang masubo sia. Gintan-aw sang iya amay ang mga asignatura sa sini kag natalupangdan niya nga may isa nga wala mapasaran ang iya bata. Nangakig dayon ang amay, kay nadumduman niya nga madamo nga beses nga nagpabuyanbuyan ang iya anak sa iya homework. Daw masinggit ang amay: “Tamaran ka gid! Kon amo ka sina pirme, indi ka gid magmadinalag-on sa imo kabuhi!”

Antes mangakig, maayo nga pamangkuton anay sang amay ang iya kaugalingon, ‘Matuod gid bala ukon husto ang ginahunahuna ko?’ Makabulig ini nga pamangkot agod indi madaug sang iya emosyon ang kamatuoran. (Hulubaton 17:27) Indi gid bala magmadinalag-on ang iya anak bangod lang wala sia makapasar sa isa ka asignatura? Tamaran gid bala sia sa tanan nga butang, ukon ginapabuyanbuyanan bala niya ang iya homework bangod nabudlayan sia sa sini? Ginapadaku sang Biblia nga mapuslanon ang rasonable kag realistiko nga pagtamod sa mga butang. (Tito 3:2; Santiago 3:17) Agod mapalig-on ang isa ka bata, dapat maggamit ang isa ka ginikanan sing “husto nga mga pulong sang kamatuoran.”

Pangitaa ang Husto nga mga Tinaga

Kon makadesisyon na ang amay kon ano ang iya ihambal, mahimo niya pamangkuton ang iya kaugalingon, ‘Paano ko mapabutyag ini nga ginagamit ang kalahamut-an nga mga tinaga para sa akon anak?’ Matuod, indi mahapos mangita sing husto nga mga tinaga. Apang, dapat tandaan sang mga ginikanan nga madali magluya ang buot sang mga tin-edyer. Mahimo nga bangod sang isa ka kapaslawan sa ila kabuhi, indi na sila manikasog. Kon magsobra gid ang reaksion sang isa ka ginikanan, mahimo nga matanom sa hunahuna sang bata nga indi na sia mag-uswag. Ang Colosas 3:21 nagasiling: “Kamo nga mga amay, indi ninyo pagpaakiga ang inyo mga anak, agod indi sila maluyahan sing buot.”

Ang mga tinaga nga “pirme” kag “indi na gid” masami nga nagaulamid sang indi dapat maulamid nga mga butang ukon nagapahabok sa mga katunayan. Kon magsiling ang isa ka ginikanan sing, “Indi ka na gid mapuslan,” ano pa ang dignidad sang bata? Kon pirme ginasingganan ang bata nga indi na gid sia mapuslan, mahimo nga tamdon sang bata ang iya kaugalingon nga indi na gid sia magmadinalag-on. Sa pagkamatuod, indi lamang nga makapaluya ini sang buot kundi indi man ini matuod.

Mas maayo masami nga hatagan sing atension ang positibo nga mga bahin sang bisan ano nga kahimtangan. Ang amay sa aton ilustrasyon kaina mahimo makasiling sing subong sini: “Anak, natalupangdan ko nga masubo ka bangod sang imo manubo nga grado. Apang, nahibaluan ko nga nagapanikasog ka sing maayo sa halos tanan nga asaynment mo. Gani, hambalan naton ini nga asignatura kag mangita kita sing paagi agod masolbar mo ang imo problema sa sini.” Sa pagdesisyon kon ano ang labing maayo nga paagi agod mabuligan niya ang iya anak, mahimo man mamangkot ang amay sing pila ka espesipiko nga mga pamangkot agod mahibaluan niya kon may iban pa nga kabangdanan ini.

Mahimo gid nga mas epektibo ining mapatugsilingon kag ginapamensaran sing maayo nga paagi sangsa mangakig ka dayon. Ang Biblia nagapasalig sa aton: “Ang matahum nga mga polong subong sang uludlan sang dugus, matam-is sa kalag kag ikaayo sa mga tul-an.” (Hulubaton 16:24) Ang mga kabataan—ang matuod, ang tanan nga miembro sang pamilya—nagauswag kon ang pamilya malinong kag may gugma.

“Gikan sa Kabuganaan sang Tagipusuon”

Binagbinaga liwat ang bana nga ginsambit sa umpisa sini nga artikulo. Indi bala mas maayo kuntani kon nangita anay sia sing “kalahamut-an nga mga pulong” sang kamatuoran sa baylo nga  sing-alan dayon ang iya asawa? Dapat pamangkuton sang bana sa sini nga kahimtangan ang iya kaugalingon: ‘Bisan pa matuod nga palauswagon pa sang akon asawa nga indi sia maatrasar, matuod gid bala nga pirme lang sia atrasado? Amo bala ini ang maayo nga tion nga munuhon sia? Mapahulag bala sia nga magbag-o kon akigan ko sia kag mulayon?’ Kon pamangkuton anay naton ang aton kaugalingon sini nga mga pamangkot, malikawan naton nga masaklaw sing di-hungod ang balatyagon sang aton ginahigugma.—Hulubaton 29:11.

Apang, ano abi kon pirme lang nagabaisay ang aton pamilya kon nagaistoryahanay kita? Ayhan dapat kita mangusisa sing dugang pa kag binagbinagon kon ano nga mga tinaga ang ginagamit naton. Ang aton ginahambal, ilabi na kon may problema kita ukon may ginadalian, nagasugid kon ano gid ang ginabatyag naton. Nagsiling si Jesus: “Gikan sa kabuganaan sang tagipusuon nagahambal ang baba.” (Mateo 12:34) Kon sa aton pa, masami ginapakita sang mga tinaga nga nagagua sa aton baba kon ano ang aton panghunahuna, mga handum, kag mga panimuot.

Kita bala realistiko, positibo, kag malaumon? Mahibaluan ini sa tono kag unod sang aton ginahambal. Istrikto bala kita, negatibo pirme, ukon mamulayon? Kon amo, mahimo nga magluya ang buot sang iban bangod sang aton ginahambal ukon panghambal. Mahimo nga wala naton marealisar kon daw ano ka negatibo ang aton panghunahuna ukon panghambal. Ayhan magapati pa gani kita nga husto ang aton pagtamod sa mga butang. Apang dapat kita mag-andam batok sa paglimbong sa kaugalingon.—Hulubaton 14:12.

Maayo na lang nga may Pulong sang Dios kita, ang Biblia. Makabulig ini sa aton sa pag-usisa sang aton mga panghunahuna kag sa pagtimbangtimbang kon ano ang husto kag kon ano ang dapat bag-uhon. (Hebreo 4:12; Santiago 1:25) Bisan ano pa ang aton duna nga huyog ukon kon ano ang aton gindak-an, mabag-o naton ang aton panghunahuna kag hulag kon luyag naton.—Efeso 4:23, 24.

Magluwas nga magamit naton ang Biblia, may mahimo pa kita agod matimbangtimbang naton ang aton pagpakighambal. Pamangkuta ang iban. Halimbawa, pangabaya ang imo tiayon ukon anak nga prangkahon ka kon kamusta ka sa sini nga butang. Hambala man ang isa ka hamtong nga abyan. Kinahanglan ang pagkamapainubuson agod batunon mo ang ila isiling kag himuon ang nagakadapat nga mga pagbag-o.

Mamensar Anay Antes Maghambal!

Gani, kon luyag gid naton malikawan nga masaklaw ang iban sang aton ginahambal, dapat naton himuon ang ginasiling sang Hulubaton 16:23: “Ang maalam nga tawo nagapanghunahona anay kag kaisa maghambal, gani madamo ang iya madala sa iya ginahambal.” (Maayong Balita) Mahimo nga mabudlay kon kaisa kontrolon ang aton balatyagon. Apang, kon magtinguha kita nga hangpon ang iban sa baylo nga pakalainon ukon pakanubuon sila, nian, mas mahapos nga maggua sa aton baba ang husto nga mga pulong.

Matuod, wala sing himpit sa aton. (Santiago 3:2) Kita tanan, kon kaisa, padasudaso nga nagahambal. (Hulubaton 12:18) Apang, sa bulig sang Pulong sang Dios, makatuon kita sa pagpamensar anay antes maghambal kag unahon ang balatyagon kag kaayuhan sang iban. (Filipos 2:4) Mangin determinado kita nga pangitaon ang “kalahamut-an nga mga pulong” sang kamatuoran, ilabi na kon nagapakighambal kita sa aton mga kapamilya. Nian, ang aton mga pulong indi makasaklaw ukon makapilas sa balatyagon sang aton ginahigugma kundi makapaayo kag makapalig-on sa ila.—Roma 14:19.

[Piktyur sa pahina 12]

Paano mo malikawan ang paghambal sing butang nga pagahinulsulan mo sa ulihi?