“Indi Gid Pagkalimti ang Pagwali sa mga Balay”

Panugiron ni Jacob Neufeld

“Bisan ano ang matabo, indi gid pagkalimti ang pagwali sa mga balay.” Ginahunahuna ko ini nga mga tinaga samtang nagalakat ako sing kapin sa apat ka kilometro pakadto sa pinakamalapit nga minuro. Pagsampot ko didto, daw wala gid ako sing kaisog nga kadtuan ang una nga balay. Pila ka beses nga gintinguhaan ko nga magpanuktok, apang daw indi ko gid ini mahimo. Amo nga nagkadto anay ako sa kakahuyan kag nangamuyo sa Dios agod matigayon ko ang kaisog sa pagwali sa mga tawo. Sang ulihi, ginbalikan ko ang una nga balay kag ginsugid ko ang mensahe sang Biblia.

AYHAN mamangkot kamo kon ngaa nagkadto ako sa sini nga minuro sa desyerto sang Paraguay, diin gintinguhaan ko nga magbantala sing isahanon. Antes ko ini ipaathag, masugod anay ako sa umpisa. Natawo ako sang Nobiembre 1923 sa Kronstalʹ, isa ka minuro sa komunidad sang Aleman nga mga Mennonite sa Ukraine. Sang nagahingapos ang katuigan 1700, ang mga Mennonite nga gikan sa Alemanya nagsaylo sa Ukraine, kag ginhatagan sila sing mga kinamatarong. Lakip sa sini amo ang kahilwayan sa pagpili sing relihion (apang indi puede mangumbertir), pagdumala sa ila kaugalingon nga komunidad, kag puede nga indi sila magsoldado.

Sang napaidalom na ang pungsod sa Partido Komunista, ini nga mga kinamatarong ginkuha. Sang nagahingapos ang katuigan 1920, ang malapad nga kaumhan sang mga Mennonite maumhan gihapon nila apang gobierno na ang nagapanag-iya sini. Ang mga tawo wala ginahatagan sing pagkaon kon indi sila magkooperar sa gobierno, kag ginapintasan sila kon indi sila magpasugot. Sang katuigan 1930, madamo nga lalaki ang ginapanguha sang mga KGB ukon sekreta sang Unyon Sobyet sang una. Masami nila ini ginahimo kon gab-i, tubtob sang ulihi, diutay na lang nga lalaki ang nabilin sa mga minuro. Amo ini ang nagakatabo sang 1938, kag 14 anyos ako sang ginkuha sang mga sekreta ang akon amay kag wala ko na sia makita liwat. Wala ko man mabalitaan kon ano na ang natabo sa iya. Duha ka tuig sang ulihi, ginkuha man sang mga sekreta ang magulang ko nga lalaki.

Sang 1941, gin-agaw sang mga tropa ni Hitler ang Ukraine. Abi namon mahilway na kami sa Komunista nga paggahom. Apang, ang walo ka Judiyo nga pamilya sa amon minuro hinali lang nga wala makita. Naligban gid ako sa sini nga kahimtangan, kag luyag ko mahibaluan kon ngaa amo sini ang nagakatabo.

Naluwas Ako Bangod sang Pagkabunayag

Sang 1943, ang Aleman nga mga tropa naghalin kag gindala nila ang kalabanan nga Aleman nga  pamilya agod magbuylog sa inaway. Lakip sa ila amo ang nabilin nga miembro sang akon pamilya. Sa sini nga tion, nangin soldado na ako kag gin-asayn subong guardia ni Hitler sa Romania. Sa sini nga tion, may isa ka hitabo nga may daku gid nga epekto sa akon kabuhi.

Gintilawan sang opisyal sang amon grupo kon bala bunayag ako. Ginsugo niya ako nga ipa-dry clean ang iya uniporme. Apang ginbutangan niya sing kuarta ang isa ka bulsa, kag nasapwan ko ini. Sang gin-uli ko sa iya ang kuarta, nagsiling sia nga indi iya ang kuarta. Apang nag-insister ako nga naghalin gid ang kuarta sa bulsa sang iya uniporme. Wala madugay pagkatapos sini, nangin assistant ako sang amon opisyal kag ginhatagan sing katungdanan nga mag-asikaso sang mga papeles, mag-asayn sang mga guardia, kag mag-atipan sang kuarta sang grupo.

Isa ka gab-i, ginbihag sang Ruso nga mga soldado ang amon grupo. Apang wala ako mabihag kay nabilin ako agod tapuson ang ginpaobra sang amon opisyal. Sa nahibaluan ko, ako lang ang wala mabihag, ina bangod nangin bunayag ako kag nakabaton sing pinasahi nga katungdanan. Kon indi ako nangin bunayag, posible nga ginbihag man ako.

Gani sang 1944, hinali lang nga ginpauntat anay ako sa akon trabaho tubtob tawgon ako liwat. Nag-uli ako agod bisitahan si Nanay. Samtang nagahulat ako nga tawgon liwat sa trabaho, nag-obra ako subong kabulig sang isa ka mason, kag sang ulihi napuslan ko gid ini nga obra. Sang Abril 1945, gin-agaw sang mga tropa sang Amerika ang amon banwa nga malapit sa Magdeburg. Isa ka bulan sang ulihi, nag-untat gid man ang inaway. Buhi gihapon kami, kag daw masanag na ang amon palaabuton.

Isa ka adlaw sadto sang Hunyo, nabatian namon ang singgit sang manugpahibalo, “Ang mga tropa sang Amerika naghalin kagab-i, kag ang mga tropa sang Rusya maabot alas onse subong nga aga.” Nagdulom ang amon paglaum bangod mapaidalom na naman kami sa mga Komunista. Insigida namon nga ginplanuhan sang akon pakaisa ang amon pagpalagyo. Sa tungatunga sang tig-ilinit, nakatabok kami pakadto sa teritoryo sang Amerika. Sang Nobiembre, bisan pa mabudlay kag delikado, nagbalik kami sa teritoryo sang Rusya kag patago nga gindala paggua ang amon pamilya.

“Pamatii sing Maayo, kag Binagbinaga Kon Diin ang Matuod”

Nagpabilin kami sa lugar nga ginatawag karon nga Katundan nga Alemanya. Sang ulihi, natun-an ko nga higugmaon ang Biblia. Kada Domingo, nagakadto ako sa kakahuyan agod basahon ini, apang daw namag-uhan ako kay ang mga hitabo nga ginalaragway sa akon ginabasa sinadto pa. Nagatambong man ako sa mga klase parte sa relihion bilang paghanda antes ako bawtismuhan subong isa ka Mennonite. Nakibot ako sang makita ko sa isa ka libro ang pinamulong nga: “Ang Amay Dios, ang Anak Dios, kag ang Espiritu Santo Dios,” kag ginsundan ini sang pamangkot: “Tatlo bala ang Dios?” Ang sabat sini makita sa ubos: “Indi, ining tatlo isa lang.” Ginpamangkot ko ang ministro kon paano ini natabo. Amo sini ang iya sabat, “Toto, indi mo na kinahanglan nga palibugan ina; ang iban nagbuang bangod grabe ang ila pagpamensar.” Sa sina nga tion, nagdesisyon ako nga indi magpabawtismo.

Pila ka adlaw sang ulihi, nabatian ko nga may tawo nga nagaistorya sa akon pakaisa. Bangod luyag ko mangusisa, nag-entra ako sa ila paghambalanay kag nagpamangkot. Sa sini nga tion, wala ko makilala nga si Erich Nikolaizig ini nga tawo, nga isa sa mga nakaluwas sa prisuhan sa Wewelsburg. Ginpamangkot niya ako kon luyag ko nga mahangpan ang Biblia. Sang maghuo ako, nagpasalig sia nga ang bisan ano nga itudlo niya sa akon mapamatud-an sa akon mismo Biblia.

Pagkatapos sang pila ka pagduaw ni Erich, gin-agda niya ako sa isa ka daku nga pagtililipon sang mga Saksi ni Jehova nga isa sa una nga ginhiwat pagkatapos sang inaway. Nagdayaw gid ako kag ginsulat ko ang tanan nga bersikulo sa Biblia nga ginbasa kag ginsambit sang mga humalambal. Apang nahunahuna ko sang ulihi nga may pila ka responsibilidad ang pagtuon sa ginatudlo sang Biblia, amo nga gin-untatan ko ang pagtuon. Daw indi ko man mabaton nga isa lang ang matuod nga relihion. Sang nahibaluan ni Erich nga desidido  na ako nga magbalik sa akon relihion anay, ginlaygayan niya ako, “Pamatii sing maayo, kag binagbinaga kon diin ang matuod.”

Sa tapos ko makadtuan sing duha ka beses ang mga ministro sang amon relihion, narealisar ko nga wala nila mahibaluan ang ila ginatudlo, kag wala gid sa ila ang kamatuoran. Ginsulatan ko ang pila ka lider sang relihion kag ginpamangkot sila parte sa Biblia. Ang isa nagsabat, “Bangod indi ka born again, wala ka sing kinamatarong nga usisaon ang Biblia.”

Ang dalaga nga akon ginapangaluyagan katapo sang sekta sang mga Mennonite nga born-again. Napilitan sia nga sundon ang iya mga ginikanan nga akig man sa mga Saksi ni Jehova. Amo nga ginpasikto niya ako nga kon indi ko pag-untatan ang pagtuon upod sa mga Saksi, kalimtan ko na lang sia. Sa sini nga tion, maathag na sa akon ang kamatuoran nga dapat isa lang ang pilion. Gani, wala ko na sia ginpangaluyagan.

Ginduaw ako liwat ni Erich. Nagsiling sia nga may hiwaton nga bawtismo sa masunod nga semana kag ginpamangkot niya ako kon luyag ko magpabawtismo. Kumbinsido na ako nga kamatuoran ang ginatudlo sang mga Saksi ni Jehova, kag luyag ko mag-alagad kay Jehova nga Dios. Gani ginbaton ko ang iya pangagda kag ginbawtismuhan ako sa bathtub sang Mayo 1948.

Wala magdugay sa tapos ako mabawtismuhan, nagdesisyon ang amon pamilya nga magsaylo sa Paraguay sa Bagatnan nga Amerika. Luyag ni Nanay nga maupod ako. Indi ako tani magpasugot kay kinahanglan ko pa ang dugang nga ihibalo kag paghanas sa Biblia. Sang nagduaw ako sa sanga talatapan sang mga Saksi ni Jehova sa Wiesbaden, naistorya ko si August Peters. Ginpahanumdom niya ako nga responsibilidad ko ang pag-atipan sa akon pamilya. Nagsiling man sia: “Bisan ano ang matabo, indi gid pagkalimti ang pagwali sa mga balay.  Kon kalimtan mo ini, mangin pareho ka lang sa indi matuod nga mga Cristiano.” Tubtob karon, nahangpan ko ang importansia sini nga laygay, kag kon ngaa kinahanglan ang pagwali “sa mga balay.”​—Binuhatan 20:20, 21.

“Indi Matuod nga Propeta” sa Paraguay

Wala madugay pagkatapos sang pag-istoryahanay namon ni August Peters, kami nga pamilya nagsakay sa barko pakadto sa Bagatnan nga Amerika. Nag-istar kami sa rehiyon nga Gran Chaco sa Paraguay nga komunidad man sang mga Mennonite. Pagligad sang duha ka semana, ginhimo ko ang ginsambit ko kaina nga mabudlay nga pagpanglakaton pakadto sa minuro agod magwali nga nagaisahanon. Naggua dayon ang istorya nga may “indi matuod nga propeta” ukon manalagna sa bag-o nga mga nag-alabot.

Sa sini nga tion, napuslan ko gid ang obra ko sang una subong mason. Ang tagsa ka pamilya nga nagsaylo nagakinahanglan sing balay nga human sa tisa nga may atop nga kugon. Sang masunod nga anom ka bulan, madamo ako sing palatindugon nga balay, kag madamo sing kahigayunan nga makawali samtang nagaobra. Mabuot ang mga tawo, apang sang mahuman na ang ila balay, daw nalipay sila kay mahalin na ako.

Sadto man nga tion, ang mga barko nagdala sing madamo pa nga refugee nga mga Mennonite halin sa Alemanya. Ang isa sa ila amo ang lamharon pa nga si Katerina Schellenberg nga nakaistorya man sing makadali sa mga Saksi, kag nakatalupangod sia dayon nga kamatuoran ang ila ginatudlo. Bisan wala pa sia mabawtismuhan, ginpakilala na niya nga Saksi ni Jehova sia samtang nagapanakayon sa barko. Bangod sini, wala sia gintugutan nga magkadto sa Aleman nga komunidad. Ginbilin sia sa Asunción, nga kapital sang Paraguay, kag nakaobra subong kabulig. Nakatuon sia sing Espanyol, kag ginpangita niya ang mga Saksi kag nagpabawtismo. Sang Oktubre 1950, nagpakasal kami sining maisugon nga babayi. Sa sulod sang mga tinuig, maayo gid sia nga kabulig sa tanan namon nga hilikuton.

Sa malip-ot nga tion, nakasupot ako sing bastante nga kuarta agod makabakal sing kalesa kag duha ka kabayo, kag gingamit ko ini sa pagwali nga hilikuton nga ginadumdom pirme ang laygay ni August Peters. Sadto nga tion, ang manghod ko nga babayi, nga nangin Saksi man, nag-istar sa amon. Dungan kami pirme magbugtaw kada alas kuatro sang aga, nagabiyahe sing apat ka oras, nagawali sa mga tawo sing duha tubtob tatlo ka oras, kag mapauli man dayon.

Nabasa ko sa amon mga literatura nga may ginahiwat na nga mga pamulongpulong publiko, gani nagplano ako nga maghiwat man sing pamulongpulong. Wala pa gid ako makatambong sa pagtililipon sang mga Saksi sa Alemanya, gani ginhaumhaum ko lang kon paano ini hiwaton kag kon ano ang ihambal tuhoy sa Ginharian sang Dios. Walo ka tawo ang nagtambong, kag naakig ang mga ministro sang Mennonite bangod sini. Nagkampanya sila nga panguhaon ang tanan nga literatura nga napasad sa Biblia nga amon ginpanagtag, kag ginsilingan nila ang mga tawo nga indi kami pagtamyawon.

Pagkatapos sini, ginpasumon ako sa pamunuan sang komunidad kag inoras nga gin-imbestigar sang isa ka opisyal kag sang duha ka ministro nga gikan sa Canada. Sang ulihi, ang isa sa ila nagsiling, “Toto, pagusto ka kon ano ang tuuhan mo, apang ipasalig mo nga indi mo pag-iwali kay bisan sin-o ang imo pagpati.” Wala ako mag-ugyon sa sini. Gani ginsilingan nila ako nga maghalin sa komunidad bangod indi nila luyag nga may “indi matuod nga propeta” sa “matinuuhon nga mga kauturan.” Sang wala ako magpasugot, nagtanyag sila nga gastuhan ang amon plete. Apang wala magbag-o ang akon desisyon, kag wala ako maghalin.

Sina nga tingadlaw sang 1953, nagtambong ako sa daku nga pagtilipon sang mga Saksi sa Asunción. Naistorya ko didto si Nathan Knorr nga gikan sa ulong talatapan sang mga Saksi ni Jehova sa Brooklyn, New York. Nagpanugda sia nga magsaylo ako sa Asunción kag magbulig sa gamay nga  grupo sang mga misyonero didto, ilabi na bangod indi kami makawali sing maayo sa komunidad sang mga Mennonite.

Unahon Anay ang Ginharian sang Dios

Sa sina nga tion, may 35 lamang ka Saksi sa Paraguay. Gin-istorya ko ang akon asawa, kag bisan wala niya maluyagan ang pagsaylo sa daku nga siudad, kinabubut-on sia nga nagpasugot. Sang 1954, nagpatindog kami ni Katerina sing tisa nga balay​—kami lang gid ang nagpatindog sa tion nga wala kami sing obra. Ginatambungan gid namon ang tanan nga pagtililipon sang mga Saksi, kag pirme namon ginaistorya sa mga tawo ang mensahe sang Biblia kada Sabado kag Domingo.

Ang isa sa mga asaynment ko amo ang pag-upod sa ministro nga nagabisita sa mga kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova. Ginahimo niya ako nga manugpatpat kon magbisita sia sa pila ka komunidad sa Paraguay nga nagahambal sing Aleman. Bangod diutay lang nga Espanyol ang nahibaluan ko, ang pinakamabudlay siguro nga asaynment nga akon nabaton amo ang pagpatpat sa una nga tion sang Espanyol nga pamulongpulong pakadto sa Aleman.

Agod maatipan ang ikaayong lawas sang akon asawa, nagsaylo kami sa Canada sang 1957. Kag sang 1963, nagsaylo kami sa Estados Unidos. Bisan diin man kami magkadto, ginatinguhaan namon nga unahon anay ang Ginharian sang Dios sa amon kabuhi. (Mateo 6:33) Nagapasalamat gid ako kay Jehova nga Dios bangod samtang lamharon pa, gintugutan niya ako nga matun-an ang kamatuoran sang iya Pulong, ang Biblia. Ang paghanas sa Biblia nga nabaton ko nagbulig sa akon sa madamo nga paagi sa akon bug-os nga pagkabuhi!

Daku gid nga kadungganan ang pagbulig sa iban nga matun-an ang makalilipay nga mga kamatuoran sang Biblia nga naglugpay gid sa akon. Daku gid ang akon kalipay kay ang akon kabataan kag mga apo nahanas sa Biblia sugod sang bata pa sila. Tanan sila nagasunod sa laygay ni August Peters nga nagsiling sadto sa akon, “Bisan ano ang matabo, indi gid pagkalimti ang pagwali sa mga balay.”

[Blurb sa pahina 22]

Daku gid ang akon kalipay kay ang akon kabataan kag mga apo nahanas sa Biblia sugod sang bata pa sila

[Mga piktyur sa pahina 20, 21]

Si Katerina kag ako antes sang amon kasal sang 1950

[Piktyur sa pahina 21]

Sa amon balay sa Paraguay upod sa subang namon nga anak, 1952

[Piktyur sa pahina 23]

Upod sa akon daku nga pamilya subong

[Credit Line]

Photo by Keith Trammel © 2000

[Credit Line sang piktyur sa pahina 19]

Photo by Keith Trammel © 2000