Sulat Gikan sa Ghana

Ang Tion nga Gin-untatan Niya ang Karate

INDI subong sini nga sahi sang tawo ang ginapanumdom ko. Nagasuksok sia sing puti nga kimono, nawagkus sa iya gamay nga hawak ang duha ka pulgada nga paha nga human sa itom nga tela, nagatindog sia nga ang posisyon handa sa pagpakig-away, nagapamuwersa ang iya kamot, kag nagabaka sia. Ang iya nawong maisog tulukon kag nagasampok ang iya mga kilay sa pagkonsentrar. Wala ka gid sing may makita nga kaluyahon bangod sang iya hitsura.

Dayon, gulpi lang sia naghulag nga nagasinggit sing, “Hyaa!” Maabtik nga naghulag ang iya kamot. Nagahagunos ini! Nian nagragaak ang kahoy, nautod kag nahulog. Nagtumbo sia kag nagtiyog, nian nagsipa sing eksakto gid sa iya naurungan nga ka-sparing. Sia gid ayhan ang tawo nga nagapangabay sing pagtuon sa Biblia?

Nagpalapit ako agod mangamusta sa iya. “Ikaw si Kojo? Ikaw ang luyag nga magtuon sa Biblia?” Nangamusta sia sa akon kag nagyuhum, nangin mabuot kag mainabyanon na ang iya nawong. Wala na nagasampok ang iya mga kilay kag indi na makahaladlok ang iya panulok, sa baylo, makita na sa iya nawong nga interesado gid sia. “Huo, luyag ko gid magtuon,” sabat niya. “San-o kita masugod?”

Nagkadto kami sa diutay nga beranda sa ila balay dala ang amon mga Biblia kag tulun-an nga libro. Medyo mas mabugnaw, mas malinong, kag kamihanon lang diri. Tatlo kami nga yari diri: Si Kojo, ako, kag ang iya gamay nga amu. Ini nga amu nagataas sing 35 sentimetro lamang, may tungko nga pula, kag may puti nga balahibo sa iya sag-ang, amo nga kaladlawan kag kadungol sa iya tulukon. Makawiwili ini, paladugsing, kag masabad. Nagalagawlagaw lang ini, ginatapakan ang amon mga papel, ginakuha ang amon mga bolpen, kag nagapanguot pa sa amon bulsa nga nagapangita sing pagkaon. Kaangay sang isa ka ginikanan nga naanad sa kagahod kag kasabad sang magagmay nga kabataan, wala ini ginasapak ni Kojo, sa baylo nagakonsentrar sia sa amon ginatun-an. Makita nga nagapamensar sia kag luyag gid nga makatuon bangod madamo sia sing pamangkot. Ayhan nahanas sia sa karate nga mangin mahalungon, kay wala niya ginabaton ang ginatudlo sa iya kon indi sia kumbinsido kag kon wala sing pamatuod halin sa Kasulatan.

Nangin maayo ang amon pagtuon. Apang sang ulihi, nakita ko ang isa naman ka mabaskog niya nga pagpakig-away sa iya mismo kaugalingon. “Karate lamang ang nanamian ko sa sini nga kalibutan,” sugid niya sa akon. Nakita ko nga luyag gid niya ang pagpakig-away, amo nga gin-ukuran gid niya ang pagtuon sing karate tubtob nga nangin eksperto sia sa sini. Sa edad nga 26, wala lamang sia nanamian magkarate kundi nangin maayo sia sa sini, amo nga nangin black-belter sia.

 Wala ako makasiguro kon ano ang desisyon ni Kojo. Nahantop ko nga nahangpan ni Kojo nga subong karatidor, ang pagsakit sa iban wala nahisanto sa kaluoy, kaayo, kag kabalaka nga amo ang kinaiya sang gugma nga makita sa tunga sang matuod nga mga Cristiano. Apang nahibaluan ko nga napahumok sang Biblia ang mas matig-a nga tagipusuon sang iban. Kon matarong ang iya tagipusuon, amat-amat nga mangin mabuot si Kojo paagi sa gahom sang Pulong sang Dios. Kinahanglan ko lang nga mangin mapailubon.

Sang isa ka mapaang nga hapon, nagahingapos na kami sa amon pagtuon sang ginbasa namon ang isa ka bersikulo sa Biblia nga daw nagtindak kay Kojo. “Ginausisa ni Jehova ang matarong kag ang malauton, kag ginadumtan gid Niya ang nagahigugma sa kasingki,” basa niya. (Salmo 11:5, NW) “Ang nagahigugma sa kasingki,” mahinay nga sulit niya. Ang iya kaki nga mga mata, nga sang una maisog kag daw indi magpasupil, nangin mabuot tulukon. Gintulok niya ako kag nagyuhum. “Nakadesisyon na ako.”

Sa karon, ako kag si Kojo nagahimo sing hilikuton nga nanamian gid namon. Boluntaryo kami nga mga manunudlo, nga nagadumala sing walay bayad nga pagtuon sa Biblia sa luyag nga mamati. Sa sini nga aga, kadtuan namon ang isa ka pamatan-on nga lalaki nga si Luke.

Sang nagapakadto pa lang kami, nag-agi kami sa nagaginutok nga dalan sa sulod sang merkado. Ginatos ka tapangko kag mga manugbaligya ang nagakubay sa higad sang dalan: may tinumpok sang pula kag berde nga katumbal, kinaing sang luto nga kamatis, tinumpok sang okra, may mga radyo man, payong, bareta sang mga habon, wig, kagamitan sa pagluto, kag ukay-ukay nga mga sapatos kag mga bayo. May mga babayi nga nagabaligya sing mainit kag makahang nga pagkaon nga nasulod sa dalagku kag human sa aluminum nga mga yahong nga natungtong kag nabalanse sing maayo sa ila ulo. Maayo gid sila managil-ot sa kadam-an, nga ginaganyat ang mga gutom nga kostumer sa ila manamit nga sabaw kag linuto nga tinap-an nga isda, kasag, kag kuhol. Nagalinagaw lang ang mga ido, kanding, kag mga manok. Nagatinokar lang ang mga radyo, nagahinuni ang busina, kag nagasinggitan ang mga tawo.

Ginsubay namon ang mahigko nga dalan palayo sa nagagirinual nga mga tawo sa banwa kag nag-abot sa isa ka gubaon nga bilding. Si Luke, isa ka gamay nga pamatan-on sa edad nga mga beintehon, nagahulat sa puertahan kag nagpadayon sa amon. Ini nga bilding puno sing mga bag kag kinarton sang binulad nga mga dahondahon kag mga ugat, binugkos nga mga dahon, kag mga panit sang kahoy, nga ginagamit sang iya tigulang na nga tiya sa pagpamulong. Ginpasa ini nga ihibalo sa iya tiya sang ila katigulangan. Ginabukbok kag ginalaga niya ini agod ibulong sa nagkalainlain nga balatian. Ginapaabot gid kami ni Luke. Napahigad na niya ang mga nagalinapta kag nagbutang sing tatlo ka bangko nga kahoy. Tupaday kami sa pagpungko kag nagsugod na sa pagtuon sing Biblia.

Si Kojo amo ang nagatudlo kay Luke. Sa likod ako nayon nagapungko kag ginapamatian ko ang ila pagbinagbinag sa sabat sang Biblia kon ngaa lapnag ang pag-antos sa duta. Sang ginbuligan ni Kojo si Luke sa pagpangita sing bersikulo sa Biblia, gintulok ko ang iya makusog nga kamot nga mahinay nga nagabukad sa manipis nga mga pahina sang Biblia. Nian nadumduman ko nga sang una, ini nga mga kamot gingamit niya sa pagpakig-away. Ginakakas sang gahom sang Pulong sang Dios ang malain nga mga batasan sang mga tawo nga kinaandan sa sining wala sing prinsipio nga kalibutan kag nagapabag-o sa ila nga mangin maluluy-on kag mahigugmaon. Daku gid ini nga kadalag-an.

Sang nagapauli na kami, ginsugilanon namon ang tawo nga nagapungko sa idalom sang paho. Namati sia sang ginbuksan ni Kojo ang Biblia kag ginbasa ini. Sang nahibaluan sang tawo nga mga Saksi ni Jehova kami, nagtindog sia gulpi. Ginsinggitan niya kami: “Wala ko nanamian sa inyo!” Daw manginit si Kojo. Nian nakita ko nga nagkalma sia kag naglisensia nga malakat. Gani, naglakat kami.

Samtang nagalakat kami sa dalan, nagduko si Kojo kag naghutik sa akon: “Sang ginsinggitan niya kita, nagkubakuba ang akon dughan. Kabalo ka bala kon ano ang puede ko mahimo sa iya?” “Kabalo ako,” nagayuhum ako nga nagsabat. Nagyuhum man sia kag nagpadayon kami sa paglakat.