Katinlo​—Ngaa Importante Ini?

Linibo na ka tuig nga nagahalit sa katawhan ang makamamatay nga mga balatian. Abi sang iban, tanda ini sang kaakig sang Dios kag ginpadala niya ini agod silutan ang mga makasasala. Apang ginapakita sang siniglo nga pagtuon kag maukod nga pagpanalawsaw nga ang kabangdanan sini amo ang magagmay nga mga tinuga nga nagakabuhi sa aton palibot.

Ginapakita sang pagtuon sa medisina nga ang mga ilaga, giting, tanga, langaw, kag mga lamok amo ang nagadala sang balatian. Natukiban man nila nga mas madali malatnan sing balatian ang mga tawo nga wala nagapaninlo. Gani, masiling naton nga nasandig sa katinlo ang aton kabuhi.

Sa pagkamatuod, ang talaksan sang katinlo nagadepende sa mga kustombre kag mga kahimtangan sang tagsa ka tawo. Mabudlay gid huptan ang katinlo sa mga lugar nga wala sing gripo ukon wala sing maayo nga sistema sa paghaboy sing higko. Amo sini ang kahimtangan sang mga Israelinhon, apang ginhatagan gihapon sila sang Dios sing mga instruksion tuhoy sa katinlo samtang nagalakbay sila sa kahanayakan.

Ngaa importante sa Dios ang katinlo? Ano ang nagakaigo nga pagtamod sa katinlo? Ano ang simple nga mga pamaagi nga mahimo mo kag sang imo pamilya agod posible nga malikawan ang balatian?

BUHI na sa eskwelahan, kag ang bata nga si Max, * nga taga-Cameroon, nag-abot sa ila balay. Gutom gid sia kaayo kag ginauhaw. Sang nagsulod sia sa ila balay, ginhakos niya ang ila ido, ginbutang ang iya bag sa ibabaw sang ila kalan-an nga lamesa, nagpungko, kag nalangkag nga nagahulat sang iya pagkaon.

Yara sa kusina ang iloy ni Max, kag sang nabatyagan niya nga nag-abot na si Max, gindal-an niya ini sing isa ka pinggan sang mainit nga kan-on kag sud-an. Apang nagbag-o ang hitsura sang iloy sang nakita niya nga natungtong sa matinlo nga lamesa ang bag ni Max. Gintulok niya ang iya bata kag malagday nga nagsiling: “Maaaax!” Nahangpan ini sang iya bata, gani ginkuha niya gilayon ang bag, kag nagdalidali sa paghinaw sang iya mga kamot. Nian nagbalik sia agod  magkaon. “Sorry gid, Nay. Nalipat lang ko,” mahinay nga hambal ni Max.

Daku gid ang mahimo sang matinatapon nga iloy para sa kapagros kag katinlo, apang kinahanglan man niya ang kooperasyon sang bug-os nga pamilya. Subong sang ginpakita tuhoy kay Max, kinahanglan ang madugay nga paghanas, bangod ang katinlo nagakinahanglan sing panikasog kag pirme nga pagpahanumdom sa mga kabataan.

Nahibaluan sang iloy ni Max nga mahimo mahigkuan ang pagkaon sa nanuhaytuhay nga paagi. Gani, luwas sa pagpanghinaw antes uyatan ang pagkaon, ginatakluban man niya ini agod indi paglangawon. Paagi sa pagpat-od nga matakluban ang pagkaon kag mahuptan nga mahipid kag matinlo ang balay, halos wala na sia sing problema sa mga ilaga, giting kag mga tanga.

Ang isa ka importante nga rason kon ngaa ginahimo ini sang iloy ni Max amo nga luyag niya mapahamut-an ang Dios. “Nagsiling ang Biblia nga kinahanglan mangin balaan ang katawhan sang Dios bangod ang Dios balaan,” paathag niya. (1 Pedro 1:16) “Ang pagkabalaan kaanggid man sa pagkatinlo,” dugang niya. “Gani luyag ko nga matinlo ang amon balay, kag luyag ko man nga matinlo tulukon ang akon pamilya. Siempre pa, posible lamang ini kon magkooperar ang bug-os nga pamilya.”

Kooperasyon sang Tanan Kinahanglan

Subong sang ginsiling sang iloy ni Max, dapat magkooperar sa pagpaninlo ang bug-os nga pamilya. Kon kaisa, ang pila ka pamilya nagaistoryahanay kon ano ang ila mga kinahanglanon kag kon ano pa ang ila palauswagon, sa sulod man ukon sa gua sang balay. Nagapasuod man ini sa pamilya kag nagapahanumdom nga ang tagsatagsa sa ila may papel para sa kaayuhan sang tanan. Halimbawa, mahimo nga ipaathag sang iloy sa mas magulang nga kabataan kon ngaa kinahanglan sila manghinaw pagkatapos maggamit sing kasilyas, pagkatapos mag-uyat sing mga butang kaangay sang kuarta, kag antes magkaon. Sa amo matudluan man sang mga magulang ang ila mga manghod.

Puede man bahinbahinon ang mga hilikuton sa sulod sang balay. Mahimo magdesisyon ang pamilya nga mag-iskedyul sang regular nga pagpaninlo kada semana kag general cleaning sing isa ukon duha ka beses kada tuig. Kamusta naman sa gua sang balay? Si Stewart L. Udall, nga nagatinguha sa pagtipig sang palibot, nagsiling tuhoy sa Estados Unidos: “Nagapuyo kita sa isa  ka pungsod nga nagakadula ang katahom, labi nga nagalaw-ay, mas nagagutok, kag sa palibot nga apektado sang polusyon, kagahod, kag kahalitan.”

Amo man bala sini ang nakita mo sa inyo palibot? Sang una, kag bisan gani sa pila ka banwa sa Sentral Aprika karon, may manugpahibalo nga nagabagting sing lingganay agod makuha ang atension sang mga tawo. Nagasinggitan sia agod pahanumdumon ang mga pumuluyo nga tinluan ang banwa, ang mga kanal kag mga tarog sa atop, tutuan ang mga kahoy, manghilamon, kag ihaboy sing nagakaigo ang mga basura.

Problema sa bug-os nga kalibutan ang paghaboy sang basura kag daw imposible ini masolbar sang gobierno. Ginapabay-an sang pila ka banwa ang pagpangolekta sing basura, amo nga nagatinumpok lang ini sa mga dalan. Mahimo hambalan ang mga pumuluyo sa sina nga banwa nga magbulig. Bangod maayo nga pumuluyo ang mga Cristiano, lakip sila sa una nga maninlo kay ginasunod nila ang mga sugo sang mga opisyal nga wala nagareklamo. (Roma 13:3, 5-7) Handa gid sa pagbulig ang mga Cristiano sa sini nga buluhaton. Luyag gid nila ang matinlo nga palibot amo nga nagamatumato sila sa pagpaninlo, bisan pa wala sila ginasugo sang mga opisyal. Nahangpan nila nga ang katinlo nagapakita sang maayo nga paghanas kag pagkaresponsable. Nagasugod ini sa tagsa ka indibiduwal kag sa tagsa ka pamilya. Ang pagpaninlo kag ang paghupot sing katinlo sa palibot sang balay magaresulta sa maayong panglawas kag magapatahom sang palibot.

Ang Personal nga Katinlo Nagapadungog sa Dios nga Aton Ginasimba

Ang matinlo kag disente nga pamayo nagapakita kon ano nga sahi ang aton pagsimba kag masami nga nagaganyat ini sa iban. Ang grupo sang 15 ka pamatan-on nagsulod sa restawran pagkatapos magtambong sa kombension sang mga Saksi ni Jehova sa Toulouse, Pransia. Ang medyo may edad na nga mag-asawa sa kaingod nga lamesa nagpaabot nga magginahod kag magsinabad sila. Apang, nagdayaw sila sa mahim-ong kag maayo nga pag-istoryahanay sining disente sing pamayo nga mga pamatan-on. Sang manugguwa na ang grupo, gindayaw sila sang mag-asawa bangod sang ila maayo nga paggawi kag ginsilingan ang isa sa ila nga sa karon nga panahon, talagsa na lang makakita sing may maayo nga pamatasan.

Ang mga nagaduaw sa opisina, imprintahan, kag mga residensia sa sanga talatapan sang mga Saksi ni Jehova nagadayaw gid sa katinlo nga ila natalupangdan. Ginapatuman sa mga nagaboluntaryo kag nagapuyo sa sini nga duog ang matinlo nga bayo, regular nga pagpanghinaw kag pagpaligo. Ang paggamit sing mga deodorant kag pahumot indi rason para indi ka na maligo. Kon ini nga mga boluntaryo, nga bug-os tion nga mga ministro, magbantala sa ila palibot sa gab-i ukon sa Sabado kag Domingo, ang ila matinlo nga panagway nagapatahom man sa dala nila nga mensahe.

“Mangin Manug-ilog Kamo sa Dios”

Ginapalig-on ang mga Cristiano nga ‘mangin manug-ilog sa Dios.’ (Efeso 5:1) Ginsulat ni propeta Isaias ang palanan-awon sa diin ginlaragway sang mga anghel ang Manunuga nga “Balaan, balaan, balaan.” (Isaias 6:3) Ini nga paglaragway nagapadaku nga ang Dios labing putli kag labing matinlo. Bangod sini, ginapatuman sang Dios sa tanan niya nga alagad nga mangin balaan ukon matinlo. “Dapat kamo mangin balaan, bangod ako balaan,” siling niya sa ila.​—1 Pedro 1:16.

Ginapalig-on sang Biblia ang mga Cristiano nga mangin ‘mahipid sa pagpamayo.’ (1 Timoteo 2:9) Indi katingalahan nga sa tulun-an sang Bugna, ang “masilaw, matinlo kag pino nga lino” nagarepresentar sa matarong nga mga buhat sang isa nga ginakabig sang Dios nga balaan. (Bugna 19:8) Sa pihak nga bahin, masami nga ginalaragway sang Biblia ang sala sa mantsa ukon higko.​—Hulubaton 15:26; Isaias 1:16; Santiago 1:27.

Sa karon, minilyon ka tawo ang nagapuyo sa mga lugar nga mabudlay makapabilin nga matinlo sa pisikal, sa paggawi, kag sa ila pagsimba sa Dios. Masolbar lamang ini nga problema kon himuon na sang Dios nga “bag-o ang tanan nga butang.” (Bugna 21:5) Kon matuman na ini nga saad, ang tanan nga sahi sang kahigkuan kag pagkadimatinlo madula na sing dayon.

[Footnote]

 [Kahon sa pahina 10]

Ginapatuman sang Dios ang Katinlo

Sang nagalakbay ang mga Israelinhon sa kahanayakan, ginsugo sila sang Dios nga ilubong sing nagakaigo ang ila higko. (Deuteronomio 23:12-14) Isa ini ka makakalapoy nga hilikuton bangod tuman sa ila kadamo, apang pat-od nga nakabulig gid ini agod malikawan nila ang mga balatian subong sang tipos kag kolera.

Ginsugo ang mga tawo nga hugasan ukon gub-on ang bisan ano nga butang nga nakatandog sa bangkay. Bisan pa nga mahimo wala nila mahangpan ang rason, nabuligan sini ang mga Israelinhon nga malikawan ang impeksion kag balatian.​—Levitico 11:32-38.

Dapat nga manghinaw sang mga kamot kag mga tiil ang mga saserdote antes sila magpangalagad sa tabernakulo. Ang pagpuno sing tubig sa labador nga saway para sa sini nga katuyuan indi mahapos, apang estrikto nga ginapatuman ang katinlo.​—Exodo 30:17-21.

[Kahon sa pahina 11]

Pahanumdom Gikan sa Isa ka Doktor

Ang tubig importante gid sa aton kabuhi, apang ang mahigko nga tubig mahimo tunaan sing balatian kag bangdan sing kamatayon. Si Dr. J. Mbangue Lobe, puno sang departamento sa medisina nga nahamtang sa pantalan sang Douala, Cameroon, naghatag sing pila ka mapuslanon nga mga panugda sa isa ka interbyu.

“Kon nagaduhaduha ka kon matinlo ang inyo ilimnon nga tubig, pabukali ini.” Apang sia nagpaandam: “Maayo man ang paggamit sing mga kemikal, apang mahimo nga makahalit ini kon indi nagakaigo ang paggamit kag pagtago sini. Hinawi pirme ang inyo mga kamot sing habon kag tubig antes magkaon kag pagkatapos maggamit sing kasilyas. Ang isa ka bareta nga habon barato lang, bisan pigado makabakal sini. Labhi pirme ang imo mga bayo, maggamit sing mainit nga tubig kon may sakit ka sa panit.”

“Ang pagpaninlo sa sulod kag sa gua sang balay dapat nga bululigan sang bug-os nga pamilya,” padayon sang doktor. “Ang mga kasilyas masami nga napabay-an kag nangin ilistaran sang mga tanga kag mga langaw.” Nagpaandam man sia tuhoy sa iya natalupangdan sa mga kabataan: “Likawi ang pagpaligo sa mga sapa. Madamo ini sing kagaw. Manghinaw antes magtulog, manipilyo sing maayo sa gab-i, kag magmuskitero.” Ang ginapahangop sang iya mga panugda amo nga magplano sing abanse, himua ini, kag bilang resulta malikawan mo ang mga balatian nga tuga sang indi pagpaninlo.

[Piktyur sa pahina 10]

Ang paglaba sang imo mga bayo makabulig agod malikawan ang mga sakit sa panit

[Piktyur sa pahina 10]

Nagamatumato ang mga Cristiano sa pagpaninlo sang ila palibot

[Piktyur sa pahina 10]

Daku ang mahimo sang matinatapon nga iloy tuhoy sa katinlo sang ila panimalay