Mangin Mapinasalamaton sa Ulan

MAANO na lang kita kon wala sing ulan? Matuod, ang madamol nga ulan mahimo bangdan sang makahalalit nga mga baha. Ang mga tawo nga nagapuyo sa matugnaw kag pirme nagaulan nga mga duog, mahimo nga natak-an na sa sini. (Esdras 10:9) Apang kamusta naman ang minilyon nga nagapuyo sa mga duog nga mainit kag talagsa lang nagaulan? Makapaumpaw gid para sa ila kon magtupa na ang ulan!

Amo ini ang kahimtangan sa mga duog nga ginsambit sa Biblia, subong sang Asia Minor, diin naglakbay si Pablo subong misyonero. Sang didto sia, ginsilingan niya ang mga taga-Licaonia sadto: “Wala gid [sang Dios] ginpabay-an ang iya kaugalingon nga wala sing pamatuod bangod naghimo sia sang maayo, nga nagahatag sa inyo sang ulan gikan sa langit kag sang mapatubason nga mga panag-on, nga nagahatag sang bugana nga kalan-on kag nagapuno sang inyo tagipusuon sang kasadya.” (Binuhatan 14:17) Talupangda nga una nga ginsambit ni Pablo ang ulan, bangod kon wala ini, wala man sing magatubo kag wala sing “mapatubason nga mga panag-on.”

Madamo nga beses nga ginsambit ang ulan sa Biblia. Ang Hebreo kag Griego nga mga tinaga para sa ulan mabasa sing kapin sa isa ka gatos ka beses sa Biblia. Luyag mo bala makahibalo sing dugang pa tuhoy sa dalayawon nga regalo nga amo ang ulan? Subong man, luyag mo bala nga mapalig-on pa gid ang imo pagpati nga ang Biblia sibu sa siensia?

Kon Ano ang Ginasiling sang Biblia Tuhoy sa Ulan

Ginsambit ni Jesus kon ano ang kinahanglanon agod mag-ulan. Nagsiling sia: ‘Ang inyo Amay nagapabutlak sang iya adlaw sa mga tawo nga malaut kag sa mga maayo kag nagapaulan sa mga tawo nga matarong kag di-matarong.’ (Mateo 5:45) Natalupangdan mo bala nga una nga ginsambit ni Jesus ang adlaw antes ang ulan? Nagakaigo gid ini kay ang init sang adlaw kinahanglan agod magtubo ang mga tanom kag agod maglibotlibot ang tubig sa duta. Kada tuig, mga 400,000 kilometro kubiko sang tubig sa dagat ang nagahimo nga alisngaw bangod sa init sang adlaw. Si Jehova ang nagtuga sang adlaw, gani ginalaragway sia nga amo ang nagabatak sang tubig agod mangin ulan.

Ginlaragway sang Biblia ang paglibotlibot sang tubig. Nagsiling ini: “Ginabatak [sang Dios] ang mga tinolo sang tubig, nga nagatolo sa ulan gikan sa iya alisngaw nga ginaula sang kahawaan, kag ginapatupa sing bugana sa tawo.” (Job 36:26-28) Sa sulod sang linibo ka tuig halin sang ginsulat ining mga tinaga nga sibu sa siensia, may bastante nga tion ang tawo agod matun-an ang paglibotlibot sang tubig. “Sa karon,” suno sa 2003 nga libro nga Water Science and Engineering, “wala gihapon mahangpan sing sibu kon paano nagaporma ang isa ka tulo sang ulan.”

Nahibaluan sang mga sientipiko nga ang panganod ginahuman sang alisngaw. Kon magtipon ang minilyon sining mga alisngaw, mahuman ang isa ka tulo sang ulan. Tuman ini ka komplikado nga proseso nga nagakinahanglan sing malawig nga inoras. Ang libro sa siensia nga Hydrology in Practice, nagasiling: “May pila ka teoriya kon paano nagaporma ang tulo sang ulan sa panganod, kag ginatinguhaan gihapon sang mga nagapanalawsaw nga mapamatud-an ini nga mga teoriya.”

Ang Dios nga amo ang Manunuga, nga nakahibalo gid kon paano nagaporma ang ulan namangkot  sa iya alagad nga si Job sining makapahunahuna nga pamangkot: “May amay bala ang ulan, ukon sin-o bala ang nag-anak sang mga tinolo sang ton-og? Sin-o bala ang nagbutang sing kaalam sa nasulud nga mga bahin? . . . Sin-o bala ang makaisip sing mga panganud sa kaalam? Ukon sin-o bala ang makaula sang mga suludlan sang langit?” (Job 38:28, 36, 37) Pagligad sang 3,500 ka tuig, wala gihapon masabat sang mga sientipiko ining makapahunahuna nga mga pamangkot.

Ano ang Direksion sang Paglibotlibot sang Tubig?

Ang maalam nga mga Griego nagtudlo nga ang mga tubig sa suba wala maghalin sa ulan kundi sa dagat. Nagaagi kuno ini sa idalom sang duta pakadto sa ibabaw sang kabukiran kag nagagua sa mga tuburan subong tab-ang. Ang isa ka komentarista sa Biblia nagsiling nga amo man sini ang pagpati ni Solomon. Binagbinaga ang mga pinamulong ni Solomon: “Ang tanan nga suba nagailig pakadto sa dagat, apang ang dagat wala mapuno; sa duog diin ang mga suba nagakadto, didto nagabalik sila.” (Manugwali 1:7) Buot bala silingon ni Solomon nga ang tubig sa dagat nagaagi sa idalom sang mga kabukiran kag nagasaka agod mangin tuburan sang mga suba? Agod masabat ini nga pamangkot, usisaon naton ang ginapatihan sang mga kasimanwa ni Solomon tuhoy sa paglibotlibot sang tubig. Amo man bala sini ang ila pagpati?

Mga isa ka gatos ka tuig sa tapos sang panahon ni Solomon, ginpakita sang manalagna sang Dios nga si Elias ang iya ihibalo tuhoy sa ginahalinan sang ulan. Sang panahon ni Elias, kapin sa tatlo ka tuig nga wala mag-ulan. (Santiago 5:17) Ginpadala ni Jehova nga Dios ini nga kalamidad sa iya katawhan bangod ginsikway nila sia kag nagsimba sila sa dios sang ulan sang mga Canaanhon nga si Baal. Apang ginbuligan ni Elias ang mga Israelinhon nga maghinulsol, gani nangamuyo sia nga mag-ulan. Samtang nagapangamuyo, ginsugo ni Elias ang iya alagad nga magtulok “nayon sa lawud.” Sang ginsugiran sia nga “may nagapaibabaw nga gal-um gikan sa lawud subong kadiotay sang kamut sang tawo,” nahibaluan ni Elias nga ginsabat ang iya pangamuyo. Wala madugay,  “ang mga langit nagdulum sa mga gal-um kag hangin, kag may daku nga ulan.” (1 Hari 18:43-45) Ginapakita sini nga may ihibalo si Elias tuhoy sa paglibotlibot sang tubig. Nahibaluan niya nga ang mga panganod nagaporma sa ibabaw sang dagat kag ginahuyop sang hangin pasidlangan sa Ginsaad nga Duta. Tubtob subong, amo sini ang proseso sang pag-ulan.

Mga isa ka gatos ka tuig sa tapos nga nangamuyo si Elias nga mag-ulan, ginsambit sang mangunguma  nga si Amos ang isa ka importante nga detalye tuhoy sa paglibotlibot sang tubig. Gingamit ni Jehova si Amos nga magpanagna batok sa mga Israelinhon bangod sang ila pagpigos sa mga imol kag pagsimba sa butig nga mga diosdios. Agod indi sila malaglag, ginpalig-on sila ni Amos nga ‘pangitaon ang GINOO kag magakabuhi.’ Nian ginpadaku ni Amos nga si Jehova lamang ang dapat simbahon bangod sia ang Manunuga, “nga nagatawag sang mga tubig sang dagat, kag ginaula sila sa kadaygan sang duta.” (Amos 5:6, 8) Sang ulihi, ginsulit ni Amos ining dalayawon nga kamatuoran tuhoy sa paglibotlibot sang tubig kag sang direksion sini. (Amos 9:6) Gani ginpakita ni Amos nga ang kadagatan amo ang panguna nga ginahalinan sang ulan.

Ginpamatud-an ini sang sientipiko nga si Edmond Halley sang 1687. Apang, wala dayon ginbaton sang iban ang ebidensia ni Halley. “Tubtob sang una nga bahin sang ika-18 nga siglo, ginapatihan gihapon nga may ginaagyan ang tubig sa idalom sang duta halin sa dagat pakadto sa ibabaw sang kabukiran kag didto nagagua ini,” suno sa Encyclopædia Britannica Online. Sa karon, halos nahangpan na sang tanan ang kamatuoran tuhoy sa paglibotlibot sang tubig. Ang amo gihapon nga insiklopedia nagpaathag: “Ang mga tubig sa kadagatan nagausbong, nagahimo nga alisngaw sa atmospera, nagatupa sa duta subong ulan, kag nagailig sa mga suba pabalik sa kadagatan.” Ginapamatud-an sini nga matuod ang ginsiling ni Solomon tuhoy sa proseso sang ulan nga narekord sa Manugwali 1:7.

Ano ang Dapat Mo Himuon?

Ang sibu nga paglaragway sang mga manunulat sang Biblia tuhoy sa paglibotlibot sang tubig isa sa madamo kag mabakod nga pamatuod nga ang Biblia gintuytuyan sang Manunuga, si Jehova nga Dios. (2 Timoteo 3:16) Sa pihak nga bahin, bangod sa pag-abuso sang tawo sa duta, indi na mahangpan ang klima nga nagresulta sa grabe nga mga pagbaha sa pila ka mga duog kag tigpalamangag naman sa iban. Apang si Jehova nga Dios nga amo ang nagdesinyo sang paglibotlibot sang tubig, madugay na nga nagsaad nga magapasilabot gid sia kag ‘laglagon niya ang mga nagalaglag sang duta.’—Bugna 11:18.

Samtang wala pa ini, paano mo mapakita nga ginaapresyar mo ang mga dulot sang Dios, subong sang ulan? Mahimo mo ini paagi sa pagtuon sa iya Pulong, ang Biblia, kag pag-aplikar sang imo natun-an. Nian may paglaum ka nga maluwas padulong sa bag-ong kalibutan sang Dios, diin mabaton mo ang tanan nga dulot sang Dios sing dayon. Huo, “ang tagsa ka maayong dulot kag tagsa ka himpit nga regalo” naggikan sa ginahalinan sang ulan, si Jehova nga Dios.—Santiago 1:17.

[Diagram/Retrato sa pahina 16, 17]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon.)

PAGPORMA SANG PANGANOD

ULAN

PAGHULAS SANG TANOM

PAG-USBONG

NAGAILIG NGA TUBIG SA IBABAW SANG DUTA

NAGAILIG NGA TUBIG SA IDALOM SANG DUTA

[Retrato sa pahina 16]

Samtang nagapangamuyo si Elias, ang iya alagad nagtulok “nayon sa lawud”