Kon may Makasala sa Imo

PIRME nagasiling ang iban nga kanami gid magbalos. Natural lang nga maakig kita kon may makasala ukon maghalit sa aton. Bangod nahibaluan naton kon ano ang husto kag sala, gusto naton nga matadlong ang mga inhustisya nga ginhimo sa aton. Pero, paano naton ini himuon?

Siempre, lainlain man ang rason kon ngaa maakig kita. Mahimo gintampa kita, gintiklod, gin-insulto, ukon indi gani ginyawyaw, ginsakit, ukon ginkawatan. Ano ang imo batyagon kon matabo ini sa imo? Ang kalabanan sa karon mahimo magsiling, ‘May adlaw gid kamo sa akon!’

Sa Estados Unidos, madamo nga estudyante sa hayskul ang nagpasaka sing butig nga mga panumbungon sang pag-abuso agod makabalos sila sa mga manunudlo nga nagdisiplina sa ila. Si Brenda Mitchell, presidente sang Teacher’s Union sa New Orleans, nagsiling: “Nagakaguba ang reputasyon sang mga manunudlo kon pasakaan sila sing kaso.” Bisan pa mapamatud-an sa ulihi nga indi matuod ang panumbungon, nagapabilin gihapon ang halit nga resulta sini.

Sa mga ulubrahan naman, madamo sa mga akig nga empleyado ukon mga ginpahalin sa ila obra ang nagabalos paagi sa pagguba ukon pagpanas sang importante nga mga impormasyon sa kompyuter sang kompanya. Ginakawat naman sang iban ang sekreto nga mga impormasyon sang kompanya kag ginabaligya ukon ginapanghatag ini. Magluwas sa pagkawat sang mga file sa kompyuter, “ang pagkawat sang mga pagkabutang sang kompanya masami gihapon nga ginahimo sang mga trabahador agod makabalos,” siling sang The New York Times. Agod malikawan ini, ginapaguardiahan sang madamo nga kompanya ang ginpahalin nga trabahador samtang ginahimos niya ang iya mga kagamitan kag ginapaupdan sia asta makagua.

Sa masami, ang aton ginabalusan amo man ang mga tawo nga suod gid sa aton, subong sang aton mga abyan, kaupdanan, kag pamilya. Pirme gid nagakatabo nga kon hambalan kita sing masakit nga mga tinaga ukon masaklaw sa ginhimo sang iban, nagabalos kita. Kon magtaas ang tingog sang imo abyan, nagataas man bala dayon ang imo tingog? Kon may nahimo sa imo nga indi maayo ang isa ka miembro sang imo pamilya, nagapangita ka bala  sing paagi para makabalos? Daw kahapos lang sa aton magbalos kon ang nakasala sa aton, suod sa aton!

Ang Malain nga mga Resulta sang Pagbalos

Sa masami, gusto sang mga tawo nga makabalos agod maumpawan ang sakit nga ila nabatyagan. Halimbawa, ginasugiran kita sang Biblia nga sang nahibaluan sang mga anak nga lalaki sang Hebreo nga patriarka nga si Jacob nga ginlugos ni Siquem nga taga-Canaan ang ila utod nga si Dina, “naglain gid ang ila buot kag puwerte gid ang ila kaakig.” (Genesis 34:1-7, Ang Pulong sang Dios) Gani, ginplanuhan sang duha ka anak nga lalaki ni Jacob nga balusan si Siquem kag ang iya panimalay. Gin-into kag ginpamatay ni Simeon kag ni Levi ang tanan nga lalaki sa siudad sang Canaan pati na si Siquem.—Genesis 34:13-27.

Nasolbar bala ang ila problema kay nagbalos sila? Sang nahibaluan ni Jacob ang ginhimo sang iya mga anak, gin-akigan niya sila: “Gingamo ninyo ako sa paghimo sa akon nga kangil-aran sa mga pumuluyo sang duta, . . . kag kon magtingub sila batok sa akon kag awayon ako, malaglag ako, ako kag ang akon panimalay.” (Genesis 34:30) Huo, sa baylo nga masolbar ang problema, baliskad ang resulta sang ila pagtimalos. Ang pamilya ni Jacob kinahanglan na karon maghalong kay basi balusan man sila sang mga kaingod nila. Agod malikawan ini, ginsugo sang Dios si Jacob nga sayluhon ang iya pamilya sa Betel.—Genesis 35:1, 5.

Ang natabo kay Dina nagapadaku sang importante nga leksion. Ang pagtimalos masami nga nagaresulta sa dugang nga pagtimalos, kag nagasulitsulit lamang ini. Sa amo, matuod ang isa ka hulubaton sang mga German: Ang nagatimalos pagatimalusan man.

Pagtimalusay

Ang pagdumot kag pagplano nga makabalos sa nakasala sa aton makahalalit. Ang libro nga Forgiveness—How to Make Peace With Your Past and Get On With Your Life nagasiling: “Ginaulipon ka sang kaakig. Nagakaubos ang imo tion kag kusog samtang nagapamensar ka sang imo masakit nga mga inagihan, naugot ka sa mga tawo nga nagsakit sa imo, kag nagaplano ka kon paano makabalos.” Suno gid ini sa paglaragway sang Biblia, nga “ang kahisa amo  ang pagkagabuk sang mga tul-an.”—Hulubaton 14:30.

Paano mangin malipayon ang isa ka tawo kon may ginadumtan sia? Ang isa ka komentarista nagsiling: “Kon nagapati ka nga ‘kanami gid magbalos,’ tan-awa ang hitsura sang mga tawo nga tinuig na nga nagadumot.”

Binagbinaga ang nagakatabo sa madamo nga bahin sang kalibutan diin nagainaway ang lainlain nga rasa kag relihion. Sa masami, kon may ginpatay, may nagatimalos. Gani, nagaresulta ini sa wala untat nga pagdumtanay kag patyanay. Halimbawa, sang napatay ang 18 ka pamatan-on bangod sa pagpamomba sang mga terorista, ang isa ka babayi nga napatyan nagsinggit, “Dapat sobra pa gid ang ibalos naton sangsa ila ginhimo!” Sa amo, magadugang pa gid ang kapintas kag mas madamo pa ang maulamid.

“Mata sa Mata”

Ang iban nagapati nga ginasuportahan sang Biblia ang ila pagtimalos. Nagasiling sila, “Indi bala nga siling sa Biblia, ‘mata sa mata, ngipon sa ngipon’?” (Levitico 24:20) Daw ginasuportahan gid man sini nga kasuguan ang pagtimalos. Pero ang matuod, ginapunggan sini ang wala sing pulos nga pagtimalos. Paano?

Kon sakiton sang isa ka Israelinhon ang iya kaupod nga Israelinhon, kag masamad ang iya mata, ginapangayo sang Kasuguan nga amo man sini ang isilot sa iya. Pero, indi ang biktima ukon ang katapo sang iya pamilya ang magatimalos. Suno sa Kasuguan, dal-on niya ang problema sa awtoridad, ang gintangdo nga mga hukom, para mahusay ini sing nagakaigo. Malikawan ang pagtimalos bangod nahibaluan sang biktima nga pareho man sa natabo sa iya ang isilot sa nakasala. Pero, indi lang amo sini ang nadalahig.

Antes ginsambit ining kasuguan parte sa pagsilot sa nakasala, ginsilingan ni Jehova ang pungsod sang Israel paagi kay Moises: “Dili mo pagdumtan ang imo utud sa imo tagiposoon, . . . Dili ka magtimalus ukon magtago sing bisan anong dumut.” (Levitico 19:17, 18) Huo, ang ideya nga “mata sa mata, ngipon sa ngipon” dapat tamdon suno sa bug-os nga Kasuguan, nga ginsumaryo ni Jesus sa duha ka sugo: “Higugmaon mo si Jehova nga imo Dios sa bug-os mo nga tagipusuon kag sa bug-os mo nga kalag kag sa bug-os mo nga hunahuna” kag “Higugmaon mo ang imo isigkatawo subong sang imo kaugalingon.” (Mateo 22:37-40) Kon amo, ano ang himuon sang matuod nga mga Cristiano kon may matabo sa ila nga inhustisya?

Sunda ang Dalanon sang Paghidait

Ginalaragway sang Biblia si Jehova subong “ang Dios sang paghidait” kag ginasugo ang iya mga sumilimba nga ‘pangitaon ang paghidait kag tinguhaan nga ipakita ini.’ (Hebreo 13:20; 1 Pedro 3:11) May maayo gid bala nga resulta kon pangitaon naton ang paghidait?

Sa tion sang ministeryo ni Jesus sa duta, ginduplaan sia, ginhanot, ginhingabot sang iya mga kaaway, ginluiban sang iya suod nga kaupdanan, kag ginbiyaan sang iya mga sumulunod. (Mateo 26:48-50; 27:27-31) Ano ang iya ginhimo? “Sang gintamay sia, wala sia magbalos sang pagtamay,” sulat ni apostol Pedro. “Sang nag-antos sia, wala sia magpamahog, kundi padayon niya nga gintugyan ang iya kaugalingon sa isa nga nagahukom sing matarong.”—1 Pedro 2:23.

“Si Cristo mismo nag-antos tungod sa inyo,” paathag ni Pedro, “nga nagabilin sa inyo sang huwaran agod sundon ninyo sing maayo ang iya mga tikang.” (1 Pedro 2:21) Huo, ang mga Cristiano ginapalig-on nga ilugon si Jesus, pati  na ang pag-antos niya sing mga inhustisya. May kaangtanan sini, si Jesus nagsiling sa iya Sermon sa Bukid: “Padayon nga higugmaa ang inyo mga kaaway kag ipangamuyo ang mga nagahingabot sa inyo; agod mangin anak kamo sang inyo Amay nga yara sa langit.”—Mateo 5:44, 45.

Ano ang ginahimo sang mga nagailog sa gugma ni Cristo kon mahimuan sila sing sala, ukon kon sa banta nila may nakasala sa ila? Ang Hulubaton 19:11 nagasiling: “Ang pagbinagbinag sang tawo nagapakuli sa iya sa pagpangakig, kag himaya niya ang pagpasaylo sang paglalis.” Ginasunod man nila ini nga laygay: “Indi ka magpadaug sa malaut, kundi padayon nga dauga ang malaut paagi sa maayo.” (Roma 12:21) Tuhay gid ini sa matimaluson nga panimuot nga lapnag karon sa kalibutan! Mabuligan kita sang matuod nga Cristianong gugma nga madaug ang huyog nga magtimalos kag ‘pasayluhon ang paglalis’ bangod ang gugma “wala nagaisip sang kalautan.”—1 Corinto 13:5.

Ginapahangop bala sini nga kon mabiktima kita sang krimen ukon yara sa katalagman, mapabaya na lang kita? Indi gid! Sang magsiling si Pablo nga, “Padayon nga dauga ang malaut paagi sa maayo,” indi niya buot silingon nga mangin martir ang isa ka Cristiano. Sa baylo, kon may maghimo sing malain sa aton, may kinamatarong kita nga pangapinan ang aton kaugalingon. Kon ikaw ukon ang imo mga pagkabutang ginahalitan, puede ka magtawag sing pulis. Kon matabo naman ini sa ulubrahan ukon sa eskwelahan, makapangayo kita sing bulig sa mga may awtoridad.—Roma 13:3, 4.

Sa gihapon, dumdumon naton nga ang matuod nga hustisya mabudlay gid matigayon sa sini nga kalibutan. Ang matuod, madamo ang naghinguyang sang bug-os nila nga kabuhi sa pagpangita sini. Pero sang wala nila ini matigayon, napuno lang sila sing kasakit kag kaakig.

Gusto gid ni Satanas nga magginamo ang mga tawo paagi sa pagdumot kag pagtimalos. (1 Juan 3:7, 8) Gani, maayo gid kon dumdumon naton ang ginasiling sang Biblia: “Indi kamo magtimalos, mga hinigugma, kundi pabay-i ini sa kasingkal sang Dios; kay nasulat na: ‘Akon ang pagtimalos; ako ang magabalos, siling ni Jehova.’” (Roma 12:19) Kon itugyan naton kay Jehova ini nga mga butang, mahilway kita sa tuman nga kasakit, kaakig, kag kasingki.—Hulubaton 3:3-6.

[Blurb sa pahina 22]

“Higugmaon mo si Jehova nga imo Dios sa bug-os mo nga tagipusuon kag sa bug-os mo nga kalag kag sa bug-os mo nga hunahuna” kag “Higugmaon mo ang imo isigkatawo subong sang imo kaugalingon”

[Mga Retrato sa pahina 23]

Ang gugma ‘wala nagaisip sang kahalitan.’—1 Corinto 13:5