“Tubtob Kamatayon”

INI nga mga tinaga pirme ginahambal sang mga mag-asawa sa adlaw sang ila kasal. Pero mahimo wala nila ginahunahuna nga matabo gid ini sa ulihi. Ang pagtigulang, pagbalatian, ukon mga aksidente amo sa masami ang rason sang kamatayon sang isa ka hinigugma. Nagaresulta ini sa grabe nga kasubo sang isa nga nabalo.—Manugwali 9:11; Roma 5:12.

Ginapakita sang statistics nga balo ang halos katunga sang mga babayi nga nagaedad sing 65 ukon mas tigulang pa. Bangod ang kalabanan nga nagakabalo mga babayi, madamo ang nagahunahuna nga mga babayi lang ang nagaantos. Pero, indi buot silingon nga wala nagaantos ang mga lalaki. Ang matuod minilyon ang nasakitan bangod sa pagkapatay sang ila tiayon. Isa ka man bala sa ila?

Kon ara ka sa sini nga sitwasyon, ano ang himuon mo? Makabulig bala ang Biblia sa imo? Ano ang nakabulig sa pila ka balo? Wala sing isa ka solusyon sa tanan sitwasyon, pero may mga prinsipio kag mga panugda nga makabulig sa imo.

Kon Wala Na Sia

Ang iban nagahunahuna nga kon maghibi ang isa ka tawo maluya sia kag may malain ini nga epekto sa iya. Pero ang psychologist nga si Dr. Joyce Brothers, nga isa man ka balo, nagsiling nga ang paghibi makapahaganhagan sang kasubo. Ang matuod, normal lang nga maghibi kon ginasubuan kita. Gani indi ka mahuya nga maghibi. Halimbawa, ginasugid sang Biblia kon ano ang natabo kay Abraham sang mapatay ang iya pinalangga nga asawa. Bisan mabakod ang pagtuo ni Abraham gintawag sia nga abyan sang Dios, nagpangasubo gid sia kag ‘naghibi’ sang mapatay si Sara.—Genesis 23:2.

Natural lang nga kon kaisa gusto mo mag-isahanon. Pero, indi maayo nga painon mo ang imo kaugalingon sa iban. Ang Hulubaton 18:1 nagsiling: “Ang nagapain sang iya kaugalingon nagapangita sang iya kaugalngon  nga handum.” Dapat magpangayo ka sing bulig sa imo mga paryente kag mga abyan nga nakaintiende sang imo sitwasyon. Daku gid ang mabulig sa imo sang Cristianong kongregasyon. May hamtong nga mga lalaki diri nga makahatag sa imo sing laygay kag pagpalig-on.—Isaias 32:1, 2.

Nakabulig man sa iban ang pagsabat sa mga sulat kag mga card nga ginpadala sa ila. Kon himuon mo man ini, masulat mo ang maayo nga mga butang nga madumduman mo parte sa imo tiayon kag ang mga tinion nga nag-updanay kamo. Ang paghimo sing album nga may mga piktyur kag sulat makabulig man sa imo.

Natural lang nga kon ang isa namatyan, mahimo daw wala sia sa iya kaugalingon. Pero ang pagsunod sa imo naandan nga mga iskedyul kag mga hilikuton makabulig sa imo. Halimbawa, sunda ang naandan mo nga oras sa pagtulog, pagbugtaw, pagkaon, ukon paghimo sang pila ka butang. Planuha sing abanse kon ano ang imo himuon sa katapusan sang semana. Himua ini ilabi na sa espesyal nga mga adlaw pareho sang inyo anibersaryo sa kasal kay sa sini nga tion mahimo masubuan ka gid. Importante man nga sundon mo ang imo espirituwal nga hilikuton.—1 Corinto 15:58.

Kon ara ka sa grabe nga kasubo, mahapos lang nga makahimo sing sala nga mga desisyon. Mahimo panginpuslan sang malain nga mga tawo ang imo kahimtangan. Gani, indi gid magpadasudaso sa pagdesisyon nga ibaligya ang inyo balay, mag-invest, magsaylo sa iban nga lugar, ukon magpamana liwat. Ang hulubaton nagasiling: “Ang mga [plano] sang mga mapisan pat-od nga nagapadulong sa kabuganaan, apang ang nagadasudaso nagapadulong sa kakulangan.” (Hulubaton 21:5, Biblia sang Katilingban sang mga Kristiano) Kon ara ka pa sa amo sini nga kahimtangan, indi anay maghimo sing mabug-at nga mga desisyon.

Natural lang nga masubuan ka gid kon nagapanghimos ka sang mga gamit sang imo tiayon, ilabi na kon dugay na kamo nga asawahay. Pero kon padugayan mo pa ini, magalawig lang ang imo nga pag-antos. (Salmo 6:6) Gusto sang iban nga sila lang ang manghimos. Ang iban naman gusto nga may upod sila para kon may madumduman sila parte sa ila tiayon, may maistoryahan sila dayon. Puede ka man magpabulig sa isa ka abyan ukon paryente sa pagpalakat sing mga papeles pareho sa pagkuha sing death certificate; pagpabalo sa mga ahensia sang gobierno, banko, kag mga kompanya sang credit card; pagpailis sing titulo sang mga propiedad; pagkuha sing mga benepisyo; kag pagbayad sa ospital.

Dumduma nga madamo sing imoral nga tawo subong. Karon nga nagaisahanon ka na lang, mahimo nga mabudlayan ka nga magpabilin nga matinlo sa moral. Ang ginsiling ni apostol Pablo makabulig gid sa aton: “Dapat mahibaluan sang kada isa sa inyo kon paano but-an ang iya kaugalingon nga suludlan sa pagkabalaan kag sa kadungganan, indi sa mahamkunon nga kailigbon sa sekso subong yara man sa mga pungsod nga wala makakilala sa Dios.” (1 Tesalonica 4:4, 5) Gani, mas maayo nga likawan mo ang mga pelikula, libro, kag musika nga nagapukaw sa gana nga makig-sex.

Dumduma man nga maumpawan ka lang pagligad sang malawig nga tion. Ang USA Today nagsiling nga ginapakita sang mga pagtuon nga ginhimo sang University of Michigan Institute for Social Research nga kinahanglan ang mga 18  ka bulan para maulian ang isa nga nabalo. Mangamuyo sa Dios nga buligan ka nga makabatas paagi sa iya balaan nga espiritu. (Galacia 5:22, 23) Samtang nagaligad ang tion, mabatyagan mo nga amat-amat ka nga maumpawan.

Kon Paano Nabuligan ang Iban

Si Anna 40 na ka tuig nga nakasal. Malipayon gid sila nga mag-asawa amo nga sang napatay ang iya bana, naglalain gid sia. “Napatay si Nanay sang 13 anyos ako. Dayon napatay man si Tatay, ang duha ko ka magulang nga lalaki, kag ang manghod ko nga babayi. Pero sang mapatay ang akon bana, wala gid sing makatupong sa kasubo nga akon nabatyagan. Indi ko gid ini maagwanta. Daw mapatay man ako.” Ano ang nakabulig sa iya? “Naghimo ako sing daku nga libro nga may mga e-mail kag card nga nagaunod sing mga ekspresyon sang pagpalangga kag apresasyon sa maayo nga mga kinaiya ni Darryl. Ang kada isa sini may maayo gid nga ginasiling parte sa iya. Sigurado gid ako nga madumduman sia ni Jehova kag banhawon sa ulihi.”

Ang 88 anyos nga si Esther nagsiling kon ano ang nakabulig sa iya: “Sa tapos sang 46 ka tuig namon nga pag-asawahay, ang pinakamabudlay gid nga pagtilaw sa akon amo ang kasubo. Pero, nakabulig sa akon ang pagpabilin nga masako sa espirituwal. Wala gid ako mag-untat sa pagtambong sa Cristianong mga miting, pagbasa sang Biblia, kag pagwali sini sa iban. Ginalikawan ko man nga mag-isahanon. Pirme ako nagaupod sa akon mga amiga nga handa mamati sa akon. Wala man gid sila sing may ginasiling, pero ginaapresyar ko gid nga ginapamatian nila ako kag ginaupdan.”

Si Robert 48 na ka tuig nga nakasal sang napatay ang iya asawa sa kanser. Sia nagsiling: “Puerte gid kasakit nga madulaan ka sing asawa kay wala ka na sing maistorya, makonsulta sa paghimo sing desisyon, makaupod sa pagbiyahe kag pagbakasyon, kag masugiran sang mga nagakatabo sa imo kada adlaw. Mabudlay gid ini para  sa akon pero determinado ako nga magpadayon sa akon kabuhi. Nakabulig man sa akon ang pagpabilin nga masako kag ang pirme nga pagpangamuyo.”

Puede Ka Pa Mangin Malipayon

Bisan pa nga ang kamatayon sang isa ka tiayon isa sa pinakamasakit nga butang nga maeksperiensiahan sang isa, indi ini ang katapusan. Pero kon tan-awon mo sa positibo nga paagi, may maayo ini nga butang nga mahatag sa imo. Halimbawa, mahimo mo na karon ang mga butang nga indi mo anay mahimo pareho sang imo mga hobby kag pagkadto sa iban nga lugar. Makabulig ini sa imo nga mahaganhagan ang kasubo. Ang iban naman mas madamo na sing tion sa pagwali. Mangin malipayon ka gid sa paghimo sini kay ginpasalig kita ni Jesus: “May kapin nga kalipay sa paghatag sangsa pagbaton.”—Binuhatan 20:35.

Indi ka maghunahuna nga indi ka na mangin malipayon pa. Makasalig ka nga buligan ka ni Jehova nga Dios kon magpalapit ka sa iya. Ang salmista nga si David nagsiling: ‘Ginasakdag ni Jehova ang balo.’ (Salmo 146:9) Makalilipay man nga mahibaluan nga wala lamang ginalaragway sang Biblia si Jehova subong “Amay nga may mapinalanggaon nga kaluoy kag ang Dios nga may bug-os nga paglugpay” kundi nagasiling man ini: “Ginahumlad mo ang imo kamut, ginabusug ang handum sang tagsa ka butang nga buhi.” (2 Corinto 1:3; Salmo 145:16) Ang aton mahigugmaon nga Dios nga si Jehova handa kag makasarang gid magbulig sa mga sinsero nga nagapalapit sa iya. Kabay nga mabatyagan mo man ang ginbatyag sang mga Israelinhon sang una nga nag-amba: “Ang akon mga mata nagatangla sa kabukiran. Diin bala nagahalin ang akon bulig? Ang akon bulig nagahalin kay Jehova, Ang Manunuga sang langit kag duta.”—Salmo 121:1, 2, NW.

[Blurb sa pahina 19]

Minilyon ang nagaantos bangod sa pagkapatay sang ila tiayon. Isa ka man bala sa ila?

[Kahon sa pahina 21]

Mamana Ka Pa Bala Liwat?

Suno sa Biblia, kon mapatay na ang imo bana, puede ka makapamana liwat. (1 Corinto 7:39) Pero, personal ini nga desisyon. Importante nga mahibaluan sang mga kabataan ang desisyon sang ila ginikanan kag kon posible, suportahan nila sia. (Filipos 2:4) Halimbawa, sang primero, indi gusto ni Andrés nga mangasawa si Tatay niya. Palangga gid niya si Nanay niya kag indi sia gusto nga may magbulos sa iya. “Pero sang ulihi narealisar ko nga maayo gid nga nangasawa liwat si Tatay,” siling niya. “Nangin malipayon sia liwat. Ginahimo na niya ang mga butang nga madugay na niya nga wala ginahimo pareho sang pagbakasyon. Siempre, nagapasalamat gid ako sa iya bag-o nga asawa kay ginaatipan niya sing maayo si Tatay.”

[Mga Retrato sa pahina 20, 21]

Madali ka maulian kon prime ka masako kag mangamuyo sa Dios nga makabatas