Ang Manugbalhag nga Nagbulig sa Pagpalapnag sang Biblia

ANG pagsulat sang mga libro kag mga linukot nagsugod linibo na ka tuig ang nagligad. Pero ang pag-imprinta sa mga libro medyo bag-o lang. Ang pinakauna nga naimprinta nga mga libro ginhimo sa China sing 868 C.E. Nagamit sila sang mga bloke nga kahoy nga gintigiban sang mga letra kag ginastampa sa papel. Sang mga 1455, si Johannes Gutenberg nag-imbento sa Germany sang movable metal type nga pang-imprinta kag nagbalhag sang pinakauna nga Biblia sa Latin.

 Pero mga pila pa ka tuig sang ulihi, sang nag-uswag na ang industriya sa pagbalhag sang mga libro, amo pa lang kag nagdamo ang kopya sang Biblia kag iban pa nga libro. Ang Nuremberg nangin sentro sang industriya sang pagbalhag sang mga German. Si Anton Koberger nga tumandok sini nga siudad mahimo amo ang una nga internasyonal nga manug-imprinta kag publisher ukon manugbalhag sang Biblia.

Nakabenepisyo gid kita sa ginhimo sang mga manugbalhag sang Biblia sang una, pareho kay Anton Koberger. Gani, tan-awon naton kon paano sia nakabulig sa pagpalapnag sang Biblia.

“Importante Gid sa Iya ang Isa ka Libro—Ang Biblia”

Sang 1470, nag-umpisa ang una nga imprintahan ni Koberger sa Nuremberg. Sang panahon nga naga-boom ini, may ara ini 24 ka makina nga pang-imprinta, 100 ka operator, disenyador, kag iban pa nga trabahador sa Basel, Strasbourg, Lyon, kag iban pa nga siudad sa Europa. Si Koberger ang nag-imprinta sang kalabanan nga literatura parte sa siensia kag sang dumaan nga mga sinulatan sa Latin. Nakahimo man sia sing 236 ka lainlain nga klase sang mga libro kag Biblia. Ang pila sini may ginatos ka pahina kag gin-imprinta sa de-mano nga mga imprintahan.

Nangin kilala ang iya mga libro bangod sa matahom kag mahapos basahon nga desinyo sang mga letra sini. “Ginagamit pirme ni Koberger ang bag-o kag maathag nga mga letra,” siling sang historian nga si Alfred Börckel. “Ang mga may diperensia nga letra wala na ginagamit.” Madamo man sa mga libro kag Biblia ni Koberger ang may mga ilustrasyon halin sa tinigib nga mga kahoy.

Sugod sang nangin manugbalhag si Koberger, napamatud-an nga “importante gid sa iya ang isa ka libro—ang Biblia,” siling sang iya biograpo nga si Oscar Hase. Gintinguhaan ni Koberger kag sang iya kaupod nga makakuha sing pinakasibu nga mga sinulatan. Indi ini mahapos kay ang kalabanan sa manuskrito ara sa mga monasteryo. Kon ipahulam gid man ini para kopyahon, ginakuha ini dayon.

Latin kag German nga Biblia

Gin-imprinta ni Koberger ang Biblia Latina (Latin nga Biblia) sa 15 ka lainlain nga print run. Ang una nga edisyon sini ginpagua sang 1475. Ang pila ka edisyon may mga ilustrasyon sang arka ni Noe, Napulo ka Sugo, kag templo ni Solomon. Sang 1483, gin-imprinta ni Koberger ang Biblia Germanica (German nga Biblia), nga may 1,500 ka kopya sa isa lang ka print-run. Madamo na ini nga kopya sadto nga tion. Ini nga Biblia may sobra 100 ka ilustrasyon para mas manami basahon, madali maintiendihan, kag makabulig sa indi kabalo magbasa nga madumduman ang pamilyar nga mga istorya sa Biblia. Amo ini ang ginhalinan kon ngaa ang iban nga Biblia, pareho sang German nga mga Biblia, may mga ilustrasyon man.

Nangin popular ang German nga Biblia ni Koberger sang 1483, pero bangod sa pila ka rason, amo lang gid ini ang German nga edisyon sang Biblia nga iya nabalhag. Gintinguhaan sang iya mga editor nga ipahisanto ang mga tinaga sini sa gin-aprobahan sang simbahan nga Latin Vulgate. Pero ginbase niya ang iya bersion sa ika-14 nga siglo nga Waldensian translation nga gindumilian sang simbahan. * Pagkasunod nga tuig, ginpapatay ni Pope Innocent VIII ang mga Waldenses. Sugod sadto, ginhingabot na sang simbahan ang pag-translate sang mga Biblia sa kinaandan nga lenguahe. Sang Marso 22, 1485, nagsugo si Archbishop Berthold sang Mainz, Germany nga indi gid pag-i-translate ang Biblia sa German. Sang Enero 4 pagkasunod nga tuig, ginsulit niya ini nga sugo. Bangod sini, wala na gid si Koberger nag-imprinta sing Biblia sa German.

Pero may pulos man ang pagpangabudlay ni Anton Koberger. Sia ang una nga naggamit sang bag-o nga paagi sa pag-imprinta para mangin barato kag matigayon sa Europa ang lainlain nga libro. Gani, nakabulig sia para matigayon sang ordinaryo nga mga tawo ang Biblia.

[Nota]

[Mga Retrato sa pahina 26]

Wala pa tuo: Ilustrasyon ni Daniel sa kueba sang leon; Gold-leaf inisyal nga letra; Maathag nga mga letra

[Retrato sa pahina 26]

Si Koberger

[Mga Retrato sa pahina 26]

Mga detalye sang Latin kag German nga Biblia ni Koberger nga may mga dekorasyon kag komentaryo sa Genesis 1:1

[Picture Credit Lines sa pahina 26]

All Bible photos: Courtesy American Bible Society Library; Koberger: Mit freundlicher Genehmigung der Linotype GmbH