Paano Mo Buligan ang Imo Abyan nga Nagabalatian?

MAY abyan ka bala nga may malala nga balatian? May mga tion bala nga daw indi ka kabalo kon ano ang ihambal mo sa iya? Indi ka magkabalaka kay mabuligan mo gid sia. Paano? Wala sing espesipiko nga butang nga dapat himuon kay depende ini sa kultura kag personalidad sang isa. Ang makabulig sa isa mahimo nga indi makabulig sa iban. Isa pa, kada adlaw nagalainlain man ang kahimtangan kag ginabatyag sang isa nga nagamasakit.

Gani, maayo nga ibutang mo ang imo kaugalingon sa iya lugar. Kon himuon mo ini, mahibaluan mo kon ano gid ang iya kinahanglan. Paano mo ini himuon? Ari ang pila ka panugda sang Biblia.

Mamati sing Maayo

MGA PRINSIPIO SA BIBLIA:

“Ang tagsa ka tawo dapat mangin maabtik sa pagpamati, mahinay sa paghambal.” —SANTIAGO 1:19.

“May tion sa paghipos kag may tion man sa paghambal.”—MANUGWALI 3:7, APD.

▪ Kon nagabisita ka sa imo abyan nga nagabalatian, pamatii sia sing maayo kag intiendiha ang iya sitwasyon. Indi ka dayon magpadasudaso sa paglaygay ukon sa paghatag sing solusyon sa iya problema. Kon wala ka nagapamensar sing maayo, mahimo may mahambal ka nga makasakit sa iya. Mahimo nga indi man gid niya kinahanglan ang laygay. Basi gusto lang niya nga may mamati sa iya sing maayo.

Kon nagahambal ang imo abyan, indi sia pagsapara kag indi pagpakadiutaya ang iya problema. “Nabulag ako bangod sa fungal meningitis,” siling ni Emílio. * “Kon kaisa, kon  nagalalain gid ako, ginahambalan ako sang akon mga abyan: ‘Indi lang ikaw ang may problema, damo pa da ang mas malala sa imo.’ Pero wala lang sila kabalo nga indi gid ini makabulig sa akon. Nagpalala lang ini sang akon ginabatyag.”

Pamatii ang imo abyan kon nagapautwas sia sang iya ginabatyag. Kon maghambal sia sa imo nga nahadlok sia, intiendiha ang iya ginabatyag sa baylo nga silingon lang sia nga indi sia dapat mahadlok. “Kon nagalalain ako kag nagahilibion indi buot silingon nga wala na ako sing salig sa Dios,” siling ni Eliana nga may kanser. Intiendiha lang anay ang iya sitwasyon subong. Mahimo nga sensitive sia kag daw wala sa iya kaugalingon. Indi ka dapat matak-an bisan pa sulitsulit ang iya ginahambal. (1 Hari 19:9, 10, 13, 14) Mahimo nga gusto lang niya nga may masugiran sang iya ginabatyag.

Intiendiha ang Iya Sitwasyon

MGA PRINSIPIO SA BIBLIA:

“Magkasadya upod sa mga tawo nga nagakasadya; maghibi upod sa mga tawo nga nagahibi.”—ROMA 12:15.

“Ang tanan nga butang nga luyag ninyo nga himuon sang mga tawo sa inyo, dapat man ninyo himuon sa ila.”—MATEO 7:12.

▪ Ibutang ang imo kaugalingon sa lugar sang imo abyan. Kon uloperahan sia, nagapabulong, ukon nagahulat sang resulta sang iya mga test, mahimo nga sensitive sia kag indi mapahamtang. Intiendiha lang sia kon daw kairitable sa iya. Indi man ini ang tion nga magsige ka kapinamangkot sa iya ilabi na parte sa personal nga butang.

“Pabay-i ang mga pasyente kon asta diin lang ang gusto nila nga iistorya parte sa ila balatian,” siling ni Ana Katalifós, isa ka clinical psychologist. “Kon nanamian sila mag-istorya, istoryaha sila sa bisan ano nga topiko nga gusto nila. Pero kon wala sila gana, bisan kaptan mo lang ang ila kamot daku na ang mabulig sa ila. Ukon basi gusto lang nila nga may mapautwasan sang ila ginabatyag.”

Respetuha ang privacy sang imo abyan. Si Rosanne Kalick, nga duha ka beses nga nag-ayo sa kanser, nagsulat: “Dapat mo kabigon nga sekreto ang ginasugid niya sa imo parte sa iya balatian. Indi mo ini pag-ipanugid sa iban magluwas lang kon tagaan ka sang iya pamilya sing kinamatarong. Pamangkuta sia kon ano lang ang puede mo nga isugid sa iban.” Si Edson nga nag-ayo sa kanser nagsiling: “Ginpanugidsugid sang akon abyan nga may kanser ako kag indi na ako magdugay. May kanser gid man ako pero ginahulat ko pa ang resulta sang biopsy kay bag-o lang ako naoperahan. Wala naglapta ang kanser sa akon lawas, pero naglapta ang balita. Naglalain gid ang akon asawa sa komento kag mga pamangkot sang iban.”

Kon nagapili ang imo abyan sang mga klase sang pagpabulong, indi sia dayon pagtudlui kon ano ang iya himuon. Ang manunulat nga si Lori Hope, nga nag-ayo sa kanser, nagsiling: “Antes ka magpadala sing mga artikulo ukon balasahon sa isa nga may kanser ukon nag-ayo na sa kanser, pamangkuta anay sia kon gusto niya ini. Bisan pa maayo ang imo motibo, mahimo nga masakitan ang imo abyan.” Indi tanan nga tawo nanamian sing tama kadamo nga impormasyon parte sa lainlain nga pagpabulong.

Bisan pa suod kamo nga mag-abyan, indi ka magpadugay kon nagabisita ka sa iya. Maayo gid nga nagbisita ka, ugaling basi kapoy sia kag indi na makapadugay sa pag-istorya ukon sa pagpamati sa imo. Pero, indi man pag-ipabatyag sa iya nga nagadali ka. Dapat mabatyagan niya nga palangga mo gid sia.

Mapakita mo man ang konsiderasyon sa iya kon halimbawa, antes ka magdala sing pagkaon ukon bulak, pamangkuton mo sia anay kon may mga allergy sia. Kon nagamasakit ka,  pareho sang trangkaso, mas maayo nga magpaayo ka anay antes mo sia bisitahon.

Mangin Makapalig-on

MGA PRINSIPIO SA BIBLIA:

“Ang dila sang maalam bolong.” —HULUBATON 12:18.

“Maghambal kamo pirme nga may pagkamainayuhon, nga natimplahan sing asin.”—COLOSAS 4:6.

▪ Makita sa imo mga aksion kag ginahambal kon positibo ang imo pagtamod sa imo abyan. Dapat pamensaron mo nga wala sia nagbag-o kag ara man gihapon ang mga kinaiya nga nanamian mo sa iya. Bisan pa may masakit sia, indi dapat magbag-o ang imo pagtan-aw sa iya. Kon pabatyagon mo sia nga daw makaluluoy, mahimo nga amo gid sini ang hunahunaon niya sa iya kaugalingon. Si Roberta, nga may pinasahi nga balatian sa tul-an, nagsiling: “Kabiga ako nga normal. Matuod nga dis-ebol ako pero may mga opinyon man ako kag mga gusto sa kabuhi. Kon mag-istorya ka sa akon, indi ako pagpabatyaga nga daw makaluluoy ako ukon wala sing pulos.”

Dumduma nga importante man ang imo paagi sa paghambal. Bisan ang tono sang imo tingog may epekto sa iya. Si Ernesto nga may kanser, gintawgan sang iya abyan: “Ano? May kanser ka!” Si Ernesto nagsiling: “Sang mabatian ko ang mga tinaga nga ‘may kanser ka,’ daw nagpalanindog ang akon balahibo.”

Ang awtor nga si Lori Hope naghatag sing isa pa ka halimbawa: “Ang pagpamangkot sa pasyente nga ‘Kamusta ka na?’ mahimo may lainlain nga epekto sa iya. Puede ini makapaumpaw, makasakit, ukon makapahadlok sa pasyente. Depende ini sa tono sang tingog, aksion, tayming, kag relasyon ukon kasuod sang nagapamangkot sa pasyente.”

Mahimo gusto gid sang isa nga nagamasakit nga mabatyagan nga naintiendihan sia, ginatahod, kag may nagaulikid sa iya. Gani pasaliga sia nga importante gid sia sa imo kag handa ka magbulig sa iya. Si Rosemary, nga may tumor sa utok, nagsiling: “Napalig-on gid ako sang magsiling ang akon mga abyan nga palangga nila ako kag bisan ano ang matabo ara sila para sa akon.”—Hulubaton 15:23; 25:11.

Mangin Mabinuligon

PRINSIPIO SA BIBLIA:

“Maghigugma kita, indi paagi sa pulong ukon paagi sa dila, kundi paagi sa buhat kag kamatuoran.”—1 JUAN 3:18.

▪ Indi palareho ang kinahanglan nga bulig sang imo abyan sa tion nga mabal-an niya kon ano ang iya balatian kag kon nagapabulong na sia. Pero kinahanglan niya ang imo bulig sa tanan nga tion. Sa baylo nga hambalon sia nga “kon may kinahanglan ka tawgi lang ko,” mas maayo kon mangin espesipiko ka. Halimbawa, buligi sia sa paghanda sing pagkaon, pagpanglimpio, pagpanglaba, pagpamalantsa, pagbakal sing mga kinahanglanon, kag pagdul-ong ukon pagsugat sa iya sa klinika ukon sa ospital. Pila lang ini sa praktikal nga paagi nga mapabatyag mo nga nagaulikid ka sa iya. Dapat tumanon mo ang imo ginsiling kag mag-abot ka sa husto nga tion.—Mateo 5:37.

“Bisan diutay lang ang imo nahimo, makasalig ka nga nakabulig ini sa pasyente,” siling sang awtor nga si Rosanne Kalick. Si Sílvia, nga duha ka beses nga nag-ayo sa kanser, nagsiling: “Kon magkadto ako sa isa ka banwa para magpa-radiation, kanami gid sang pamatyag ko kay lainlain pirme nga abyan ang nagadul-ong sa akon. Samtang nagapakadto kami, nagaistorya kami parte sa lainlain nga topiko, kag pagpauli, nagahapit kami sa kapehan. Pamatyag ko daw wala lang ako sing balatian.”

Indi ka maghunahuna nga nahibaluan mo gid kon ano ang kinahanglan sang imo abyan. “Pamangkot, pamangkot, pamangkot,” siling  ni Kalick. Nagsiling pa sia: “Kon gusto mo ako buligan, indi pag-obraha ang tanan kay indi ini makabulig sa akon. Kon wala ako sing may ginahimo, pamatyag ko wala ako sing pulos. Dapat mabatyagan ko nga makasarang pa ako kag indi inutil. Buligi ako nga mahimo kon ano ang masarangan ko.”

Dapat mabatyagan sang imo abyan nga may pulos pa sia. Si Adilson, nga may AIDS, nagsiling: “Kon nagabalatian ka, indi mo gusto nga pabatyagon ka nga inutil ukon wala sing pulos. Bisan sa gamay lang, gusto mo makabulig. Kanami batyagon nga may mahimo ka pa! Nagahatag ini sa imo sing rason nga mabuhi. Nanamian ako kon ako mismo ang ginapahimo sang personal nga mga desisyon kag ginarespeto ini. Kon may balatian kita, indi buot silingon nga indi na naton mahimo ang aton papel subong amay, iloy, ukon iban pa.”

Padayon nga Makig-angot

PRINSIPIO SA BIBLIA:

“Ang isa ka abyan nagahigugma sa tanan nga tion, kag ang isa ka utud natawo tungud sa kapiotan.”—HULUBATON 17:17.

▪ Kon indi ka makabisita sa imo abyan bangod sa pila ka rason ukon malayo sia, puede mo sia matawgan, masulatan, ukon ma-e-mail. Ano ang puede mo isulat? Si Alan D. Wolfelt, isa grief counselor, nagpanugda: “Pahanumduma sia sa masadya nga mga tion nga updanay kamo. Promisahi sia nga masulat ka . . . liwat—kag tumana gid ang imo promisa.”

Palig-una ang imo abyan. Indi ka mahadlok nga basi may sala ka nga mahambal sa iya. Pero manami pa gid kon mabisitahan mo sia. Sa libro ni Lori Hope nagsiling sia: “Tanan kita makahambal ukon makahimo sing mga butang nga mahimo indi maintiendihan kag makasakit sa nagabalatian. Pero indi ina ang problema. Ang malain lang kon indi ka na magbisita sa iya kay nahadlok ka nga magsala kag masakitan sia.”

Mahimo kinahanglan ka gid subong sang imo abyan nga may malala nga balatian. Pamatud-i nga matuod ka niya nga “abyan.” Mahimo nga indi mo madula ang sakit nga iya nabatyagan pero mabuligan mo sia nga maatubang ining mabudlay nga kahimtangan.

[Nota]