500 ka Tuig sang Calvinismo—Ano Na ang Nahimo Sini?

SI Jean Cauvin (John Calvin) natawo sa Noyon, Pransia, sang 1509. Gintukod niya ang isa ka relihioso nga hublag nga may daku nga impluwensia sa kabuhi sang madamo nga tawo sa Europa, Amerika, Bagatnan nga Aprika, kag sa bisan diin. Ginkilala sia nga isa sa panguna nga mga Repormador sang simbahan sa kasaysayan sang Nakatundan.

Mga 500 ka tuig na subong sugod sang natawo si Calvin. Pero ang pila sang iya mga ideya kag mga panudlo nga ginatawag Calvinismo ginasunod gihapon sang mga sekta sang Protestante subong sang Reformed, Presbyterian, Congregational, Puritan, kag iban pa. Sang nagligad nga Septiembre, ang World Alliance of Reformed Churches nagreport nga may 75 milyones sila ka sumulunod sa 107 ka pungsod.

Indi Ugyon sa Katolisismo

Ang amay ni Calvin isa ka abogado kag sekretaryo sang simbahan sang Katoliko sa Noyon. Gani, mahimo nga nakita niya mismo ang indi maayo nga paggawi sang mga klero sadto. Wala mahibaluan kon bala nagprotesta sila batok sa  simbahan, pero sang ulihi, gin-ekskomulgar ang amay kag magulang nga lalaki ni John. Sang napatay ang iya amay, ginbudlayan sia kay indi ini paghatagan sing Cristiano nga lubong. Mahimo nga amo ini ang rason kon ngaa nadulaan sing pagsalig si John sa Katolisismo.

Diutay lang ang impormasyon parte sa kabuhi ni Calvin sang tin-edyer pa sia, magluwas lang nga hipuson sia nga tawo. Sang nagaeskwela pa sia sa Paris, Orléans, kag Bourges, diutay lang ang iya mga abyan. Pero maabtik ang pensar ni Calvin, maayo ang iya memorya, kag mapisan sia katama. Kada adlaw, nagatuon sia halin sa alas singko sang kaagahon asta sa tungang gab-i. Gani, wala pa sia mag-23 anyos, doctor of law na sia. Nagtuon man sia sing Hebreo, Griego, kag Latin para matun-an niya ang Biblia. Pero mas nakilala si Calvin bangod serioso sia kag disiplinado sa trabaho, ang batasan nga ginapakita gihapon sang mga sumulunod sang Calvinismo.

Sa Germany naman, ginakontra ni Martin Luther ang Iglesia Katolika bangod sa korapsion sini kag mga panudlo nga wala sa Biblia. Ginapatihan nga sang 1517, ginlansang niya ang iya 95 ka tesis ukon protesta sa puertahan sang simbahan sang Wittenberg, nga nagasugo sa simbahan nga magreporma. Madamo ang nag-ugyon kay Luther, kag ang Repormasyon madasig nga naglapnag sa bilog nga Europa. Siempre, nagresulta ini sa grabe nga pagpamatok sa madamo nga lugar, kag ang mga Protestante nag-antos bangod sa pagpangapin sang ila mga pagpati. Sa Paris naman sang 1533, ang abyan ni Calvin nga si Nicholas Cop nagpamulongpulong para suportahan si Luther. Bangod nagbulig si Calvin sa paghimo sang iya pamulongpulong, nalagyo sila para indi pagpatyon. Sugod sadto, wala na nag-istar sa Pransia si Calvin.

Sang 1536, ginpaimprinta ni Calvin ang Institutes of the Christian Religion, ang libro nga nangin basihan sang pagtuluuhan sang mga Protestante. Ginpadala niya ini kay Hari Francis I para depensahan ang Pranses nga mga Protestante, nga gintawag sang ulihi nga mga Huguenot. Ginkontra ni Calvin ang panudlo sang mga Katoliko kag ginpakigbato ang basihan sang iya pagpati—ang pagkasoberano sang Dios. Magluwas sa epekto sini sa relihion, ang libro ni Calvin nga Institutes may daku man nga impluwensia sa lenguahe kag mga sinulatan sa Pransia. Ginadayaw si Calvin bangod isa sia sa pinakamaayo nga Repormador. Sang ulihi, nag-istar sia sa Geneva, Switzerland. Sugod sang 1541, ginhimo niya ini nga siudad nga sentro sang iya reporma.

Pagpadayon sang Reporma sa Geneva

Daku katama ang impluwensia ni Calvin sa Geneva. Bangod sa iya mabakod nga moralidad kag pagkamatarong, ginbag-o niya ang Geneva halin sa “siudad nga indi maayo ang reputasyon asta nga mangin siudad ini diin ang tanan nagasunod sa estrikto nga kasuguan sa moral,” siling sang Encyclopedia of Religion. Pero, indi lang amo sini ang nagbag-o. Si Dr. Sabine Witt, nga curator sang Berlin’s German Historical Museum, nagpaathag: “Bilang resulta sang pagginamo sang mga relihion sa Pransia, nagdoble ang populasyon [sang Geneva] sa sulod lamang sang pila ka tuig bangod diri nagpaamulya ang linibo ka nagpalagyo nga mga  Protestante.” Ginpauswag sang mga Huguenot, nga pareho kapisan kay Calvin, ang ekonomiya sang siudad. Gani, ang Geneva nangin sentro sang pag-imprinta kag paghimo sang mga relo.

Nagkadto man sa Geneva ang mga nagpalagyo halin sa iban nga lugar, lakip ang mga taga-England, diin ang mga Protestante ginahingabot ni Rayna Mary I. Ang mga Calvinista naghalin sa grupo sining mga nagpalalagyo, kag ang ila pagpati ginlaragway sang dyurnal nga Christ in der Gegenwart (Moderno nga mga Cristiano) subong “teolohiya sang mga ginahingabot.” Sang 1560, ang mga nagpalalagyo nag-imprinta sang Geneva Bible, ang pinakauna nga Ingles nga Biblia nga may numero ang mga bersikulo. Bangod gamay lang ini nga Biblia, mahapos matun-an sang kada isa ang Pulong sang Dios. Mahimo nga amo ini ang translation sang Biblia nga gindala sang mga Puritano sang nagsaylo sila sa Naaminhan nga Amerika sang 1620.

Pero, indi tanan nga nagpaamulya sa Geneva naproteksionan. Si Michael Servetus, nga natawo sang 1511 sa Espanya, nagtuon sing Griego, Latin, Hebreo, kag pagkadoktor. Mahimo nga nagkilalahay sila ni Calvin sang nag-eskwela sila sa Paris. Sang gintun-an ni Servetus ang Biblia, nakita niya nga wala sini ginatudlo ang doktrina sang Trinidad. Gintinguhaan ni Servetus nga konsultahon si Calvin parte sini nga topiko, pero ginkabig sia ni Calvin nga kaaway. Sang ginhingabot sang mga Katoliko sa Pransia si Servetus, nalagyo sia sa Geneva, diin nagaistar si Calvin. Sa baylo nga batunon, gin-aresto sia didto, ginsumbong nga erehes, kag ginsunog sa usok sang 1553. “Ang pagpapatay kay Servetus nagamantsa gihapon sa kabuhi kag hinimuan sang kilala nga Repormador [Calvin],” siling sang istoryador nga si Friedrich Oehninger.

Magluwas nga ginpangunahan ni Calvin ang repormasyon, nakahimo pa gid sia sing 100 ka reperensia kag 1,000 ka sulat. Nakahatag man sia sing mga 4,000 ka sermon sa Geneva. Sa kabilugan, wala lamang ginpresentar ni Calvin ang iya pagtamod sa kon ano dapat ang Cristianismo kundi gintinguhaan gid niya nga ipatuman ang pagkabuhi nga sa banta niya nagakadapat sa mga Cristiano. Ginhimo niya ini labi na gid sa Geneva, nga ginapatihan niya subong siudad sang Dios. *

Ano ang epekto sang wala untat nga repormasyon ni Calvin sa Geneva? Suno sa Swiss Federal Statistics Office, sang tuig 2000, mga 16 porsiento lamang sang mga pumuluyo sa Geneva ang miembro sang Reformed (Calvinista) Church, kag mas madamo ang mga Katoliko.

Naglapnag ang Indi Paghangpanay sang Relihion

Bangod sang Repormasyon, ang kada siudad kag estado nagpahayag sang ila suporta sa Katolisismo, Luteranismo, ukon Calvinismo, nga gintunaan sang pag-inaway sang relihion sa Europa. Bisan pa nagaugyunay ang mga Repormador sa ila pagpakalain sa Iglesia Katolika, sila mismo nagainaway man. Si Dr. Witt nga ginsambit kaina, nagsiling: “Nagainaway man ang mga sekta sang Protestante.” Bisan ginabaton sang tanan nga ang Biblia amo dapat  ang basihan sang Cristianismo, madamo sila sing panudlo nga wala nagaugyunay. Ang ginabaisan gid amo ang kahulugan sang Katapusan nga Panihapon kag ang presensia ni Cristo. Sang ulihi, ang Calvinismo nakahimo sing isa sa ila pinakakontrobersial nga doktrina: ang predestinasyon.

Madamo sing debate kon ano gid ang predestinasyon. Suno sa isa ka grupo sang mga Calvinista, antes makasala ang mga tawo nakapili na nga daan ang Dios sang pila ka tawo nga maluwas paagi kay Cristo, kag ang iban indi pagluwason. Gani, ini nga grupo nagapati nga ang Dios ang nagabuot kon sin-o ang maluwas kag may ginapasulabi sia sa mga tawo. Ang iban naman nagapati nga ang tanan nga tawo puede maluwas, pero depende sa iya kon bala batunon niya ini ukon indi. Buot silingon, ang kaluwasan nagadepende sa kahilwayan sa pagpili sang mga tawo. Bisan madugay na nga napatay si Calvin, ginapaligban gihapon sang mga Calvinista ang mga topiko subong sang pagbuot sang Dios, kahilwayan sa pagpili, kag pag-alalangay sang mga tawo.

Naguba nga Reputasyon sang Calvinismo

Sang ika-20 nga siglo, ginpresentar sang Calvinist Dutch Reformed Church ang predestinasyon subong basihan sang pagpasulabi sa rasa sa Bagatnan nga Aprika. Parte sa patakaran sang gobierno nga labaw ang mga puti, ang una nga itom nga presidente sa Bagatnan nga Aprika nga si Nelson Mandela, nagsiling: “Ini nga patakaran ginsuportahan sang Dutch Reformed Church, kag ginrason nila ang relihion sa ila pagpasulabi sa rasa. Suno sa ila, ang mga puti sa Bagatnan nga Aprika amo ang pinili sang Dios samtang ang mga itom mga suluguon lamang. Sa pagtamod sining mga puti, ginasuportahan sang simbahan ang pagpasulabi sa rasa.”

Sang dekada 1990, ang Dutch Reformed Church nangayo sing pasaylo sa publiko sa ila pagsuporta sa pagpasulabi sa rasa. Sa isa ka pormal nga pahayag nga ginatawag Rustenburg Declaration, ang mga lider sang simbahan nagbaton: “Gingamit sang iban sa amon ang Biblia para pakamatarungon ang pagpasulabi sa rasa, amo nga madamo ang nagpati nga sugo ini sang Dios.” Sa sulod sang mga tinuig, ang panindugan sang simbahan sa pagpasulabi sa rasa wala lamang nagpaantos sa mga rasa kundi ginpakita pa sini nga ang Dios amo ang balasulon!

Napatay si John Calvin sa Geneva sang 1564. Ginasiling nga antes sini, nagpasalamat sia sa iya mga kaupod sa simbahan “sa ila paghatag sang madamo nga kadungganan sa isa nga indi nagakabagay magbaton sini” kag nangayo sia sing pasaylo sa iya pagpadasudaso kag pagkapalaakig. Bisan pa amo sia sini, indi manigar nga ang batasan sa trabaho sang mga Protestante—kapisan, disiplina sa kaugalingon, kag dedikasyon—nagapakita gid sang pagkatawo kag prinsipio ni John Calvin.

[Nota]

[Blurb sa pahina 21]

Bangod sang Repormasyon, ang kada siudad kag estado nagpahayag sang ila suporta sa Katolisismo, Luteranismo, ukon Calvinismo, nga gintunaan sang pag-inaway sang relihion sa Europa

[Mapa sa pahina 18]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

ESPANYA

PRANSIA

PARIS

Noyon

Orléans

Bourges

SWITZERLAND

GENEVA

[Retrato sa pahina 19]

Ang libro nga “Institutes” (1536) ni Calvin nangin basihan sang pagtuluuhan sang mga Protestante

[Credit Line]

© INTERFOTO/Alamy

[Retrato sa pahina 20]

Ang pagpapatay kay Servetus nagamantsa gihapon sa kabuhi kag hinimuan ni Calvin

[Credit Line]

© Mary Evans Picture Library

[Retrato sa pahina 21]

Ang “Geneva Bible” (1560) amo ang una nga Ingles nga Biblia nga may numero ang mga bersikulo

[Credit Line]

Courtesy American Bible Society

[Picture Credit Line sa pahina 18]

French town: © Mary Evans Picture Library