Pagpanikasog nga Mapalab-ot ang Maayong Balita sa Tesalonica

Ang Tesalonica kilala subong nga Thessaloníki ukon Salonika. Isa ini ka mainuswagon nga pantalan nga siudad sa aminhan-nasidlangan sang Gresya. Importante ini nga siudad sa kasaysayan sang mga Cristiano sang unang siglo, ilabi na sa ministeryo ni Pablo, ang Cristiano nga apostol sa mga pungsod.—BINUHATAN 9:15; ROMA 11:13.

SANG mga 50 C.E., sanday Pablo kag Silas nagkadto sa Tesalonica. Ikaduha na ini nga paglakbay ni Pablo subong misyonero, pero una pa lang ini nga tion nga madala nila ang maayong balita parte sa Cristo sa ginatawag subong nga Europa.

Sang pag-abot nila sa Tesalonica, sigurado nga lab-as pa sa ila hunahuna ang pagbakol kag pagpriso sa ila sa Filipos, ang panguna nga siudad sang Macedonia. Ginsilingan pa gani ni Pablo ang mga taga-Tesalonica nga sang nagkadto sia sa ila, ginwali niya “ang maayong balita sang Dios nga may daku nga pagpanikasog.” (1 Tesalonica 2:1, 2) Mas maayo ayhan ang kahimtangan sa Tesalonica? Ano ayhan ang matabo kon magwali sila sa siudad? Madamo ayhan ang magabaton? Usisaon anay naton ang siudad sadto.

Isa ka Siudad nga May Magamo nga Nagligad

Bisan ang ngalan nga Tesalonica, nga naghalin sa duha ka Griego nga tinaga nga nagakahulugan sing “mga taga-Thessaly” kag “kadalag-an,” nagapahangop sang pagpanikasog kag inaway. Ginapatihan sadto nga sang 352 B.C.E. ginpierde ni Hari Philip II sang Macedonia, nga amay ni Alejandro nga Daku, ang tribo sa sentro sang Gresya sa Thessaly. Sa pagdumdom kuno sang kadalag-an, ginhingadlan niya sing Thessalonice ang isa sa mga bata niya nga babayi, nga sang ulihi namana kay Cassander, ang nagbulos sa iya magulang nga si Alejandro. Sang mga 315 B.C.E., nagpatindog si Cassander sang isa ka siudad sa nakatundan nga bahin sang Chalcidice Peninsula kag gintawag ini sa ngalan sang iya asawa. Pirme lang may inaway sa Tesalonica.

Mainuswagon man nga siudad ang Tesalonica. May ara ini isa sang pinakamaayo nga mga pantalan sa Aegean Sea. Sang tion sang mga Romano, sa higad ini sang bantog nga haywey nga Via Egnatia. Bangod sa maayo nga nahamtangan sini, nangin sentro ini sang negosyo sang Romano nga Emperyo. Sa sulod sang mga tinuig, gin-agawan ini sang mga Goth, Slav, Frank, Venetian, kag Turk. Ang pila sa ila nagsakop sini paagi sa puersa kag pagpamatay. Pero mapokus kita subong sa pagbisita ni Pablo, sang nagsugod ang pagpanikasog sa pagpalab-ot sang maayong balita.

Ang Pag-abot ni Pablo sa Tesalonica

Kon mag-abot si Pablo sa isa ka siudad, ginakadtuan niya anay ang mga Judiyo kay pamilyar sila sa Kasulatan. Amo ini ang ginabasihan nila sang ila pag-istoryahanay kag ginabuligan niya  sila nga maintiendihan ang maayong balita. Ang isa ka iskolar nagsiling nga ini nga pamaagi ni Pablo mahimo nagapakita sang iya kabalaka sa iya mga kasimanwa ukon isa ka paagi para gamiton ang mga Judiyo kag ang iban pa nga mahinadlukon sa Dios agod sugdan ang iya hilikuton sa tunga sang mga Gentil.—Binuhatan 17:2-4.

Gani pag-abot ni Pablo sa Tesalonica, nagsulod sia sa sinagoga, diin “nagpangatarungan sia sa [mga Judiyo] pasad sa Kasulatan sa sulod sang tatlo ka adlaw nga inugpahuway, nga nagapaathag kag nagapamatuod paagi sa mga reperensia nga ang Cristo kinahanglan mag-antos kag mabanhaw gikan sa mga patay, kag nagasiling: ‘Amo ini ang Cristo, ining Jesus nga ginabantala ko sa inyo.’”—Binuhatan 17:2, 3, 10.

Kontrobersial nga topiko ang ginpadaku ni Pablo—ang papel kag identidad sang Mesias. Ang pagtudlo nga magaantos ang Mesias, kabaliskaran sa ginapaabot sang mga Judiyo nga isa sia ka nagapangdaug nga hangaway. Para makumbinsi ang mga Judiyo, si Pablo “nagpangatarungan,” ‘nagpaathag kag nagpamatuod paagi sa mga reperensia’ sa Kasulatan—isa ka tanda sang eksperto nga manunudlo. * Pero ano ang reaksion sang tagpalamati ni Pablo samtang ginatudlo niya ining mga butang?

Mabungahon Pero May Kabudlayan nga Ministeryo

Ginbaton sang pila ka Judiyo kag madamo nga Griego nga mga proselita ang mensahe ni Pablo, subong man sang “madamong bantog nga babayi.” Ang ekspresyon nga “bantog nga babayi” bagay gid, kay sa Macedonia mataas ang tindog sang mga babayi sa sosiedad. May palangakuan sila sa gobierno, may propiedad, may kinamatarong, kag may negosyo. May mga monumento pa gani nga ginpatindog para sa ila. Pareho kay Lidia nga negosyante sa Filipos, ginbaton man sang pila ka babayi nga may mataas nga ranggo sa Tesalonica ang maayong balita. Ini sila mahimo naghalin sa manggaranon nga pamilya ukon asawa sang prominente nga pumuluyo.—Binuhatan 16:14, 15; 17:4.

Pero nahisa ang mga Judiyo. Ginsulsulan nila “ang pila ka malaut nga tawo gikan sa mga tamaran didto sa tiendahan kag nagtipon sila sang guban kag nanggamo sa siudad.” (Binuhatan 17:5) Ano sila nga sahi sang mga tawo? Ginlaragway sila sang isa ka iskolar sang Biblia subong “barumbado kag wala sing pulos.” Nagsiling pa sia: “Daw wala sila sing interes sa mensahe ni Pablo; pero pareho sang iban nga guban, madali sila maakig kag madali magsingki.”

Ining guban sang akig nga mga tawo ‘naggubat sang balay ni Jason [ang gindayunan nanday Pablo] kag nagpangita sa ila agod madala sila sa nagakinagula nga mga tawo.’ Sang wala nila nakit-an si Pablo, nagkadto ang guban sa pinakamataas nga awtoridad sang siudad. Gani “ginganoy nila si Jason kag ang pila ka kauturan pakadto sa mga manugdumala sang siudad, nga nagasinggit: ‘Yari man diri ang mga tawo nga nagagamo sa napuy-an nga duta.’”—Binuhatan 17:5, 6.

Bilang kapital sang Macedonia, may pila ka pagbulut-an ang Tesalonica. Ang bahin sang kaugalingon nga gobierno sini amo ang katilingban sang mga tawo, ukon konseho sang mga  pumuluyo, nga amo ang nagauyat sang lokal nga mga problema. Ang “manugdumala sang siudad,” ukon mga politarch, * mga mataas nga opisyal, nga may katungdanan nga huptan ang kahim-ong kag punggan ang mga problema nga mahimo magdul-ong sa pagpasilabot sang mga Romano kag madula ang mga pribilehiyo sang siudad. Gani nabalaka gid sila nga basi gub-on sang “mga manuggamo” ang kahim-ong.

Dayon may serioso nga panumbungon: “Sila tanan nagapanghikot batok sa mga mando ni Cesar, nga nagasiling nga may isa pa ka hari, si Jesus.” (Binuhatan 17:7) Siling sang isa ka komentaryo, nagapahangop ini sang “sedisyon kag pagrebelde” batok sa mga emperador, nga “indi magpahanugot nga may [iban] pa nga hari nga sambiton sa bisan ano nga probinsia nga nasakop magluwas kon pahanugutan nila.” Ginapakita man sini nga si Jesus, nga ginproklamar ni Pablo subong Hari, ginpatay sang mga Romano bangod sang panumbungon nga sedisyon, daw nagapakita nga matuod ini nga panumbungon.—Lucas 23:2.

Naakig ang mga gumalahom sang siudad. Pero kay wala sing mabakod nga ebidensia kag nga indi makita ang ginsumbong, “sang nakakuha sang nagakaigo nga piyansa gikan kay Jason kag sa iban pa, ginbuy-an nila sila.” (Binuhatan 17:8, 9) Paagi sini nga piyansa, si Jason kag ang iban pa nga Cristiano naggarantiya nga mahalin si Pablo sa siudad kag indi na liwat magbalik kag manggamo. Mahimo nga amo sini ang ginpatuhuyan ni Pablo sang ginsambit niya nga “ginbalabagan ni Satanas ang [iya] banas” sa pagbalik sa siudad.—1 Tesalonica 2:18.

Bangod sini nga kahimtangan, ginpapalagyo sang gab-i sanday Pablo kag Silas pakadto sa Berea. Nangin madinalag-on man ang pagwali ni Pablo didto, pero naakig gid ang Judiyo niya nga mga kaaway sa Tesalonica amo nga naglakat sila sing 80 kilometros pakadto sa Berea para sulsulan ang kadam-an sa pagpamatok. Naglakbay dayon si Pablo pakadto sa Atenas, pero ang pagpanikasog para sa maayong balita nagapadayon.—Binuhatan 17:10-14.

Ang Pagpanikasog sang Bag-o nga Kongregasyon

Makalilipay nga may natukod nga kongregasyon sa Tesalonica, pero indi lang pagpamatok ang ginaatubang sang mga Cristiano didto. Nagakabuhi sila sa isa ka pagano kag imoral nga lugar, amo nga nagakabalaka si Pablo. Paano ini atubangon sang iya mga kauturan?—1 Tesalonica 2:17; 3:1, 2, 5.

Nahibaluan sang mga Cristiano sa Tesalonica nga kon mag-untat sila sa pagpakigbahin sa sosyal kag relihioso nga mga hilikuton sang siudad, dapat nila atubangon ang kaugot kag kaakig sang ila mga abyan anay. (Juan 17:14) Dugang pa, puno ang Tesalonica sing mga santuaryo sang mga diosdios sang Griego pareho nanday Zeus, Artemis, kag Apollo, subong man sang pila ka diosdios sang Egipto. Bantog man ang pagsimba sa Cesar, kag ang tanan nga pumuluyo dapat maghimo sini. Kabigon nga pagrebelde sa Roma ang indi pag-entra sa sini.

 Ang pagsimba sa idolo amo ang kabangdanan sang grabe nga imoralidad. Si Cabirus, nga isa ka dios sa Tesalonica; si Dionysus kag Aphrodite; kag si Isis sang Egipto may pagkaanggid: daku nga bahin sang mga seremonya sa pagsimba sa ila ang grupo nga pag-sex kag sobra nga pagkinalipay. Nagdamo ang pagpangerida kag prostitusyon. Indi sala para sa mga tawo ang pagpakig-sex sa indi nila asawa ukon bana. Naimpluwensiahan sila sang kultura sang mga Romano, kag suno sa isa ka reperensia, “mahimo matigayon sang mga pumuluyo ang serbisyo sang mga lalaki kag babayi para paayawan ang tanan nila nga kailigbon—kag nagalaygay ang mga manugbulong nga ini nga mga kailigbon indi dapat pagpunggan.” Amo kon ngaa ginlaygayan ni Pablo ang mga Cristiano didto nga ‘maglikaw sa pagpakighilawas’ kag “mahamkunon nga kailigbon sa sekso” kag “kahigkuan.”—1 Tesalonica 4:3-8.

Nagmadinalag-on Sila

Ang mga Cristiano sa Tesalonica dapat mangin determinado sa pagpakig-away para sa ila pagtuo. Pero bisan pa sang mga pagpamatok, kabudlayan, kag pagano kag imoral nga palibot, gindayaw sila ni Pablo bangod sa ila ‘binuhatan tungod sa pagtuo, mahigugmaon nga pagpangabudlay, kag pagbatas,’ subong man sang ila hinimuan sa pagpalapnag sang maayong balita.—1 Tesalonica 1:3, 8.

Sang 303 C.E., mapintas nga ginhingabot ang nagapangangkon nga mga Cristiano sa Emperyo sang Roma. Ang nagapanguna sa sini amo si Caesar Galerius, nga nagaistar sa Tesalonica kag nagpatindog sang dalagku nga mga bilding. Makita pa subong sang mga turista ang pila ka kagulub-an sini.

Subong, ang mga Saksi ni Jehova sa Thessaloníki nagawali sa ila isigkatawo sa atubangan mismo sang mga bilding nga ginpatindog sinang mapintas nga kaaway sang mga Cristiano. Bisan pa may mga tinion sang ika-20 nga siglo nga mapintas nga ginpamatukan ang ila pagwali, may mga 60 na ka mapisan nga kongregasyon sang mga Saksi sa siudad. Ginapakita nga ang ila pagpanikasog nga mapalapnag ang maayong balita, nga nagsugod pila na ka gatos ka tuig ang nagligad, nagapadayon gihapon kag nagauswag.

[Mga Nota]

[Mapa sa pahina 18]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

Via Egnatia

MACEDONIA

Philippi

Amphipolis

Thessalonica

Beroea

THESSALY

Aegean Sea

ATHENS

[Mga Retrato sa pahina 20, 21]

Sa ibabaw: Ang Thessaloníki subong

Sa ubos: ang arcade kag palaliguan sang mga Romano sa Agora

[Mga Retrato sa pahina 21]

Ang rotunda malapit sa Galerius’ Arch; estatwa ni Caesar Galerius; pagwali malapit sa Galerius’ Arch

[Picture Credit Lines sa pahina 18]

Head medallion: © Bibliothèque nationale de France; stone inscription: Thessalonica Archaeological Museum, copyright Hellenic Ministry of Culture and Tourism

[Picture Credit Line sa pahina 20]

Two bottom left images: 16th Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities, copyright Hellenic Ministry of Culture and Tourism

[Picture Credit Line sa pahina 21]

Middle image: Thessalonica Archaeological Museum, copyright Hellenic Ministry of Culture and Tourism