“WALA nagabutig ang kasaysayan.” Isa ini ka bantog nga hulubaton sa Estonia, kag may kaanggid man sini nga mga hulubaton sa iban nga pungsod. Indi na naton mabag-o ang nagligad, pero may matun-an kita sa sini. Ang maalam nga si Hari Solomon sa Israel sang una nagsiling: “Nakita ko ini tanan samtang ginahunahuna ko ang parte sa mga butang nga ginahimo diri sa kalibutan, pareho kon ang isa ka tawo may gahom sa paghalit sang iya isigkatawo.”—Manugwali 8:9, APD.

Matuod gid ining ginsiling sang Biblia pareho sang natabo sa Estonia sang una, kag sa iban pa nga bahin sang Nasidlangan nga Europa. Ang paggahom sang tawo nagresulta sa pag-antos sang indi maisip nga inosente nga mga tawo nga gintapok agod mag-istar sa malayo nga mga lugar ukon prisuhon sa mga kampo para magtrabaho.

Suno sa pila ka historian didto, sobra 46,000 ka sibilyan ang gintapok halin sa sining gamay lang nga pungsod sugod sang 1941 asta 1951. Ang kalabanan gintapok bangod sang ila partido sa pulitika, ang iban bangod sang ila nasyonalidad ukon sang ila kahimtangan sa kabuhi. Pero ang mga Saksi ni Jehova lang ang gintapok bangod sang ila relihion.

Sa isa ka pagtuon nga ginbalhag sang Tartu University Press sang 2004, ang historian nga si Aigi Rahi-Tamm nagsiling: “Sugod sang 1948 asta 1951, 72 ka Saksi ni Jehova ang gin-aresto, lakip ang mga tawo nga may labot sa ila. Pero sang gab-i sang Abril 1, 1951, ginsugdan ang pagpang-aresto kag pagtapok indi lamang sa Baltic States kundi sa Moldova man, nakatundan nga Ukraine, kag sa Belorussia.”

Antes pa sang 1951, nagsugod na ang pagpang-aresto, pagpamahog, pag-interogar, kag pagpriso sa mga Saksi ni Jehova sa Estonia. Gani mahimo gid nga ang katuyuan sining bag-o nga kampanya sa pagtapok amo nga dulaon ang mga Saksi ni Jehova sa Estonia.

Makita sa ginsambit nga selyo ang petsa nga Abril 1, 1951. Ang numero nga 382 sa selyo nagapatuhoy sa kadamuon sang mga Saksi kag sang ila kabataan nga gintapok sadto nga adlaw. Nalakip man sa sini nga numero ang pila nila ka paryente kag mga kaingod nga indi mga  Saksi. Sa adlaw ginhimo ang pagpang-aresto sa bilog nga pungsod. Pagkagab-i, ginpanulod sa mga bagon sang tren para sa mga sapat ang mga bata kag tigulang nga ginpang-aresto para dalhon sa Siberia.

Si Ella Toom, * nga 25 anyos sadto, isa sa mga Saksi ni Jehova. Nagsiling sia parte sa kon ano ang masami nga paagi sang pag-interogar sa ila: “Ginpahog ako sang isa ka opisyal kag ginmanduan nga untatan ko na ang pagwali. Isa ka bes, namangkot sia: ‘Luyag mo pa bala mabuhi? Ukon luyag mo bala mapatay upod sa imo Dios sa Siberia?’” Pero wala kahadlok nga nagpadayon gihapon si Ella sa pagwali sing maayong balita. Gintapok sia sa Siberia kag ginsaylosaylo sia sa lainlain nga prisuhan sa sulod sang halos anom ka tuig.

Ang isa pa ka Saksi nga pamatan-on nga babayi nga gintapok nga wala ginbista amo si Hiisi Lember. Amo ini ang siling niya nga natabo sang Abril 1, 1951: “Gulpi lang sila nga nag-abot sadto nga gab-i, kag ginmanduan nila kami: ‘May tunga sa oras lang kamo nga mag-impaki!’” Si Hiisi kag ang iya anom ka tuig nga bata nga babayi sekreto nga gindala sadto nga gab-i sa estasyon sang tren. Ang pagalpalon kag nagaigot-igot nga tren nag-agi sa kada estasyon para isakay ang dugang pa nga Saksi. “Ginpanulod kami sa bagon nga para sa mga sapat. Maayo lang kay matig-a na ang mga ipot sang sapat; kay kon indi, nabudlayan kuntani kami sa pagtindog. Daw mga sapat kami nga gindasok sa bagon.”

Masakit pensaron yadtong mabudlay gid nga duha ka semana nga biyahe sa tren. Kagutok gid kag kahigko sa sulod sang mga bagon. Ginpakahuy-an ang mga bata kag tigulang sa lainlain nga paagi. Ang iban sa ila naghibi kag wala nagkaon. Pero, nagpalig-unay kag nagbuligay ang mga Saksi paagi sa pagkanta sing mga ambahanon para sa pagsimba, kag naghatagay sila sing pagkaon. Gindala sila sa “permanente nga ilistaran” kag ginsingganan nga indi na sila makapauli.

Ginhinumdom ni Hiisi ang makalilipay nga pagbulig sa iya sang pareho niya nga mga Saksi sa sining mabudlay nga tion: “Sa isa ka estasyon, ang tren nga amon ginasakyan nagdulog sa tupad sang isa ka tren halin sa Moldova. Sa dingding sang bagon, may nabatian kami nga tawo nga nagapamangkot kon sin-o kami kag diin kami pakadto. Ginpaathag namon nga wala kami kabalo kon diin kami pakadto kag mga Saksi ni Jehova kami halin sa Estonia. Nabatian ini sang mga Saksi sa tren halin sa Moldova. Paagi sa giha sang bagon, ginhabuyan nila kami sing isa ka daku nga tinapay kag mga pasas.” Nagsiling pa sia: “Didto namon narealisar nga ginpang-aresto ang mga Saksi ni Jehova sa tanan nga republika sang Soviet Union!”

Ang duha ka Saksi nga tin-edyer nga babayi nga si Corinna kag ang iya utod nga si Ene, ginbulag sa ila iloy sing sobra anom ka tuig. Ang ila iloy nga isa man sang mga Saksi ni Jehova, una na nga naaresto kag ginpriso sa isa ka labor camp. Dayon, sadtong indi malipatan nga gab-i sang Abril, ang duha ka mag-utod nga tin-edyer nga babayi ginkuha sa ila balay kag ginsulod sa bagon. Nagsiling si Corinna nga may pagpasalamat, “Sa tren nga amon ginasakyan, ginsilingan kami sang isa ka Saksi nga may duha ka kabataan nga sia ang bahala sa amon kag magaupdanay kami nga daw isa lang ka pamilya.”

Ano ang natabo pag-abot nila sa matugnaw nga kamingawan sang Siberia? Pagkadason nga adlaw, ginpamaligya sila nga daw mga ulipon.  Ang mga tawo nga nagadumala sa mga uma sang gobierno nagpili sing puede nila paobrahon sa ila uma. Si Corinna nagsiling: “Nabatian namon nga nagabaisay sila: ‘May drayber ka na sa imo traktora, indi bala? Akon na ini,’ ukon ‘May nakuha na ako nga duha ka tigulang. Dapat magkuha ka man sing mga tigulang.’”

Maisog nga mga bata sanday Corinna kag Ene. Nagsiling sila sang ulihi: “Ginapangita namon ang hakos ni Nanay. Nahidlaw na gid kami sa iya!” Bisan pa sini, malig-on gihapon ang ila pagtuo kay Jehova kag nagalahog pa gani sila kon kaisa. Nagsiling si Corinna: “Maayo man gani nga wala kami nakita ni Nanay kay kon kaisa nagaobra kami sa gua nga tuman katugnaw kag indi bastante ang amon ginasuksok.”

Nag-antos gid sing daku nga inhustisya ang inosente nga mga tawo sa Estonia kag sa iban pa nga lugar, kag lakip sa ila ang mga Saksi ni Jehova. (Tan-awa ang kahon nga “Daw Indi Mapatihan nga Kahadlok.”) Bisan pa gintratar sing malain kag ginpaantos ang mga Saksi ni Jehova sang una sa Estonia, aktibo gihapon sila kag malipayon nga katawhan.

Ginapasalig kita sang Biblia nga ginadumtan ni Jehova ang inhustisya. Nagsiling ini: “Ang tanan nga nagahimo sang amo nga mga butang, ang tanan nga nagahimo sing dimatarung, kangil-aran sa GINOO nga imo Dios.” (Deuteronomio 25:16) Bisan pa gintugutan sang Dios ang kalautan sang una, malapit na ang tion nga dulaon niya ang inhustisya kag kalautan. “Sa diotay pa nga tion,” siling sang salmista, “kag ang malauton wala na; bisan talupangdon mo sing makugihon ang iya duug, wala na sia didto. Apang ang mapainubuson magapanubli sang duta, kag magakalipay sila sa kabuganaan sang paghidait.”—Salmo 37:10, 11.

May masanag kita nga palaabuton! Bisan pa indi na naton mabag-o ang nagligad, may mahimo kita subong para masigurado ang aton palaabuton. Magpalapit ka sa Dios kag mahibaluan mo kon paano ka mangin bahin sang matahom nga palaabuton kon magluntad na ang katarungan.—Isaias 11:9.