TOPIKO SA KOBER | ANG INAWAY NGA NAGBAG-O SANG KALIBUTAN

Ang Matuod nga Balasulon sa Inaway kag Pag-antos

I-PLAY

Sang Nobiembre 11, 1918, ang Bug-os Kalibutan nga Inaway I natapos. Nag-untat ang mga negosyo, kag nagkinalipay ang mga tawo sa dalan. Pero wala ini nagdugay. Ang isa pa ka kalalat-an, nga mas makamamatay sangsa machine gun, nagbulos dayon sa bug-os kalibutan nga inaway.

Ang makamamatay nga balatian nga kilala nga trangkaso Espanyol naglapnag sa mga patag-awayan sa Pransia sang Hunyo 1918. Madasig ang paglapta sining makamamatay nga virus. Halimbawa, sa pila lang ka bulan, mas madamo pa ang napatay sini nga Amerikano nga soldado sa Pransia sangsa napatay sa inaway. Kag ang trangkaso nga gindala sang nagpalauli nga soldado sa ila pungsod sang natapos na ang inaway, madasig nga naglapta sa bilog nga kalibutan.

May daku man nga gutom kag pag-usmod sang ekonomiya pagkatapos sang inaway. Ang kalabanan sang taga-Europa nagutman sang natapos ang inaway sang 1918. Sang 1923, wala na gid sing balor ang kuarta sang Germany. Anom ka tuig sang ulihi, nag-usmod ang ekonomiya sang bilog nga kalibutan. Kag sang ulihi, sang 1939, nagsugod ang ikaduha nga bug-os kalibutan nga inaway, nga sa pila ka paagi daw sugpon lang sang una nga bug-os kalibutan nga inaway. Ano ang rason sining sunodsunod nga kalalat-an?

TANDA SANG KATAPUSAN NGA MGA ADLAW

Ginapakita sang mga tagna sang Biblia ang rason sining mga hitabo sa kasaysayan, kag matuod gid ini sa Bug-os Kalibutan nga Inaway I. Gintagna ni Jesucristo ang tion nga “ang pungsod magatindog batok sa pungsod” kag may kakulang sang pagkaon kag mga balatian nga matabo sa kalibutan. (Mateo 24:3, 7; Lucas 21:10, 11) Ginsilingan niya ang iya mga disipulo nga ina nga mga kalamidad mangin tanda sang katapusan nga mga adlaw. Ginapakita sang tulun-an sang Bugna ang dugang pa nga detalye nga nagaangot sang kalalat-an sa duta sa inaway sa langit.—Basaha ang kahon nga “Inaway sa Duta kag Inaway sa Langit.”

Ginsambit man sini nga tulun-an sang Biblia ang apat ka manugkabayo, nga ginatawag kon kaisa nga apat ka manugkabayo sang Bugna. Ang tatlo sa sini nagapatuhoy sa kalamidad nga gintagna ni Jesus, ang inaway, gutom, kag balatian. (Basaha ang kahon nga “Nagasakay Na Gid Bala ang Apat ka Manugkabayo?”) Maathag nga ang una nga bug-os kalibutan nga inaway amo ang panugod sang tion sang pag-antos nga wala pa matapos. Kag ginbuyagyag sang Biblia nga si Satanas amo ang nag-umpisa sini tanan. (1 Juan 5:19) Mapunggan pa ayhan ang iya gahom?

Ginapasalig man kita sang tulun-an sang Bugna nga “malip-ot na lamang ang [tion ni Satanas].” (Bugna 12:12) Amo nga tuman gid ang iya kaakig kag nagapahanabo sia sang kalalat-an sa duta. Pero ang mga pag-antos nga makita naton, pamatuod lamang nga diutay na lang ang iya nabilin nga tion.

PAGLAGLAG SANG MGA BINUHATAN SANG YAWA

Talalupangdon gid nga hitabo sa kasaysayan ang Bug-os Kalibutan nga Inaway I. Nangin kabangdanan ini sang kabug-usan nga inaway, pagprotesta kag pagkadula sang pagsalig sa mga lider. Maathag man ini nga pamatuod nga gintagbong na si Satanas halin sa langit. (Bugna 12:9) Kag ining indi makita nga manuggahom sang kalibutan nanghikot subong mapintas nga diktador nga nakahibalo nga malip-ot na lang ang iya tion. Kon matapos na ining mga tion, matapos man ang mga kabudlayan nga nagsugod sang Bug-os Kalibutan nga Inaway I.

Suno sa tagna sang Biblia, makasalig kita nga si Jesucristo, ang aton Hari sa langit, ‘magalaglag sa mga binuhatan sang Yawa’ sa dili madugay. (1 Juan 3:8) Minilyon ang nagapangamuyo nga mag-abot ang Ginharian sang Dios. Ikaw man bala? Nagapasalamat kita nga bangod sini nga Ginharian makita sang mga matutom ang katumanan sang kabubut-on sang Dios sa duta kag indi ang kay Satanas. (Mateo 6:9, 10) Sa paggahom sang Ginharian sang Dios, wala na sing bug-os kalibutan nga inaway ukon sing bisan ano nga inaway! (Salmo 46:9) Hibalua ang parte sini nga Ginharian, kag magkabuhi sa tion nga may paghidait na sa bilog nga kalibutan!—Isaias 9:6, 7.

Inaway sa Duta kag Inaway sa Langit

Mga 19 ka siglo antes ang pagsugod sang Bug-os Kalibutan nga Inaway I, gintanyag ni Satanas kay Jesus ang “tanan nga ginharian sang kalibutan.” (Mateo 4:8, 9) Ginsikway ni Jesus ang pagsulay, pero sang ulihi ginlaragway niya ang Yawa nga “manuggahom sang kalibutan.” (Juan 14:30) Ginsulat man ni apostol Juan nga “ang bug-os nga kalibutan yara sa gahom sang isa nga malauton.”—1 Juan 5:19.

Kon daku gid ang gahom ni Satanas nga Yawa sa kalibutan, indi bala nagakaigo nga maghinakop nga may labot sia sa una nga bug-os kalibutan nga inaway kag sa mga epekto sini? Matuod gid ini kay ang tulun-an sang Bugna nag-angot kay Satanas sa mga kalamidad sa duta nga nagsugod halin pa sang 1914. Amo ini ang sumaryo sang mga hitabo nga ginlaragway sa Bugna kapitulo 12:

Bersikulo 7 Nagdabdab ang inaway sa langit sa tunga ni Miguel (Jesucristo) kag sang dragon (Satanas).
Bersikulo 9 Ang Yawa, “nga manugdaya sang bug-os nga kalibutan,” gintagbong sa duta.
Bersikulo 12 “Kailo sa duta kag sa dagat, bangod ang Yawa nagpanaug sa inyo, nga may daku nga kaakig, kay nahibaluan niya nga malip-ot na lamang ang iya tion.”

Ang mga kronolohiya sang Biblia kag ang mga hitabo sa kalibutan nagapakita nga ining inaway sa langit natabo pagkatapos matukod ang Ginharian sang Dios sa langit sang 1914. * Gani sa sining tumalagsahon nga tuig natabo ang inaway sa duta kag inaway sa langit.

^ par. 20 Basaha ang kapitulo 8 sang libro nga Ano Gid ang Ginatudlo sang Biblia? nga ginhimo sang mga Saksi ni Jehova.

Nagasakay Na Gid Bala ang Apat ka Manugkabayo?

Ang puti nga kabayo, nga ang nagasakay hari sa langit. Ang Hari, nga si Jesucristo mismo, amo ang isa nga nagasakay bangod sang pagkamatarong. (Salmo 45:4) Ang iya una nga hilikuton amo ang pagtagbong kay Satanas kag ang mga demonyo sini halin sa langit.—Bugna 6:2; 12:9.

Ang pula nga kabayo, nga ang nagasakay may awtoridad “sa pagkuha sang paghidait sa duta.” (Bugna 6:4) Halin sang 1914, ang inaway nagpaantos na sa katawhan. Mga 21 ka tuig lang pagkatapos sang Bug-os Kalibutan nga Inaway I, nagsugod naman ang ikaduha nga bug-os kalibutan nga inaway nga nagpatay sang mas madamo pa. Ang isa ka pagbulubanta nagsiling nga ang Bug-os Kalibutan nga Inaway II nagpatay sing mga 60 milyones. Sugod sang 1945, ang inaway indi na bug-os kalibutan pero amo man gihapon kasingki. Ang pila ka istoryador nagbulubanta nga sobra isa ka gatos ka milyon ang napatay sa inaway sang ika-20 nga siglo.

Ang itom nga kabayo, nga ang nagasakay may kiluhan sa kamot nagapatuhoy sa tiggulutom. (Bugna 6:5, 6) Sang una nga bug-os kalibutan nga inaway, ang pagpugong sang Allied nga makasulod ang pagkaon sa Germany nagpatay sing mga 750,000 sa gutom. Sobra duha ka milyon nga taga-Rusya ang napatay sa gutom sang 1921, kag pareho man sini ang natabo sa iban pa nga lugar. Sa kabilugan, ginabulubanta nga 70 milyones ang napatay sa gutom sang ika-20 nga siglo. Kada tuig, ang malnutrisyon amo ang kabangdanan sang pagkapatay sang sobra tatlo ka milyon nga kabataan nga nagaedad sang wala pa lima ka tuig.

Ang maluspad nga kabayo, nga ang nagasakay nagadala sing kamatayon bangod sang makamamatay nga balatian. (Bugna 6:8) Ang una nga makamamatay gid nga balatian sang ika-20 nga siglo amo ang trangkaso Espanyol. Indi palareho ang ginasiling nga kadamuon, pero suno sa isa ka pagbulubanta ini nga trangkaso nagpatay sing mga 50 milyones. “Ining tuman ka lapnag nga balatian amo ang isa sa pinakamalala nga kalamidad sa kasaysayan,” siling sang libro nga Man and Microbes. “Bisan ang bubonic plague wala nagpatay sang amo sini kadasig kag kadamo nga tawo.” Ang tipdas, malaria, kag anos amo ang iban pa nga makalalaton nga balatian nga nagpatay sang ginatos ka milyon sang ika-20 nga siglo.

ANG LALANTAWAN