SANG Nobiembre 14, 2014, may isa ka importante nga hitabo sa kasaysayan: Ang Bag-ong Kalibutan nga Badbad sang Balaan nga Kasulatan ginpagua sa Hiligaynon!

Sa karon, ang Bag-ong Kalibutan nga Badbad lakip na sa mga Biblia nga madugay na nga ginagamit sang mga mahinadlukon sa Dios nga mga tawo sa Pilipinas. Apang ngaa kinahanglan ang isa pa ka badbad sang Biblia? Sin-o ang mga responsable sa sini? Kag paano ka makasiguro nga masaligan ang Bag-ong Kalibutan nga Badbad?

Madamo nga bag-ong mga bersion sang Biblia ang ginbalhag sining karon lang nga mga tuig. May pila ka bag-o nga bersion nga mabasa ang Pulong sang Dios sa pila ka lenguahe sa una nga tion. Apang, may ginapagua man nga bag-o nga mga bersion sa mga lenguahe nga may mga Biblia na. Ngaa? Ang libro nga So Many Versions?, nanday Sakae Kubo kag Walter Specht, nagpaathag: “Wala sing nabadbad nga Biblia ang makabig nga indi na gid marebisar. Ang pagbadbad dapat magdungan sa pag-uswag sing ihibalo sa Biblia kag sa mga pagbag-o sang lenguahe.”

Sining karon lang nga mga tuig, nag-uswag ang paghangop sa Hebreo, Aramaiko, kag Griego—ang mga lenguahe nga gingamit sa pagsulat sa orihinal nga Biblia. May nadiskobrehan man nga mga manuskrito sang Biblia nga mas daan kag mas sibu sangsa gingamit sang mga manugbadbad sang Biblia sang una. Gani mabadbad na karon ang Pulong sang Dios sing mas sibu kon ipaanggid sang una!

“Kada tuig, ang Biblia amo ang pinakamabakal nga libro sang tuig,” sulat ni Declan Hayes, Propesor sang International Business. Kag kon kaisa mas ginahatagan nila sing daku nga igtalupangod ang handum nga makapagua sing pinakamabakal nga  libro sangsa pagkasibu sini. Gindula sang isa ka Biblia ang mga teksto nga para sa mga manugbalhag sini “makatalaka.” Gin-islan sang isa pa ka Biblia ang mga tinaga ukon mga ekspresyon nga mahimo magpasaklaw sa mga bumalasa karon. Halimbawa, ginatinguhaan sini nga ganyaton ang pila ka tawo paagi sa pagtawag sa Dios nga “Amay-Iloy.”

Ayhan ang makahalangawa gid nga huyog nagadalahig sa personal nga ngalan sang Dios nga Jehova. (Ang pila ka iskolar nagbadbad sang ngalan sang Dios subong “Yahweh.”) Sa dumaan nga mga kopya sang Biblia, ang ngalan sang Dios ginarepresentar sang apat ka Hebreo nga letra nga mahimo badbaron sing literal nga YHWH ukon JHVH. Ini nga pinasahi nga ngalan mabasa sing halos 7,000 ka beses sa ginatawag nga Daan nga Katipan lamang. (Exodo 3:15; Salmo 83:18) Gani, maathag nga luyag sang aton Manunuga nga makilala sang iya mga sumilimba ang iya ngalan kag gamiton ini!

Apang sang nagligad nga mga siglo, bangod sang disparatis gin-untatan sang mga Judiyo ang pagsambit sa ngalan sang Dios. Sang ulihi, nag-ilog man ang mga Cristiano sa sini nga disparatis. (Binuhatan 20:29, 30; 1 Timoteo 4:1) Nangin kinaandan na lang sa mga manugbadbad sang Biblia nga islan ang ngalan sang Dios sing titulo nga “Ginuo.” Sa karon, gindula na sang kalabanan nga Biblia ang ngalan sang Dios. Gindula pa gani sang pila ka Ingles nga Biblia ang tinaga nga “ngalan” sa Juan 17:6, diin si Jesus nagsiling: “Ginpakilala ko ang imo ngalan.” Amo ini ang badbad sa Ang Pulong sang Dios sa sini nga teksto: “Ginpakilala ko ikaw.”

Ngaa ginalikawan gid nila nga gamiton ang ngalan sang Dios? Binagbinaga ang ginasiling sang balasahon nga Practical Papers for the Bible Translator. Ginbalhag ini sang United Bible Societies (UBS), nga amo ang nagadumala sa kalabanan nga panikasog nga pagbadbad sing Biblia sa bilog nga duta. Ang isa ka artikulo nagsiling: “Bangod ang YHWH isa ka ngalan, kon sundon ang prinsipio, ang pagbadbad sing literal amo gid ang husto nga paagi sang pagbadbad sini.” Apang nagpaandam ang artikulo: “Pero may pila ka realidad nga dapat binagbinagon.”

Daw ano ka rasonable ina nga “realidad”? Suno sa sini nga balasahon, ang pila ka iskolar nangatarungan: “Kon ipakilala naton ang ngalan pareho sang Yahweh, magahatag ini sing sayop nga ideya . . . , nga nagapahangop nga si ‘Yahweh’ isa ka dumuluong nga Dios, ukon bag-o kag indi kilala nga Dios, nga tuhay sa Dios nga nakilala na nila.” Apang ginatudlo gid sang Biblia nga si Jehova nga Dios tuhay gid sa dios nga ginasimba sang mga indi Cristiano!—Isaias 43:10-12; 44:8, 9.

Ang pila ka iskolar nagsiling nga ginasunod lang nila ang tradisyon kon ginaislan nila ang ngalan sang Dios sing titulo nga “Ginuo.” Pero ginpakamalaut ni Jesus ang pagsunod sa mga tradisyon nga wala nagapadungog sa Dios. (Mateo 15:6) Luwas pa, ang pag-ilis sa ngalan sing titulo wala gid sing basihan sa Kasulatan. Si Jesucristo may pila ka titulo, pareho sang “Ang Pulong sang Dios” kag “Hari sang mga hari.” (Bugna 19:11-16) Dapat bala islan ang ngalan nga Jesus sang isa sini nga mga titulo?

Ang isa pa ka artikulo sa ginsambit nga balasahon nagsiling: “Ang ‘Jehova’ dapat gid likawan.” Ngaa? “Madamo nga iskolar ang nagapati nga ang ‘Yahweh’ amo ang pinakamalapit sa orihinal nga pagmitlang.” Pero ang pamilyar nga mga ngalan sa Biblia pareho sang Isaias, Jeremias, kag Jesus ginbadbad man sa paagi nga malayo sa orihinal nga pagmitlang sa Hebreo (Yeshaʽ·yaʹhu, Yir·meyahʹ, kag Yehoh·shuʹaʽ). Bangod ang “Jehova” amo ang nagakaigo nga pagbadbad sa ngalan sang Dios—ang gingamit sa Ingles kag sa iban nga lenguahe sa sulod sang madamo nga siglo—wala sila sing mabakod nga rason nga indi ini paggamiton. Ang matuod, ang indi paggamit sang ngalan sang Dios daw nabase lang sa ila balatyagon kag pagpasulabi sa iban, indi bangod nga gintun-an gid nila ini.

Pero ang isyu diri wala lamang nagadalahig sa pagtuon. Halimbawa, ang consultant sang UBS sa India nagsulat tuhoy sa mga resulta sa pagdula sang ngalan sang Dios sa mga edisyon diin mabasa ini anay. Sia nagsiling: “Ang mga Hindu indi interesado sa titulo sang Dios; gusto nila mahibaluan ang personal nga ngalan sang Dios, kag mientras indi nila mahibaluan ang ngalan indi sila makatigayon sing kaangtanan sa isa nga may amo sina nga ngalan.” Matuod gid ini sa tanan nga nagapangita sa Dios. Ang paghibalo sa ngalan sang Dios importante para mahangpan kon ano sia, indi subong puersa lang, kundi subong isa ka Persona—isa nga makilala  gid naton. (Exodo 34:6, 7) Gani ang Biblia nagsiling: “Ang tagsatagsa nga nagatawag sa ngalan ni Jehova maluwas.” (Roma 10:13) Obligado ang mga sumilimba sang Dios nga gamiton ang iya ngalan!

Gani sang 1950, importante gid nga hitabo sa kasaysayan ang una nga pagbalhag sang Ingles nga bersion sang Bag-ong Kalibutan nga Badbad sang Cristianong Griegong Kasulatan. Pagkasunod nga dekada, ang mga bahin sang Hebreong Kasulatan, nga kinaandan nga ginatawag nga Daan nga Katipan, ginbalhag sing amat-amat. Sang 1961, ginpagua ang kompleto nga Biblia sa Ingles sa isa lang ka volume. Talalupangdon nga ginbadbad sang Bag-ong Kalibutan nga Badbad ang ngalan sang Dios nga “Jehova” sing halos 7,000 ka beses sa Daan nga Katipan. Talalupangdon man ang pagpasag-uli sang ngalan sang Dios sing 237 ka beses sa Cristianong Griegong Kasulatan, ukon “Bag-ong Katipan.”

Ang pagpasag-uli sina nga ngalan wala lang nagapadungog sa Dios kundi nagapauswag man sang aton paghangop. Sa pag-ilustrar, madamo ang nagbadbad sang Mateo 22:44: “Ang Ginuo nagsiling sa akon Ginuo.” Apang sin-o ang nagsiling kay sin-o? Ginbadbad sang Bag-ong Kalibutan nga Badbad ang Mateo 22:44: “Si Jehova nagsiling sa akon Ginuo,” nga nagkutlo sing eksakto sang Salmo 110:1. Gani mapatuhay gid sang mga bumalasa si Jehova nga Dios kag ang iya Anak.

Ang Bag-ong Kalibutan nga Badbad ginbalhag sang Watch Tower Bible and Tract Society, ang legal nga ahensia nga nagarepresentar sa mga Saksi ni Jehova. Sa sobra na isa ka gatos ka tuig, ang mga Saksi ni Jehova nag-imprinta kag nagpanagtag sang mga Biblia sa bilog nga kalibutan. Ang Bag-ong Kalibutan nga Badbad gintugyan sa mga Saksi ni Jehova sang isa ka grupo sang mga Cristiano nga nakilal-an subong New World Bible Translation Committee. Bangod indi nila luyag nga mangin prominente, ang mga miembro sang komite nagpangabay nga indi sila pag-ipakilala bisan patay na sila.—1 Corinto 10:31.

Ngaa gintawag ini nga Bag-ong Kalibutan nga Badbad? Ang introduksion sang 1950 nga edisyon nagpaathag nga ini nga ngalan nagapakita sang malig-on nga pagpati nga ang katawhan “malapit na sa bag-ong kalibutan” nga ginsaad sa 2 Pedro 3:13. Subong sang ginsulat sang komite, sa sini nga “tion sang pagbalhin halin sa daan nga kalibutan pakadto sa matarong nga bag-ong kalibutan,” importante nga ang mga badbad sang Biblia magapasilak sang “putli nga kamatuoran sang Pulong sang Dios.”

Ginhatagan gid sing prioridad ang sibu nga badbad. Ang mga manugbadbad sang Ingles nga edisyon direkta nga nagbadbad sa orihinal nga Hebreo, Aramaiko, kag Griego nga lenguahe, nga nagagamit sing pinakamaayo nga mga reperensia nga matigayon. * Ginatinguhaan gid nga mabadbad ang dumaan nga mga sinulatan sing sibu tubtob posible—pero  sa lenguahe nga madali mahangpan sang mga bumalasa karon.

Indi katingalahan nga gindayaw sang pila ka iskolar ang Bag-ong Kalibutan nga Badbad bangod masaligan ini kag sibu. Si Propesor Benjamin Kedar, nga isa ka Hebreo nga iskolar sa Israel, nagsiling sang 1989: “Sa akon research sang mga lenguahe may kaangtanan sa Hebreo nga Biblia kag mga badbad, pirme ko ginagamit ang Ingles nga edisyon sang ginatawag nga Bag-ong Kalibutan nga Badbad. Sa paghimo ko sini, sulitsulit ko nga napamatud-an nga ini nga badbad nagapakita sing bunayag nga panikasog nga mahangpan sing sibu ang teksto tubtob posible.”

Gani, nagakaigo nga ang mga Saksi ni Jehova nanikasog nga matigayon ang Bag-ong Kalibutan nga Badbad sa iban nga lenguahe magluwas sa Ingles. Nabalhag ini karon sing bug-os ukon sing bahin sini sa sobra 120 ka lenguahe. Para mahimo ini nga hilikuton, may ginhimo nga pamaagi sang pagbadbad sang Biblia nga nagalakip sang pagtuon sa mga tinaga sa Biblia nga ginbutang sa kompyuter. Ang departamento nga ginatawag Translation Services ginhimo agod buligan ang mga manugbadbad. Ginatatap sang Nagadumala nga Hubon sang mga Saksi ni Jehova ang hilikuton nga pagbadbad sang Biblia paagi sa Writing Committee. Pero paano ginhimo ini nga hilikuton?

Una, isa ka grupo sang dedikado nga mga Cristiano ang gintangdo subong mga manugbadbad. Ginapakita sang eksperiensia nga kon manghikot subong grupo ang mga manugbadbad imbes nga mag-isahanon, makabadbad sila sing mas maayo kag mas balanse. (Hulubaton 11:14) Kinaandan na nga ang kada miembro sang grupo may eksperiensia na sa pagbadbad sang mga publikasyon sang mga Saksi ni Jehova. Makabaton man sing maid-id nga paghanas ang grupo tuhoy sa panguna nga mga prinsipio sa pagbadbad sang Biblia kag sa paggamit sang pinasahi nga ginhimo nga mga program sa kompyuter.

Ang mga manugbadbad ginhatagan sing instruksion nga badbaron ang Biblia sing sibu apang mahapos mahangpan sang ordinaryo nga mga tawo. Dapat nga literal ini tubtob posible apang wala ini nagapatiko sang kahulugan sang orihinal nga teksto. Paano ini ginhimo? Binagbinaga ang bag-o lang ginpagua nga Biblia. Ang mga manugbadbad nagasugod sa pagpili sang Hiligaynon nga tinaga nga katumbas sang panguna nga mga termino sa Biblia nga gingamit sa Ingles nga Bag-ong Kalibutan nga Badbad. Makita sa Watchtower Translation System sa kompyuter ang may kaangtanan kag pareho sing kahulugan nga mga tinaga sa Biblia. Ginpakita man sini ang orihinal nga Griego ukon Hebreo nga mga tinaga diin ginkuha ang Ingles nga mga tinaga agod matun-an sang mga manugbadbad kon paano ang Griego ukon Hebreo nga mga tinaga ginbadbad sa iban nga teksto. Daku ang nabulig sini tanan sa pagpili sing katumbas nga Hiligaynon nga tinaga. Kon mag-ugyon na ang mga manugbadbad sa sina nga mga tinaga, ginasugdan nila ang pagbadbad sang Biblia, kag ginagamit nila ang kompyuter agod makita ang Hiligaynon nga katumbas sang tinaga sa pagbadbad nila sang kada teksto.

Apang ang pagbadbad wala nagakahulugan nga islan lang sang katumbas nga mga tinaga ang grupo sang mga tinaga. Kinahanglan ang daku nga trabaho agod mapat-od nga ang ginpili nga Hiligaynon nga tinaga amo ang husto nga ideya sa Kasulatan base sa kada konteksto. Ginbinagbinag ini sing maayo agod mapat-od nga ang gramatika kag pagbalay sini manami kag natural basahon. Makita sa sini nga proyekto ang daku nga panikasog nga ginhimo. Ginbadbad sang Hiligaynon nga edisyon sang Bag-ong Kalibutan nga Badbad ang Pulong sang Dios sa paagi nga mahapos basahon, maathag kag madali mahangpan, kag sibu gid sa dumaan nga mga sinulatan. *

Ginapalig-on namon kamo nga usisaon sing personal ang Bag-ong Kalibutan nga Badbad sang Balaan nga Kasulatan. Makakuha ka sini halin sa mga manugbalhag sini nga magasin ukon sa mga Saksi ni Jehova sa inyo lugar. Mabasa mo ini nga may pagsalig nga ang pulong sang Dios ginbadbad sing sibu sa imo lenguahe. Wala sing duhaduha, magaugyon ka gid nga ang bag-o lang ginpagua nga Biblia isa gid ka importante nga hitabo sa kasaysayan!