“Indi ko ’ni kasarang!” siling sang imo bata. “Kabudlay! Indi ko ’ni ya kabalo!” Daw mauntat na sia kay nabudlayan sia. Indi mo gusto nga mabudlayan ang imo bata, pero gusto mo man nga makatuon sia nga atubangon ang mga kabudlayan. Ti, buligan mo bala sia dayon? Pasugtan mo na lang bala nga mag-untat sia? Ukon tudluan mo ang imo bata nga atubangon ang kabudlayan?

 Kon ngaa importante ini. Kon ginatudluan sang mga ginikanan ang ila bata nga mangabudlay, mangin maayo sia sa eskwelahan, mangin mas healthy sia sa emosyonal kag sa pisikal, kag mangin mas mabakod kag mas maayo ang iya relasyon sa iban. Pero, kon proteksionan sang mga ginikanan ang ila bata para indi niya maeksperiensiahan ang kabudlayan kag kapaslawan, mahimo ma-depress ang ila bata, magbatyag nga daw walawala gid, kag indi sia mangin malipayon sa ulihi.

 Kon paano ini mapabakod. Bisan gagmay pa ang mga bata, mapabakod nila ang ila determinasyon nga magtinguha gid nga indi mag-untat kon may kabudlayan kag solbaron ang mga problema. Base sa pagtuon sang mga researcher, ang 1 ka tuig kag 3 ka bulan nga bata magatinguha gid nga himuon ang mabudlay nga ulubrahon kon makita nila ang isa ka adulto nga nagatinguha man imbes nga nagapahapos lang.

 “Nadumduman ko sang ginatudluan ko ang akon mga bata nga babayi kon paano maghigot sang ila shoelace. Indi mo ini matun-an sa isa lang ka adlaw. Sa kada tion nga ginahigot nila ang ila shoelace, mga 10 asta 15 minutos nila ini nga ginapalibugan. Dayon kon wala gihapon, ginabuligan ko sila. Binulan man kag natun-an nila ini, kag kon kaisa may hibi-hibi pa sila. Mas mahapos tani sa akon nga baklan sila sang sapatos nga wala sang higot. Pero kon kaisa, makatuon lang ang aton mga kabataan nga indi mag-untat kon kita mismo nga mga ginikanan wala man dayon nagauntat.”—Colleen.

 Kon paano ini mapaluya. Puede mapaluya sing indi hungod sang pila ka ginikanan ang ikasarang sang ila bata nga indi mag-untat kon nabudlayan. Paano? Para malipay ang ila bata, “ginasalo” dayon sang pila ka ginikanan ang ila bata para indi ini maluyahan ukon mapaslawan. Pero may indi ini maayo nga epekto. “Sa kada tion nga ginasalbar naton . . . ang aton kabataan sa kabudlayan,” siling sang author nga si Jessica Lahey, “ginapabatyag naton sila nga: wala sila sing pulos, mapigaw, kag indi masaligan.” a Ano ang resulta? Posible nga mag-untat dayon ang mga bata kon nabudlayan sila, kay nagasalig sila nga may mabulig sa ila nga adulto.

 Tudlui ang imo bata nga magpangabudlay. Matudluan sang mga ginikanan ang ila kabataan nga magpangabudlay kon hatagan sila sang mga ulubrahon nga bagay sa ila edad. Halimbawa, ang mga bata nga lima ka tuig paubos ang edad makabulig sa pagpamiod sang mga linabhan kag pagpanghimos sang ila hampanganan. Ang medyo daku-daku naman nga mga bata makabulig sa pagbutang sang mga grocery sa insakto nga lugar, paghimos sang lamesa, paghaboy sang basura, kag pagpaninlo sang mga higko ukon lapta. Ang mga tin-edyer naman makasarang sang mas mabudlay nga mga ulubrahon sa balay pareho sang pagpaninlo, pagmentinar sang mga gamit, kag pagpangkay-o. Basi kon kaisa indi gusto sang mga bata nga mag-obra, pero makabenepisyo gid sila kon hatagan sila sang ila ginikanan sang mga ulubrahon sa balay bisan bata pa sila. Paano makabenepisyo ang mga bata? Makatuon sila nga magpangabudlay, kag makabulig ini sa ila nga indi dayon mag-untat kon nabudlayan sila sa ila obra kon mangin adulto na sila.

 Prinsipio sa Biblia: “May kaayuhan sa tanan nga sahi sang pagpangabudlay.”—Hulubaton 14:23.

 “Indi paghatagi ang mga bata sang ulubrahon para lang may obrahon sila. Wala gid sang may nanamian sina, bisan ang mga bata. Hatagi sila sang obra nga makabulig gid sila. Kon gamay pa ang imo bata, patrapuhi sa iya ang mga yab-ok nga malab-ot lang niya. Kon nagapaninlo ka sang salakyan, patinlui sa iya ang idalom nga bahin nga indi mo malab-ot. Dayon pasalamati sia sa iya nahimo.”—Chris.

 Giyahi ang imo bata sa mabudlay nga ulubrahon. Kon kaisa nagauntat dayon ang mga bata bangod wala sila kabalo kon paano tapuson ang isa ka ulubrahon. Gani kon tudluan mo ang imo bata sang bag-o nga skill, puede mo testingan ang masunod nga paagi. Una, ipatan-aw anay sa imo bata kon paano mo ginahimo ang obra. Dayon, himua ninyo ini sing magkaupod. Sunod, tan-awa ang imo bata samtang ginahimo niya ini, kag maghatag sang mga suhestyon. Kag katapusan, pabay-i ang imo bata nga himuon ang ulubrahon nga sia na lang.

 Prinsipio sa Biblia: “Naghatag ako sa inyo sang sulundan, nga ang ginhimo ko sa inyo, dapat man ninyo himuon.”—Juan 13:15.

 “Base sa akon eksperiensia, kinahanglan sang mga ginikanan nga magpakita sang maayo nga halimbawa kon gusto naton makatuon ang aton mga bata nga indi mag-untat bisan nabudlayan sila. Dapat naton ipakita ang mga kinaiya nga gusto naton nga mapakita man nila.”—Doug.

 Buligi ang imo bata nga marealisar nga normal lang nga mabudlayan kag mapaslawan. Sugiri ang imo bata parte sa tion nga nabudlayan ka man, pero bangod wala ka nag-untat, nangin maayo gid ang resulta. Ipaathag sa imo bata nga normal lang nga mabudlayan sa umpisa kag may matun-an sia sa iya mga sala. Pasaliga sia nga bisan pa mapaslawan sia, palangga mo sia gihapon. Pareho sang muscle nga nagabaskog kon pirme ginagamit, nagabaskog man ang determinasyon sang imo bata nga indi mag-untat kon tugutan mo sia nga mag-atubang sang kabudlayan. Gani kon makaatubang sang kabudlayan ang imo bata, imbes nga magbulig dayon, hatagi sia anay sang tion nga tinguhaan nga solbaron ang problema nga sia lang. “Ang pinakamaayo nga paagi para mangin mabakod kag hamtong ang imo bata,” siling sang libro nga How Children Succeed, “amo ang paghimo sang isa ka butang nga mahimo mabudlayan sia.”

 Prinsipio sa Biblia: “Kon pamatan-on kita, mas maayo nga nagapangabudlay kita.”—Panalambiton 3:27, Contemporary English Version.

 “Kon tugutan mo ang bata nga testingan niya himuon ang mabudlay nga butang, kag kon nabal-an niya nga handa magbulig si Mama niya kag si Papa, makabenepisyo gid sia sa sini. Pagligad sang tion, indi na sia mabudlayan kag makatuon sia sang skill kag makatigayon sang kompiansa sa kaugalingon. Maayo gid ini nga mga resulta bangod wala sia mag-untat.”—Jordan.

 Dayawa ang pagpanikasog sang imo bata, indi ang iya kaalam. Halimbawa, imbes nga magsiling, “Maayo gid kay nakapasar ka sa test!” Kaalam gid sa imo,” puede ka magsiling, “Maayo gid kay nakapasar ka sa test! Bilib gid ko sa imo kay kapisan sa imo magtuon.” Ngaa importante nga dayawon ang panikasog sangsa kaalam? Kon dayawon naton ang mga bata bangod sa ila kaalam “magaduhaduha sila kon bala masarangan nila ang bisan ano nga mabudlay ukon kon may indi maayo nga matabo,” siling ni Dr. Carol Dweck. Nagdugang pa sia: “Kon gusto hatagan sang mga ginikanan sang regalo ang ila bata, ang pinakamaayo nga mahimo nila amo ang pagtudlo sa ila nga magtinguha para masarangan ang mga kabudlayan, magtuon sa ila mga sala, mag-enjoy sa pagpangabudlay, magtesting sang bag-o nga mga butang, kag magpadayon sa pagtuon. Kon himuon nila ini, indi magpaabot ang ila mga bata nga pirme sila dayawon.” b

 Prinsipio sa Biblia: “Ang isa ka tawo matilawan paagi sa pagdayaw nga iya nabaton.”—Hulubaton 27:21.