Skip to content

Skip to table of contents

Ma Haida Durua Basileia Ena Sivarai Idia Abia Dae Totona

Ma Haida Durua Basileia Ena Sivarai Idia Abia Dae Totona

“Agripa be Paulo dekenai ia hereva, ia gwau, ‘Oi laloa inai nega kwadogi lalonai Keristani tauna oi halaoa lau, a?’ ”​​—⁠KARA 26:⁠28.

1, 2. Dahaka dainai aposetolo Paulo be Gavana Festo bona King Heroda Agripa Iharuana vairanai ia gini?

 LAGANI 58 C.E. ai Kaisarea dekenai, Roma Gavana Porokio Festo be King Heroda Agripa Iharuana bona ena tadina Berenike ese idia vadivadi henia. Gavana Festo ese ia boiridia dainai, idia mai “king ena toana gaudia momo danu, hebou ruma lalonai idia raka vareai. Idia danu be tuari biagudia bona hanua tau badadia.” Festo ena oda hegeregerena, Keristani aposetolo tauna Paulo idia hakaua vareai. Dahaka dainai Iesu Keriso ena murinai ia raka tauna be Gavana Festo ena kota vairanai ia gini?​​—⁠Kara 25:​13-​23.

2 Festo ese ena vadivadi taudia dekenai ia gwauraia herevana ese unai henanadai ia haerelaia. Ia gwau: “King Agripa e, bona ai danu umui hebou noho taudia e. Inai tau, Paulo, mani umui itaia. Ia totona Iuda taudia ibounai Ierusalema dekenai bona iniseni danu lau dekenai idia noinoi. Idia boiboi goada, namo lasi inai Paulo ia mauri. Lau tahua, to ena davana be mase kara ta lau davaria lasi ia dekenai. Ma Paulo ese ia noinoi, Augusto ena vairana dekenai do ia kota. Inai dainai lau laloa do lau siaia lao. To Paulo totona lau be hereva maoromaoro ta lau torea diba lasi lauegu biaguna dekenai. Unai dainai lau hakaua mai vadaeni umui emui vairanai, bona oi vairanai danu, King Agripa e. Bona iena kara ita tahua nega lalonai, lau be Paulo totona hereva ta do lau davaria, vadaeni do lau torea. Badina lau laloa be ia maoro lasi, bema dibura tauna lau siaia lao kava, iena samani hereva be lasi neganai.”​​—⁠Kara 25:​24-​27.

3. Dahaka dainai tomadiho gunalaia taudia ese Paulo idia samania?

3 Festo ena hereva ese ia hahedinaraia Paulo be idia samania koikoi, idia gwau gavamani ia gwau-edeede henia​​—⁠unai taravatu utua karana ena davana be mase. (Kara 25:11) To, Paulo be kerere ta ia karaia lasi. Unai samania hereva be Ierusalema ai idia noho tomadiho gunalaia taudia edia mama karana dainai ia vara. Paulo ena Basileia harorolaia gaukarana idia dadaraia bona idia ura lasi ia ese ma haida ia durua Iesu Keriso ena murinai idia raka taudia ai idia lao totona. Ierusalema amo Paulo be ami taudia ese idia hakaua mai Kaisarea ena kone badinai ia noho siti dekenai, unuseniai Paulo ese Kaisara ia noia iena kota herevana ia kamonaia totona. Unai gabu amo Roma dekenai do idia abia lao.

4. King Agripa be dahaka hoa herevana ia gwauraia?

4 Paulo be gavana ena ruma ai orea ta vairanai ia gini, unai orea lalonai Roma Basileiana ena gabu badana ia naria lohia tauna ia noho, mani unai oi laloa. King Agripa be Paulo dekenai ia giroa bona ia gwau: “Ia namo, oi sibona oi hereva.” Paulo ia hereva noho lalonai, gau idauna ta ia vara. Paulo ia herevalaia gaudia ese king ena lalona ia veria matamaia. Momokani, King Agripa ia gwau: “Oi laloa inai nega kwadogi lalonai Keristani tauna oi halaoa lau, a?”​​—⁠Kara 26:​1-28.

5. Dahaka dainai Paulo ena hereva Agripa dekenai ese namo ia havaraia?

5 Mani unai oi laloa! Paulo ese ena maoro hamomokania toho karana ia gwauraia namonamo dainai, Dirava ena Hereva ena siahu ese lohia tauna ta ena lalona ia veria. (Heberu 4:​12) Dahaka gau dainai Paulo ena hereva ese anina namona ia havaraia? Bona Paulo ena haheitalai amo dahaka ita dibaia, unai ese iseda hahediba taudia halaoa gaukarana ai ita ia durua diba? Bema ena hereva ita laloa, mai anina bada gaudia rua idia hedinarai goevagoeva: (1) Paulo ese lalona veria herevadia ia gaukaralaia. (2) Dirava ena Hereva amo ia abia dibana ia gaukaralaia namonamo, gaukara ia diba momo tauna ese tulu ia gaukaralaia namonamo bamona.

Lalona Veria Herevadia Gaukaralaia

6, 7. (a) Baibel dekenai idia gaukaralaia bamona, “lalona veria” ena anina be dahaka? (b) Edena dala ai lalona veria herevadia ita gaukaralaia karana amo ma haida ita durua diba Baibel ena hahediba herevana idia abia dae totona?

6 Kara bukana lalonai, lalona veria totona idia gaukaralaia Greek gado herevadia be nega momo Paulo idia herevalaia neganai idia gaukaralaia. Unai ena anina hahediba taudia halaoa gaukarana dekenai be dahaka?

7 Vine ena Expository Dictionary of New Testament Words ia gwau, Keristani Greek Revarevadia idia torea gadona ai, “lalona veria” ena anina be “haidaua” eiava, “badina namona amo eiava kara maoromaoro herevana amo ta ena lalohadai haidaua karana.” Unai hereva ena anina korikorina tahua karana ese lalo-parara ia habadaia. Unai ese ta abidadama henia lalohadaina ia hahedinaraia. Unai dainai bema ta ena lalona oi veria Baibel ena hahediba hereva ta ia abia dae totona, anina be ena lalona oi veria dainai oi ia abidadama henia, unai amo ia abia dae oi hadibaia noho herevana be momokani. Oibe, ta ita hamaoroa Baibel ena hereva ia abia dae bona ena kara amo ia hahedinaraia sibona be hegeregere lasi. Namona be oi ia kamonai henia tauna ese ia abia dae oi gwauraia herevana be momokani, herevana ia be natuna maragi, emu dekena tauna, gaukara turana, sikuli turana, eiava varavara ta.​​—⁠2 Timoteo 3:​14, 15.

8. Ta ese Baibel ena hereva momokani ia abia dae totona, dahaka oi karaia be namo?

8 Edena dala ai ta dekenai oi hamomokania diba, Dirava ena Hereva amo oi herevalaia gaudia be momokani? Paulo ia ura ia hereva henia taudia edia lalona ia haidaua dainai, ia herevalaia gaudia ia herevalaia namonamo, badina maorodia ia gwauraia, bona mai momokani ida ia hereva. a Unai dainai, namo lasi oi gwau gau ta ia momokani, to namona be emu hereva ia hamomokania gaudia oi hahedinaraia. Edena bamona unai oi karaia diba? Namona be oi gwauraia gaudia be Dirava ena Hereva amo bona sibona emu lalohadai amo lasi. Danu, emu kudouna amo oi gwauraia Baibel herevadia oi durua totona, hamomokania gaudia haida oi gaukaralaia. (Aonega Herevadia 16:23) Hegeregere, bema oi gwau kamonai taudia be paradaiso tanobadana ai mauri do idia moalelaia, unai hereva durua totona Baibel ena siri ta oi duahia, hegeregere Luka 23:43 eiava Isaia 65:​21-​25. Edena dala ai Baibel ena hereva oi hamomokania diba? Reana emu kamonai tauna ia diba vadaeni gaudia oi herevalaia. Reana ia itaia bona moalelaia davana lasi gaudia oi herevalaia diba, hegeregere dina ia diho ena hairai, flaoaflaoa ena bonana namona, au huahua ena mamina namona, eiava mai moale ida manu ia itaia ena natuna ia ubua. Ia oi durua bena do ia itaia unai bamona gaudia ese idia hahedinaraia Havaraia Tauna ia ura tanobada dekenai mauri do ita moalelaia.​​—⁠Hadibaia Tauna 3:​11, 12.

9. Iseda haroro gaukara dekenai, edena dala ai laloa manada ita hahedinaraia diba?

9 Oi ura ta ena lalona oi veria Baibel ena hereva ta ia abia dae totona neganai, namona be oi naria namonamo emu ura goadana dainai dala aukana ai oi hereva garina, unai amo emu kamonai tauna ena lalona bona kudouna do oi koua. Haroro Sikuli bukana be inai sisiba ia henia: “Bema ta ese ia ura henia hahediba herevana be hereva dalana aukana ai oi hakoikoia, herevana Baibel siri momo oi gwauraia, to reana unai do ia abia dae lasi. Hegeregere, bema oi gwau dina badadia moalelaia karadia be kaivakuku tomadiho henia taudia amo ia vara, reana taunimanima edia hemami unai gaudia dekenai do ia haidaua lasi. To mai laloa manada ida oi herevalaia neganai namo oi havaraia diba.” Dahaka dainai ita hekwarahi laloa manada ita hahedinaraia totona? Haroro Sikuli bukana ia gwau: “Gau ta be mai laloa manada ida oi herevalaia neganai, taunimanima idia ura do idia herevahereva, gabeai unai idia laloa diba, bona dala ia kehoa gabeai umui hereva lou totona. Lalona ia veria momokani diba.”​​—⁠Kolose 4:⁠6.

Lalona Veria Herevana ese Taunimanima Edia Kudouna Ia Veria

10. Paulo be edena dala amo Agripa dekenai iena maoro ia hamomokania toho?

10 Paulo ese ena maoro ia hamomokania totona ia gwauraia herevadia be Kara karoa 26 dekenai, mani iena hereva ita itaia namonamo. Iena hereva ia hamatamaia dalana mani oi itaia. Iena hereva ena matamana ai, Paulo ese badina maorona ta ia davaria, unai amo Agripa do ia hanamoa, ena be king be hemarai karana ia karaia, ena tadina Berenike be ena adavana bamona ia abia. Paulo ia gwau: “King Agripa e, lau be moale, badina be Iuda taudia ese lau idia samania gaudia ibounai be oiemu vairanai do lau haere. Badina korikori be, Iuda taudia edia kara bona edia hepapahuahu gaudia oi diba namonamo vadaeni. Unai dainai lau noinoi, egu hereva oi kamonai, mani emu kara oi hesiku haraga lasi.”​​—⁠Kara 26:​2, 3.

11. Edena dala ai Paulo ena hereva Agripa dekenai ese hemataurai ia hahedinaraia, bona dahaka namo idia havaraia?

11 Paulo ese Agripa ia gwauraia King, unai amo ia hahedinaraia king ena dagi ia abia dae, ani? Unai amo Paulo ese hemataurai ia hahedinaraia, bona ena hereva ia abia hidi namonamo karana amo Agripa ia matauraia. (1 Petero 2:​17) Paulo ia abia dae Agripa be iena Iuda besena ena kastom bona taravatu momo ia diba namonamo, bona ia gwau ia moale unai bamona diba bada tauna vairanai iena maoro ia hamomokania diba. Keristani tauna Paulo ese ena kara amo ia hahedinaraia lasi Agripa, Keristani lasi tauna ia hereaia. (Filipi 2:⁠3) To, Paulo be king ia noia ia hesiku haraga lasi to ia do ia kamonai henia. Paulo ena hereva dalana dainai, dala ia kehoa Agripa bona kamonai taudia ma haida ese iena hereva idia abia dae totona. Ia ese hereva ia hamatamaia neganai, ia ura taunimanima be iena hereva dekenai idia lalo-tamona, bena gabeai ena hereva badadia do ia gwauraia.

12. Basileia harorolaia gaukarana dekenai, edena dala ai ita idia kamonai henia taudia edia kudouna ita veria diba?

12 Paulo be Agripa vairanai ia hereva hegeregerena, Basileia sivaraina ita gwauraia matamaia amo ela bona ita hadokoa neganai, namona be ita hekwarahi iseda kamonai taudia edia kudouna ita veria totona. Unai ita karaia diba bema ita haroro henia tauna dekenai hemataurai ita hahedinaraia bona ita hahedinaraia iena mauri bona laloa dalana ita laloa bada.​​—⁠1 Korinto 9:​20-​23.

Dirava Ena Hereva Gaukaralaia Namonamo

13. Paulo bamona, edena dala ai oi idia kamonai henia taudia edia lalona oi veria diba?

13 Paulo ia ura ia idia kamonai henia taudia ia hagoadaia idia kamonaia sivarai namona hegeregerena idia kara totona. (1 Tesalonika 1:​5-7) Unai dainai, taunimanima edia kudouna dekenai idia mamia gaudia ia herevalaia, badina kudouna ese ta ia doria diba kara ta ia karaia totona. Paulo be Agripa vairanai ena maoro ia hamomokania toho karana ita laloa lou neganai, ita itaia ia be Mose bona peroveta taudia ese idia gwauraia gaudia ia herevalaia, unai amo ia hahedinaraia ‘Dirava ena hereva ia hadibaia maoromaoro.’​​—⁠2 Timoteo 2:​15.

14. Paulo be Agripa vairanai ia gini neganai, lalona veria herevadia ia gaukaralaia dalana mani oi gwauraia.

14 Paulo ia diba Agripa be Iuda ena ladana sibona ia abia. Paulo ese Agripa ena diba Iuda tomadihona dekenai ia gaukaralaia ena lalona ia veria totona, ia gwau ena haroro gaukara ai ‘idau hereva ia gwauraia lasi, ia be peroveta taudia bona Mose, guna idia ese idia hereva gaudia sibona ia gwauraia,’ unai be Mesia ena mase bona toreisi lou herevadia. (Kara 26:​22, 23) Paulo ese Agripa ia nanadaia: “King Agripa e, peroveta taudia edia hereva oi abia dae, a?” Agripa ese unai ia lalo-hekwarahilaia. Bema ia gwau peroveta taudia ia dadaraia, ena ladana namona Iuda tomadihona abidadama henia tauna bamona do ia hadikaia. To bema Paulo ena hereva ia abia dae, taunimanima vairanai do ia hahedinaraia ia be Paulo ida ia lalo-tamona bona ia gari dika taunimanima ese ia be Keristani tauna idia gwauraia. Paulo be mai ena aonega ida sibona ena henanadai ia haerelaia, ia gwau: “Lau diba vadaeni oi abia dae.” Edena dala ai Agripa ena kudouna ese ia doria ia haere totona? Ia haere: “Inai nega kwadogi lalonai Keristani tauna oi halaoa lau, a?” (Kara 26:​27, 28) Ena be Agripa be Keristani tauna ai ia lao lasi, to Paulo ena hereva ese ena kudouna ia veria.​​—⁠Heberu 4:​12.

15. Tesalonika dekenai Paulo be edena dala ai kongregesen ta ia hamatamaia?

15 Paulo be sivarai namona ia harorolaia neganai, lalona veria herevadia ia gaukaralaia. Paulo be ‘Dirava ena hereva ia hadibaia maoromaoro’ lalonai unai dala ia gaukaralaia dainai, ia idia kamonai henia taudia haida be abidadama taudia ai idia lao. Unai ia vara Tesalonika dekenai, Paulo be dubu ai Iuda taudia bona Dirava gari henia Idau Bese taudia ia tahudia. Kara 17:​2-4 ia gwau: “Paulo be dubu lalonai ia daekau, hanaihanai ia karaia bamona, bona Sabati Dinadia toi lalonai Buka Helaga idia danu ia herevalaia. Idia ia hadibaia namonamo, Keriso ena hisihisi bona iena toreisi lou be mai badina. . . . Haida be idia abidadama henia.” Paulo ese lalona veria herevadia ia gaukaralaia. Idia danu ia herevahereva namonamo, hereva ena anina ia gwauraia hedinarai, bona siri haida amo ia hamomokania Iesu be unai idaunegai idia gwauhamatalaia Mesiana. Dahaka ia vara? Abidadama taudia edia kongregesen ta ia hamatamaia.

16. Basileia harorolaia gaukarana dekenai edena dala ai moale bada oi davaria diba?

16 Dirava ena Hereva oi gwauraia hedinarai neganai, lalona veria herevadia oi gaukaralaia namonamo diba, a? Bema oibe, taunimanima dekenai Dirava ena Basileia harorolaia bona hadibaia gaukarana dekenai gau momo do oi hagugurua bona emu gaukara do oi moalelaia danu. Sivarai namona idia harorolaia pablisa taudia ese unai bamona idia mamia, badina haroro gaukara lalonai Baibel gaukaralaia momo karana dekenai idia abia heduru herevadia idia badinaia.

17. Baibel be iseda hesiai gaukara lalonai ita gaukaralaia ena namo hahedinaraia totona, sibona emu ekspiriens eiava inai paragraf dekenai ia noho ekspiriens gwauraia.

17 Hegeregere, Iehova ena Witnes taudia edia sekit bona distrik naria tauna ta ia gwau: “Hari tadikaka bona taihu momo be ruma-ta-ruma-ta gaukara idia karaia neganai, edia imana dekenai Baibel idia dogoatao. Unai ese pablisa taudia ia durua idia hedavari henia taudia dekenai Baibel siri ta idia duahia totona. Unai amo pablisa ese ruma tauna ia durua bena ia itaia iseda hesiai gaukara lalonai buka bona magasin ita hariharilaia sibona lasi, to Baibel ita herevalaia danu.” Oibe, haroro gaukara ita karaia neganai, herevana Baibel ita dogoatao eiava lasi, unai ita laloa bona iseda gabu taudia edia kastom danu ita laloa be namo. To, namona be taunimanima idia diba ita be Dirava ena Hereva ita gaukaralaia namonamo taudia, ma haida edia lalona ita veria Basileia ena sivarai idia abia dae totona.

Dirava Ena Lalohadai Haroro Gaukara Dekenai Abia

18, 19. (a) Dirava ese iseda haroro gaukara be edena bamona ia laloa, bona dahaka dainai iena lalohadai ita abia be namo? (b) Dahaka ese ita do ia durua lou henia gaukara lalonai ita kwalimu totona? (Rau 12 dekenai ia noho mauana “Lou Henia Gaukara Lalonai Oi Kwalimu Dalana” itaia.)

18 Kamonai taudia edia kudouna ita veria dalana ma ta be, iseda hesiai gaukara be Dirava ena lalohadai hegeregerena ita laloa bona ita haheauka. Dirava ia ura taunimanima ibounai ese “hereva momokani do idia diba.” (1 Timoteo 2:​3, 4) Unai be iseda ura danu, ani? Iehova be ia haheauka danu, bona iena haheauka dainai momo ese helalo-kerehai toana idia hahedinaraia diba. (2 Petero 3:⁠9) Basileia ena sivarai ia ura kamonai tauna ta ita davaria neganai, reana do ita vadivadi henia loulou be namo, unai ura ita habadaia totona. Nega ita atoa bona ita haheauka hereva momokani ena uhe ia tubu dalana ita itaia totona. (1 Korinto 3:⁠6) “Lou Henia Gaukara Lalonai Oi Kwalimu Dalana” mauana ese unai bamona ura habadaia daladia dekenai heduru herevadia ia henia. Laloaboio lasi, taunimanima edia mauri​​—⁠edia hekwakwanai bona noho dalana​​—⁠be hanaihanai idia idau noho. Reana edia ruma dekenai idia oi davaria totona nega momo oi lao be namo, to oiemu hekwarahi be mai anina. Ita ura dala ita kehoa Dirava ena hahemauri sivaraina idia kamonai henia totona. Unai dainai, Iehova Dirava oi noia aonega do ia henia, unai amo lalona veria herevadia gaukaralaia dalana oi manadalaia diba bona ma haida oi durua diba Basileia ena sivarai idia abia dae totona.

19 Bema ta ita davaria bona ia ura Basileia ena sivarai ma haida ia kamonai, ita Keristani gaukara taudia ese dahaka do ita karaia? Stadi gabena ese unai kahana dekenai ita do ia durua.

[Footnote]

a Lalona veria herevadia dekenai hereva ma haida oi diba totona, Tiokratik Haroro Sikuli amo Heduru Oi Abia bukana ena stadi 48 bona 49 itaia, Iehova ena Witnes taudia ese idia karaia.

Oi Laloatao, A?

• Paulo be King Agripa vairanai ena maoro ia hamomokania toho neganai, dahaka dainai unai ese namo ia havaraia?

• Edena dala ai iseda hereva ese ta ena kudouna ia veria diba?

• Dahaka ese ita do ia durua Dirava ena Hereva ita gaukaralaia namonamo, ta ena kudouna ita veria totona?

• Edena dala ai Dirava ena lalohadai hegeregerena ita karaia hesiai gaukarana ita laloa diba?

[Study Questions]

[Box/Pictures on page 16]

Lou Henia Gaukara Lalonai Oi Kwalimu Dalana

• Oi hahedinaraia taunimanima ta ta oi laloa bada.

• Lalona ia veria Baibel herevana ta oi abia hidi do oi herevalaia totona.

• Vadivadi negadia ta ta murinai, dala oi karaia ia dekenai do oi giroa lou.

• Ruma tauna oi rakatania murinai danu ia oi laloa noho.

• Dina ta o rua murinai oi giroa edia ura oi habadaia totona.

• Namona be oi laloatao, emu tahua gauna be Baibel stadi oi hamatamaia.

• Iehova oi guriguri henia unai ura ia habadaia totona.

[Picture on page 11]

Paulo be Gavana Festo bona King Agripa vairanai ia gini neganai, lalona veria herevadia ia gaukaralaia