Skip to content

Skip to table of contents

Esodo Bukana Ena Hereva Badadia

Esodo Bukana Ena Hereva Badadia

Iehova Ena Hereva be Ia Mauri Noho

Esodo Bukana Ena Hereva Badadia

ESODO bukana lalonai ia noho “hesiai taudia davana lasi idia halaoa, mai dagedage danu” ia hamauria sivaraina be momokani. (Esodo 1:13) Bese ta ia vara sivaraina ia noho danu. Hoa karadia, taravatu hereadaedia bona palai dubuna idia haginia gaukarana ena sivarai ibounai be unai buka lalonai do oi davaria. Baibel bukana Esodo lalonai, unai sivarai ibounai idia noho.

Esodo bukana be Heberu peroveta tauna Mose ese ia torea, unai buka be lagani 145 lalonai Israela taudia dekenai idia vara gaudia ia herevalaia​​—unai be lagani 1657 B.C.E. ai Iosepa ia mase negana amo ela bona lagani 1512 B.C.E. ai palai rumana idia haorea negana. To, unai be idaunegai sivaraidia sibona lasi. Ia be Dirava ena hereva eiava ena sivarai ena kahana ta taunimanima dekenai. Unai dainai, ia be “ia mauri noho, bona ia be mai ena siahu.” (Heberu 4:​12) Ita dekenai Esodo bukana be mai anina bada.

“EDIA TAITAI DIRAVA ESE IA KAMONAI”

(Esodo 1:1–​4:​31)

Iakobo ena bese taudia Aigupito dekenai idia hutuma idia lao haraga dainai, king ena oda hegeregerena idia ese igui hesiai gaukara mai hisihisi ida idia karaia. Farao be oda herevana ia henia danu Israela memero maragidia ibounai idia hamasea totona. To, hua toi beibi maragina Mose, be Farao ena natuna kekenina ese ia ubua dainai, ia idia hamasea lasi. Ena be Mose be king ena ruma lalonai ia tubu daekau, to ena mauri lagani be 40 neganai, ena bese taudia edia kahana dekenai ia gini bona Aigupito tauna ta ia alaia mase. (Kara 7:​23, 24) Unai gabu amo ia heau mauri bona Midiana tano dekenai ia lao. Unuseniai ia headava bona mamoe naria tauna ta ai ia lao. Iehova be hoa dalanai ia araia noho auna amo Mose ia hamaoroa, Aigupito dekenai do ia giroa lou bona Israela taudia be igui hesiai gaukara amo do ia hakaudia. Iena kakana Arona ia abia hidi ena hereva gwauraia tauna ai ia lao totona.

Baibel Henanadaidia Edia Haere:

3:1​​—Ietero be edena bamona hahelaga tauna? Idaunegai bese kwaradia edia nega lalonai, ruma bese kwarana be ena ruma bese ena hahelaga tauna. Ia hedinarai goevagoeva, Ietero be Midiana iduhu ta ena bese kwarana. Midiana taudia be Aberahamo ena tubudia, Ketura amo, idia be reana Iehova tomadiho henia karana idia diba.​​—Genese 25:​1, 2.

4:​11​​—Edena dala ai Iehova ese tau ta ena ‘uduna ia hakapua, taiana ia koua bona matana ia hakepulua’? Ena be nega haida Iehova ese haida edia matana ia hakepulua bona edia uduna ia hakapua, to unai bamona dika ibounai be ia ese ia havaraia lasi. (Genese 19:11; Luka 1:​20-​22, 62-​64) Ita abia hanai kara dika dainai unai dika idia vara. (Iobu 14:4; Roma 5:​12) To, Dirava ese unai kara ia koua lasi dainai, ia gwau diba ia ese tau ta ena uduna ia hakapua, taiana ia koua bona matana ia hakepulua.

4:​16—​Edena dala ai Mose be “Dirava bamona” Arona dekenai? Mose be Dirava ena gwaukau tauna. Unai dainai, Mose be “Dirava bamona” Arona dekenai, bona Arona be Mose ena hereva gwauraia tauna.

Ita Dibaia Gaudia:

1:​7, 14. Iehova ena taunimanima be Aigupito ena igui lalonai idia noho neganai Ia ese ia durudia. Unai hegeregerena, hari dagedage bada negadia lalonai Ia ese ena Witnes taudia ia durudia.

1:​17-​21. Iehova ese iseda ‘kara ibounai do ia laloatao.’​​—Nehemia 13:31.

3:​7-​10. Iehova be ena taunimanima edia taitai ia kamonai henia.

3:​14. Iehova ese iena ura ibounai ia hagugurua. Unai dainai ita diba momokani Baibel ia gwauhamatalaia helaro ibounai be do ia hagugurudia.

4:​10, 13. Mose ese ena hereva karana ia laloa momo dainai abidadama lasi karana ia hahedinaraia, ena be Dirava ese ia hamaoroa ia do ia durua, to Dirava ia noia ma ta do ia siaia Farao do ia hereva henia totona. To, Iehova ese Mose ia gaukaralaia bona ia dekenai aonega bona goada ia henia, iena gaukara ia hagugurua totona. Namona be iseda manoka gaudia ita laloa momo lasi, to Iehova dekenai ita tabekau bona mai abidadama ida ita dekenai ia henia haroro bona hadibaia gaukarana ita hagugurua.​​—Mataio 24:14; 28:​19, 20.

HOA KARADIA ESE HAHEMAURI IA MAILAIA

(Esodo 5:1–​15:21)

Mose bona Arona be Farao vairanai idia hedinarai, ia idia noia Israela taudia do ia ruhaia taunimanima idia noho lasi gabuna dekenai Iehova ena aria do idia karaia totona. Aigupito ena lohia tauna be mai gari lasi ida edia hereva ia dadaraia. Iehova ese Mose ia gaukaralaia hisihisi momo ia havaraia totona. Hisihisi namba 10 murinai, Farao ese Israela taudia ia ruhaia. To, nega daudau lasi murinai, Farao bona ena tuari oreana be mai badu ida Israela taudia edia murinai idia heau lao. To Iehova ese Davara Kakakakana ena ranu ia hapararaia bona iena taunimanima ia hamauridia. Davara ese Aigupito taudia ia koua neganai, idia be unai davara lalonai idia maloa mase.

Baibel Henanadaidia Edia Haere:

6:3​​—Edena dala ai Dirava ese iena ladana be Aberahamo, Isako, bona Iakobo dekenai ia hadibaia lasi? Unai bese kwarana taudia ese Dirava ena ladana idia gaukaralaia bona Iehova amo gwauhamata idia abia. Idia diba do idia guguru gwauhamata ibounai edia badina be Iehova, to idia guguru gaudia be idia itaia lasi.​​—Genese12:​1, 2; 15:​7, 13-​16; 26:24; 28:​10-​15.

7:1​​—Edena dala ai Mose be ‘Dirava hegeregerena Farao ena vairanai’? Dirava ese Mose dekenai siahu bona dagi ia henia Farao do ia hereva henia totona. Unai dainai, unai lohia tauna ia gari henia be anina lasi.

7:​22​​—Aigupito ena pris taudia ese rara ai ia lao lasi ranuna be edeseni amo idia abia? Unai hisihisi ia do vara lasi neganai, Naila Sinavaina amo idia abia ranuna idia gaukaralaia. Danu, reana Naila Sinavaina ena badinai idia noho tano paripari dekenai guri idia geia ranu namona idia abia totona.​​—Esodo 7:​24.

8:​26, 27​​—Dahaka dainai Mose ia gwau Israela taudia ese do idia bouboulaia gaudia be “Aigupito taudia ese idia ura henia lasi gaudia”? Animal idauidau momo be Aigupito taudia ese idia tomadiho henia. Mose ese boubou gaudia ia herevalaia karana amo king ia noia goada Israela taudia do ia ruhaia bena gabu ma ta ai Iehova dekenai boubou gaudia idia henia totona.

12:29​​—Daidia be vara guna natudia? Vara guna natudia ibounai be memero sibona. (Numera 3:​40-​51) Ena be Farao be vara guna tauna ta, to ia idia hamasea lasi. Ia be mai ena ruma bese. Hisihisi namba 10 ia vara neganai, ruma bese kwarana lasi to ruma bese lalonai ia vara guna natuna ia mase.

12:40​​—Israela taudia be Aigupito tanona dekenai idia noho ena daudau be edena bamona? Inai siri ia gwau lagani 430 lalonai Israela taudia be “Aigupito bona Kanana tanona” dekenai idia noho. (NW References Bible, futnout) Lagani 1943 B.C.E. ai, Aberahamo ena mauri lagani be 75 neganai, Euperate Sinavaina ia hanaia Kanana tanona dekenai ia lao totona. (Genese 12:4) Unai nega amo ela bona mauri lagani 130 tauna Iakobo, be Aigupito tanona dekenai ia ginidae neganai, lagani 215 idia ore vadaeni. (Genese 21:5; 25:26; 47:9) Unai ena anina be Israela taudia be ma lagani 215 Aigupito dekenai idia noho.

15:8​​—Davara Kakakakana ena ranu, ia “auka” gauna unai, be momokani aisi ai ia lao, a? Heberu herevana idia hahanaia “auka” ena anina be ia maragi ia lao. Unai hereva be rabia be ranu siahu ida oi mikisi ena toana hegeregerena. Unai dainai, ia auka ranuna be ia aisi lasi. Bema Esodo 14:21 ese ia herevalaia “dina ia daekau kahana” amo ia mai lai be ia keru momokani, ranu be do ia aisi haraga diba, bona siri ese unai do ia herevalaia diba to ia herevalaia lasi. Matana amo ita itaia diba gauna ta ese ranu ia dogoatao lasi dainai, ena toana be ia auka, ia aisi lasi, to ena toana be rabia be ranu siahu ida oi mikisi bamona.

Ita Dibaia Gaudia:

7:14–​12:30. Hisihisi 10 be idia vara kava gaudia sibona lasi. Idia be peroveta herevadia bona idia gwauraia hegeregerena idia vara. Unai hisihisi 10 ese idia hahedinaraia goevagoeva Havaraia Tauna ese ranu, dina ena diari, manumanu, animal bona taunimanima ia biagudia! Unai hisihisi ese idia hahedinaraia danu Dirava ese ena inai taudia latanai dika ia mailaia diba, to ia idia tomadiho henia taudia be do ia gimaia.

11:2; 12:36. Iehova ese ena taunimanima ia hanamodia. Dala ia karaia Israela taudia be Aigupito dekenai idia karaia gaukarana ena davana idia abia totona. Idia be mai edia ura kwalimu ida Aigupito dekenai idia vareai, tuari amo idia abia mauri igui hesiai taudia bamona lasi.

14:30. Ita diba momokani Iehova ese ia idia tomadiho henia taudia be ia mai noho “hisihisi bada herea” amo do ia hamauridia.​​—Mataio 24:​20-​22; Apokalupo 7:​9, 14.

IEHOVA ESE TIOKRATIK BESENA TA IA HAGINIA

(Esodo 15:22–​40:38)

Aigupito amo ia hamauridia bena hua toi murinai, Israela taudia be Sinai Ororona badinai idia kamepa. Unuseniai, Taravatu Ten bona ma taravatu haida idia abia, Iehova ida gwauhamata ta idia karaia bona idia be tiokratik besena ai idia lao. Mose be dina 40 ororo dekenai ia noho, tomadiho momokani bona idia abia loaloa diba palai dubu haginia dalana ena hahediba herevadia ia abia. To danu, Israela taudia ese golo boromakau natuna ta idia karaia bona idia tomadiho henia. Mose be ororo amo ia diho neganai, unai ia itaia bona ia badu dikadika dainai Dirava ese ia henia nadi palaka rua ia hamakohidia. Kerere idia karaia taudia dekenai panisia ia henia murinai, ororo dekenai ia daekau bona nadi palaka ma rua ia abia lou. Mose ia giroa lou murinai, palai dubu haginia gaukarana idia hamatamaia. Israela taudia edia lagani ginigunana ena pura ginigabedia ai, palai ruma namo hereana haginia bona hahairaia gaukarana idia haorea. Bena Iehova ese unai palai rumana be iena hairai amo ia hahonua.

Baibel Henanadaidia Edia Haere:

20:5​​—Edena dala ai Iehova ese ia “idia ura henia lasi . . . taudia [“tamadia,” NW ] edia kara dika ena davana” be uru gabedia latanai do ia henia? Ta be tau eiava hahine badana ai ia lao neganai, ta ta be ena kara bona lalohadai hegeregerena Dirava ese do ia hahemaoro henia. To Israela taudia ese kaivakuku idia tomadiho henia matamaia neganai, uru gabedia ese edia kara ena davana idia abia. Abidadama Israela taudia ese idia mamia unai bese edia tomadiho dalana ese edia Dirava badinaia karana ia tohoa danu.

23:19; 34:26​​—Nani ena natuna be iena sinana ena rata lalonai do idia nadua lasi, unai hahegani ena anina be dahaka? Nani ena natuna eiava animal ma haida be edia sinana ena rata lalonai idia nadua karana be kaivakuku tomadiho henia taudia edia kara ta, idia laloa unai ese medu ia mailaia. Ma danu, sinana ena rata be ena natuna ubua totona, unai dainai rata lalonai natuna nadua karana be dagedage karana. Unai taravatu ese Dirava ena taunimanima ia hadibaia hebogahisi karana idia hahedinaraia be namo.

23:​20-​23​​—Iniseniai idia gwauraia aneru be daika, bona ia ese edena bamona Iehova ena “siahu ia abia”? Unai aneru be Iesu, tanobada dekenai ia do mai lasi neganai. Iehova ese Iesu ia gaukaralaia Israela taudia be Gwauhamata Tanona dekenai ia hakaudia vareai totona. (1 Korinto 10:​1-4) Iehova ena “siahu ia abia” ena anina be Iesu be ena Tamana ena ladana ia abia isi bona ia be hahelagaia tauna badana.

32:​1-8, 25-​35​​—Dahaka dainai Arona be golo boromakau natuna ia karaia to ia idia panisia lasi? Arona be mai ena kudouna ibounai ida kaivakuku tomadiho henia karana ia abia dae lasi. Gabeai, ena Levi tadikakadia ia bamodia Dirava ena kahanai idia gini bona Mose idia dadaraia taudia edia kahanai ia gini lasi. Idia kerere taudia idia hamasea murinai, Mose ese Israela taudia ia hadibaia edia kara be dika herea, unai amo ia hahedinaraia Arona bona ma haida be Iehova ena hebogahisi idia abia.

33:​11, 20​​—Edena dala ai Dirava ese Mose ia hereva henia, “tau ta ese iena turana ia hereva henia bamona”? Unai hereva ese taunimanima rua edia herevahereva karana ia hahedinaraia. Mose be Dirava ena gwaukau tauna ida ia herevahereva bona Iehova ese ia henia hadibaia herevadia be Ia amo ia abia. To Mose ese Iehova ia itaia lasi, badina ‘tau ta ese Dirava ena vairana ia itaia neganai, unai tau be do ia mase.’ Momokani, Iehova sibona ese Mose ia hereva henia lasi. To, Galatia 3:19 ia gwau: “Inai taravatu be aneru edia durua dekena amo Dirava ese huanai ia gini tauna Mose dekenai ia henia.”

Ita Dibaia Gaudia:

15:25; 16:12. Iehova ese iena taunimanima ia durudia.

18:21. Namona be Keristani kongregesen lalonai maduna idia abia hidi tatau be gaukara idia karaia diba, Dirava dekenai idia gari, haida ese idia abidadama henia diba, bona sibona edia namo idia tahua lasi.

20:​1–23:33. Iehova be Taravatu Henia Tauna badana. Israela taudia ese iena taravatu idia badinaia neganai, unai ese idia ia durua dala maorona ai bona mai edia moale ida ia idia tomadiho henia totona. Hari Iehova be mai ena tiokratik oreana. Unai orea ida ita gaukara hebou neganai, moale bona noho namona do ita davaria.

Ita Dekenai Unai be mai Anina Bada

Esodo bukana ese Iehova ena kara be edena bamona ia hahedinaraia? Ia hahedinaraia Iehova be Henia Tauna mai ena lalokau, bona ta ida ia ita hahegeregerea diba lasi Hamauria Tauna, bona iena ura ibounai ia Hagugurua Tauna. Ia be tiokratik oreana ena Dirava.

Tiokratik Haroro Sikuli totona pura ta ta ena Baibel duahiduahi oi karaia neganai, do oi davaria Esodo bukana amo oi dibaia gaudia ese emu kudouna do ia hamarerea bada. “Baibel Henanadaidia Edia Haere” kahana oi duahia neganai, Baibel siri haida dekenai emu lalo-parara oi habadaia diba. Pura ena Baibel duahiduahi amo namo oi davaria totona, “Ita Dibaia Gaudia” henunai idia noho herevadia ese oi ia durua diba.

[Picture on page 24, 25]

Iehova ese manau tauna Mose ia gaukaralaia Israela taudia be igui hesiai gaukara amo do ia hakaudia

[Picture on page 25]

Hisihisi 10 ese idia hahedinaraia Havaraia Tauna ese ranu, dina ena diari, manumanu, animal bona taunimanima ia biagudia

[Picture on page 26, 27]

Mose ena amo, Iehova ese Israela taudia be tiokratik besena ai ia halaoa