Skip to content

Skip to table of contents

Gunalaia Taudia Bukana Ena Hereva Badadia

Gunalaia Taudia Bukana Ena Hereva Badadia

Iehova Ena Hereva be Ia Mauri Noho

Gunalaia Taudia Bukana Ena Hereva Badadia

IEHOVA ena taunimanima be ia idia rakatania bona dirava koikoidia idia tomadiho henia matamaia neganai, dahaka ia karaia? To bema idia gwau-edeede loulou bona hekwakwanai idia davaria negana sibona ai heduru totona ia dekenai idia boiboi, be edena bamona? Iehova ese unai nega ai danu idia ia hamauria, a? Gunalaia Taudia bukana ese unai bona mai anina bada henanadai ma haida ia haerelaia. Unai buka be peroveta tauna Samuela ese lagani 1100 B.C.E. ai ia torea haorea, ia be lagani 330​—⁠Iosua ena mase negana amo ela bona Israela ena king ginigunana ena nega​—⁠lalonai idia vara gaudia ia sivarailaia.

Gunalaia Taudia bukana be Dirava ena siahu bada herevana ena kahana ta dainai, ia be mai anina bada ita ibounai dekenai. (Heberu 4:12) Unai buka lalonai idia noho sivarai idauidau ese ita dekenai Dirava ena kara idia hahedinaraia. Unai sivarai amo ita dibaia gaudia ese iseda abidadama ia hagoadaia bona ita ia durua “mauri korikori,” mauri hanaihanai Diravana ena gwauhamata tanobadana lalonai, ita dogoatao auka masemase totona. (1 Timoteo 6:​12, 19, NW; 2 Petero 3:13) Iehova ese ena taunimanima hamauria totona ia karaia karadia, ese idia hahedinaraia ena Natuna, Iesu Keriso, be vaira negana ai hahemauri karana badana do ia karaia.

DAHAKA DAINAI HAHEMAORO TAUDIA IDIA ABIA BE NAMO?

(Gunalaia Taudia 1:1–​3:⁠6)

Israela besena be Iosua ena hakaua henunai Kanana taudia edia king idia halusidia murinai, iduhu ta ta be idia abia tanodia dekenai idia lao. To, Israela taudia ese unai tano idia noholaia taudia idia luludia lasi. Unai dainai, unai be tarapu badana Israela taudia dekenai.

Iosua murinai idia vara uru taudia be “Lohiabada idia diba lasi, bona Lohiabada ena durua kara Israela taudia dekenai danu idia laloaboio momokani.” (Gunalaia Taudia 2:10) Ma danu, idia ese Kanana taudia idia adavadia bona edia dirava idauidau idia tomadiho henia. Unai dainai, Iehova ese Israela taudia be edia inai taudia edia imana dekenai ia atoa. To, hisihisi bada idia abia neganai, Israela taudia be heduru totona Dirava momokanina dekenai idia boiboi. Unai negai, taunimanima edia noho dalana, tomadiho bona politikol lalonai idia vara gaudia dainai, Iehova ese ena taunimanima be edia inai taudia amo ia hamauridia totona, hahemaoro taudia ia abia hidi.

Baibel Henanadaidia Edia Haere:

1:​2, 4​​—⁠Dahaka dainai Iuda be iduhu ginigunana tano ia abia totona? Nega momo, unai hahenamo be Rubena ena iduhu ese ia abia be namo, badina ia be Iakobo ena vara guna natuna. To Iakobo ia mase gwauraia neganai, ia gwauraia peroveta herevana lalonai Rubena be unai hahenamo do ia abia lasi, badina ena maoro vara guna natuna bamona be ia haboioa. Simeona bona Levi edia dagedage karana dainai, idia be Israela ena gabu idauidau dekenai idia noho. (Genese 49:​3-5, 7) Unai dainai, Iakobo ena natuna mero namba foa, Iuda, ese unai hahenamo ia abia. Simeona be Iuda danu ia lao, bona Iuda tano bada herea ena gabu maragidia haida ia abia. *​​—⁠Iosua 19:⁠9.

1:​6, 7​​—⁠Dahaka dainai Israela taudia ese idia halusia king edia ima kwakikwaki badana bona edia aena kwakikwaki badadia idia utua oho? Ena ima kwakikwaki badana bona aena kwakikwaki badana ia haboioa tauna be ia hegeregere lasi tuari dekenai ia lao totona. Ena ima kwakikwaki badana be lasi dainai, do ia hegeregere lasi kaia eiava io ia dogoatao totona, ani? Bona ena aena kwakikwaki badana ia haboioa dainai, do ia gini namonamo diba lasi.

Ita Dibaia Gaudia:

2:​10-​12. Namona be hanaihanai Baibel ita stadilaia, unai amo ‘Iehova ena hariharibada ibounai do ita laloaboio lasi.’ (Salamo 103:⁠2) Gau badana be tama sina ese Dirava ena Hereva amo ia mai hereva momokani be edia natudia dekenai idia hadibaia loulou.​—⁠Deuteronomi 6:​6-9.

2:​14, 21, 22. Iehova ese ena kamonai lasi taunimanima dekenai idia vara dika ia koua lasi be mai ena badina​—⁠idia ia sisiba henia, hanamoa, bona edia lalona ia veria ia dekenai idia giroa lou totona.

IEHOVA ESE HAHEMAORO TAUDIA IA ABIA HIDI

(Gunalaia Taudia 3:7–​16:⁠31)

Hahemaoro taudia edia sivarai be Otoniele amo ia matamaia, Israela be lagani 8 lalonai Mesopotamia ena king ena lohia henunai ia noho, to Otoniele ese ia ruhaia. Hahemaoro tauna Ehuda ese gari lasi dalana ta ia gaukaralaia, Moaba ena king Egalona, tauanina bada herea tauna, ia hamasea totona. Gari lasi tauna Samiga ese io maragina amo Pilistia taudia 600 ia alaia mase. Peroveta gaukara ia karaia hahinena, Debora, ena hagoadaia herevadia bona Iehova ena heduru amo, Baraki bona tuari taudia 10,000 mai edia tuari gaudia haida sibona ese Sisera ena ami oreana mai siahuna idia halusia. Iehova ese Gideona be hahemaoro tauna ai ia halaoa, bona ia bona ena tuari tatau 300 ia durua Midiana taudia idia halusia totona.

Iehova ese Iapeta ia gaukaralaia, Israela taudia be Amono taudia amo ia hamauridia totona. Tola, Iairi, Ibisana, Elona, Abidona be Israela ena Hahemaoro Taudia haida. Bona hahemaoro tauna ginigabena be Pilistia taudia ia tuari henia tauna, Samson.

Baibel Henanadaidia Edia Haere:

4:8​​—⁠Dahaka dainai Baraki ia ura peroveta hahinena Debora be ia ida tuari gabuna dekenai do idia lao? Ia hedinarai, Baraki ia mamia ia sibona be Sisera ena tuari taudia dekenai ia lao be ia hegeregere lasi. Bema peroveta hahine be idia danu, ia bona ena tatau do idia diba Dirava ese idia ia hakaua bona do idia gari lasi. Baraki ia ura momokani Debora be idia danu ia lao karana be manoka ena toana lasi, to unai ese ena abidadama goadana ia hahedinaraia.

5:​20​​—⁠Edena dala ai guba ai idia noho hisiu be Baraki totona idia tuari? Baibel ia gwau lasi bema aneru ese ia durudia, eiava ia be guba amo idia moru nadi bona Sisera ena aonega taudia idia laloa unai be dika ena toana ta, eiava hisiu tahua taudia ese Sisera ena kwalimu idia perovetalaia, to ia guguru lasi. To ita daradara lasi, Dirava ese unai nega ai kara ta ia karaia.

7:​1-3; 8:​10​​—⁠Dahaka dainai Iehova ia gwau Gideona ena tuari taudia 32,000 be idia inai henia tuari taudia 135,000 idia hanaia? Badina Iehova ese Gideona bona ena tatau dekenai kwalimu ia henia. Dirava ia ura lasi do idia laloa idia sibona edia goada amo Midiana taudia idia halusia.

11:​30, 31​​—⁠Iepeta ese ena gwauhamata ia karaia neganai, ia be tau ta bouboulaia lalohadaina ia abia, a? Iepeta be unai bamona lalohadai ia abia lasi, badina Taravatu ia gwau: “Umui ese emui natudia be lahi dekenai do umui gabua lasi.” (Deuteronomi 18:10) To, Iepeta be taunimanima ta ia laloa to animal ta lasi. Israela taudia ese boubou animal namodia be edia ruma dekenai idia naridia lasi. Bona animal ta bouboulaia totona gwauhamata ta ia karaia be anina lasi. Iepeta ia diba ena natuna kekeni be ruma amo do ia raka-lasi ia do ia hedavari henia totona. Ia raka-lasi tauna be “gabua boubouna” bamona do ia henia, anina be dubu dekenai ena mauri ibounai lalonai Iehova ena hesiai gaukara do ia karaia.

Ita Dibaia Gaudia:

3:​10. Taunimanima edia aonega amo lasi to Iehova ena lauma dainai lauma dalanai ita kwalimu diba.​—⁠Salamo 127:⁠1.

3:​21. Ehuda be mai gari lasi ida ena kaia ia gaukaralaia namonamo. Namona be ‘lauma helaga ena tuari kaia, Dirava ena hereva’ unai, ita gaukaralaia dalana dekenai diba ita abia. Anina be iseda hesiai gaukara lalonai mai gari lasi ida iseda Buka Helaga ita gaukaralaia.​—⁠Efeso 6:17; 2 Timoteo 2:⁠15.

6:​11-​15; 8:​1-3, 22, 23. Gideona ena manau karana ese ita dekenai mai anina bada gaudia toi ia hadibaia: (1) Hesiai gaukara namona ta ita abia neganai, unai gaukara ena maduna idauidau ita laloa be namo, to unai gaukara dainai ita abia ladana bada eiava dagi ita laloa lasi. (2) Hepapahuahu momo taudia ita kara henidia neganai, manau ita hahedinaraia be aonega karana. (3) Manau karana ese ita do ia durua dagi ita laloa bada lasi.

6:​17-​22, 36-​40. “Bema taunimanima idia gwau, ‘Lau be Lauma Helaga lau abia vadaeni,’ do umui naria namonamo.” Namona be ita ‘tohoa guna ia be Dirava amo eiava lasi.’ (1 Ioane 4:⁠1) Bema Keristani elda tauna matamata ia ura diba do ia henia sisiba be Dirava ena Hereva amo, aonega dalana be lagani momo lalonai elda gaukara ia karaia tauna ia itaia be namo.

6:​25-​27. Gideona ese aonega ia gaukaralaia unai amo ena inai taudia ia habadua kava lasi. Sivarai namona ita harorolaia neganai, namona be ita naria namonamo, iseda hereva dalana amo ma haida ita habadua kava lasi.

7:⁠6. Iehova hesiai karana dekenai, namona be ita be Gideona ena tatau 300 bamona​—⁠ita noga bona ita gima noho.

9:​8-​15. Dagi eiava siahu totona mai hekokoroku ida ita kara be kavakava karana momokani!

11:​35-​37. Ita daradara lasi, Iepeta ena haheitalai namona ese ena natuna kekeni ia durua abidadama goada bona sibona ena ura dadaraia karana ia hahedinaraia totona. Hari tama sina ese edia natudia totona unai bamona haheitalai namona idia hahedinaraia be namo.

11:40. Mai ena ura ida Iehova ena hesiai gaukara ia karaia tauna dekenai hanamoa herevana oi gwauraia, ese unai tauna do ia hagoadaia.

13:⁠8. Tama sina ese edia natudia idia hadibaia lalonai, namona be Iehova ena hakaua dalana totona idia guriguri bona unai dala idia badinaia.​—⁠2 Timoteo 3:⁠16.

14:​16, 17; 16:16. Taitai bona maumau karana amo ta ena lalona oi ania karana ese hetura karana ia hadikaia diba.​—⁠Aonega Herevadia 19:13; 21:⁠19.

KERERE MA HAIDA ISRAELA DEKENAI

(Gunalaia Taudia 17:1–21:⁠25)

Gunalaia Taudia bukana ena kahana dokona ai, sivarai idaudia rua idia noho. Ginigunana be tau ladana Mika ena sivarai, ena ruma lalonai kaivakuku ta ia haginia bona Levi tauna ta be ena hahelaga tauna ai ia halaoa. Dano taudia ese Laisi hanuana idia hadikaia murinai, hanua ta idia haginia bona ena ladana idia atoa Dano. Mika ena kaivakuku bona hahelaga tauna idia gaukaralaia, bona Dano dekenai tomadiho ta idia haginia. Ia hedinarai, Iosua ia do mase lasi neganai, Dano taudia ese Laisi hanuana idia abia.​—⁠Iosua 19:⁠47.

Iosua ia mase bena daudau lasi murinai, gau iharuana ia vara. Gibea dekenai idia noho Beniamina ena tatau haida ese matabodaga karana idia karaia dainai, kahirakahira Beniamina ena iduhu ibounai idia hadikaia ore​—⁠tatau 600 sibona idia roho mauri. To, dala ta idia karaia edia adavadia idia abia totona, bona unai dainai Davida ena lohia negana ai, edia tuari taudia edia namba ia daekau kahirakahira 60,000 dekenai.​—⁠1 Sivarai 7:​6-11.

Baibel Henanadaidia Edia Haere:

17:6; 21:25​​—⁠Bema “ta sibona ena matana ai dahaka be maoro, unai gauna be vaia ia karaia,” anina be gwau-edeede karana ia hahedinaraia, a? Lasi, badina Iehova ese dala ia karaia ena taunimanima ia hakaua totona. Ia ese idia dekenai taravatu bona hahelaga taudia oreana ia henia, idia ia hadibaia totona. Urima bona Tumima amo hahelaga tauna be mai anina bada gaudia totona Dirava ia hereva henia diba. (Esodo 28:30) Hanua ibounai lalonai, sisiba namodia idia henia tatau badadia idia noho. Israela tauna be unai dala ia badinaia neganai, unai be ena lalomamina ia hakaua gauna namona. ‘Ena matana ai ia maoro gauna ia karaia’ dainai, namo ia davaria. To bema tau ta ese Taravatu ia dadaraia bona ena kara bona tomadiho dekenai sibona ena abia hidi ia karaia, anina dikana do ia davaria.

20:​17-​48​​—⁠Ena be Beniamina iduhuna be ena kerere dainai panisi ia abia be maoro, to nega rua iduhu ma haida ia halusidia neganai, dahaka dainai Iehova ese unai ia koua lasi? Matamanai Israela ena kamonai iduhu haida edia tatau momo herea be idia mase, unai amo Iehova ese idia ia tohoa, ia ura itaia bema idia ura momokani unai kara dikana be Israela amo idia kokia momokani eiava.

Ita Dibaia Gaudia:

19:​14, 15. Gibea taudia idia ura lasi heabidae karana idia hahedinaraia, unai ese ia hahedinaraia idia huanai kara dika badana ta ia noho. Baibel ese Keristani taudia ia hagoadaia edia ruma dekenai ‘idau taudia do idia abia dae.’​—⁠Roma 12:⁠13.

Do Ia Vara Hamauria Karana

Kahirakahira momokani, Dirava ena Basileia ena lohia tauna Keriso Iesu ese kara dika tanobadana do ia hadikaia bona kara maoromaoro taudia do ia hamauria. (Aonega Herevadia 2:​21, 22; Daniela 2:44) ‘Iehova idia dagedage henia taudia ibounai do idia mase. To ia dekenai idia ura henia taudia be namo, dina tubua hegeregerena do idia diaridiari noho.’ (Gunalaia Taudia 5:31) Gunalaia Taudia bukana amo ita dibaia gaudia ita badinaia karana amo, namona be ita hahedinaraia ita be Iehova idia lalokau henia taudia huanai ita noho.

Gunalaia Taudia lalonai ia noho sivaraina ese ia hahedinaraia loulou hereva momokani badana be inai: Iehova kamonai henia karana ese hahenamo badadia ia mailaia, to kamonai lasi karana ese dika badadia ia mailaia. (Deuteronomi 11:​26-28) Unai dainai gau badana be ‘mai iseda lalona ibounai danu’ Dirava ese ita dekenai ia hahedinaraia urana ita kamonai henia!​—⁠Roma 6:17; 1 Ioane 2:⁠17.

[Footnote]

^ par. 10 Levi taudia be Gwauhamata Tanona lalonai ahuna ta idia abia lasi, to Israela lalonai idia noho hanua 48 idia abia.

[Map on page 15]

(For fully formatted text, see publication)

“Lohiabada ese gunalaia taudia ia abia hidi. Idia ese Israela taudia idia hamauria, dadidadi taudia dekena amo.”​—⁠Gunalaia Taudia 2:⁠16

HAHEMAORO TAUDIA

1. Otoniele

2. Ehuda

3. Samiga

4. Baraki

5. Gideona

6. Tola

7. Iairi

8. Iepeta

9. Ibisana

10. Elona

11. Abidona

12. Samson

DANO

MANASE

NAPATALI

ASERE

SEBULUNO

ISAKARA

MANASE

GADO

EPARAIMA

DANO

BENIAMINA

RUBENA

IUDA

[Picture on page 16]

Baraki ia ura Debora be tuari gabuna dekenai do ia lao, unai amo dahaka ita dibaia?