Skip to content

Skip to table of contents

“Davara Anena” Ena Maniuskrip ese Lagani Rua Ia Hakapua

“Davara Anena” Ena Maniuskrip ese Lagani Rua Ia Hakapua

“Davara Anena” Ena Maniuskrip ese Lagani Rua Ia Hakapua

MAY 22, 2007 ai, Jerusalem dekenai, lokua toretore ta​​—⁠lagani 600 eiava lagani 800 ai, Heberu gado ai idia torea maniuskrip​​—⁠be Israel ena miusiam ai idia hahedinaraia. Unai maniuskrip dekenai be Esodo 13:⁠19–​16:1 ena hereva idia noho. Unai sibona lasi, to maniuskrip lalonai idia davaria gauna ma ta be “Davara Anena.” Unai be Israela taudia edia kwalimu anena​​—⁠Iehova ese hoa dalanai Davara Kakakakana amo ia hamauridia neganai, idia be unai ane idia abia. Dahaka dainai unai maniuskrip be mai anina bada?

Maniuskrip ena deit ese unai henanadai ia haerelaia. Mase Davara Lokua Toretoredia be lagani 250 B.C.E. bona lagani 50 C.E. huanai idia torea. To unai toretore idia do davaria lasi neganai (eiava lagani 60 bamona gunanai), Heberu gado ai idia torea maniuskrip ginigunana ta ia noho bona ena ladana be Aleppo Codex, lagani 930 C.E. ai idia torea gauna. Ena be Heberu gado ai idia torea maniuskrip haida idia davaria, to idia ta be Mase Davara Lokua Toretoredia idia torea negana bona Aleppo Codex idia torea negana huanai idia torea lasi.

James S. Snyder (Israel ena miusiam ena dairekta) ia gwau: “Davara Anena ena maniuskrip ese Mase Davara Lokua Toretoredia idia torea negana . . . bona Aleppo Codex idia torea negana ia hakapua.” Ma ia gwau, unai maniuskrip bona ma haida ese “idia hahedinaraia, toretore taudia ese hereva ta idia torea lou neganai, unai hereva idia senisia lasi.”

Haida idia gwau, ‘Davara Anena ena maniuskrip be lagani 1890 ai, Egypt ena siti, Cairo, ena sinagoga ta ai idia davaria maniuskrip ena kahana ta. To, Heberu gado ai idia torea maniuskrip ia haboudia tauna ia diba lasi unai maniuskrip be mai anina bada, to ela bona lagani 1970 murinai, diba bada tauna ta ese ia hadibaia unai maniuskrip be mai anina bada. Idia be lagani duahia dalana ta ladana, carbon-dating amo unai maniuskrip ena lagani idia tahua bena daiutu ta ai idia atoa ela bona gabeai, Israel ena miusiam dekenai idia hahedinaraia.’

Adolfo Roitman (Israel ena Miusiam ena Shrine of the Book ena biaguna bona Mase Davara Lokua Toretoredia ia naria tauna) ese ia hahedinaraia “Davara Anena” ena maniuskrip be mai anina bada. Ia gwau: “Davara Anena ena maniuskrip ese ia hahedinaraia gauna ta be, toretore taudia be lagani 100 momo lalodiai, Masorete Baibel idia torea loulou neganai, idia ese unai toretore ena hereva idia senisia lasi. Ita gwau diba, hari miusiam ai idia hahedinaraia ‘Davara Anena’​—⁠lagani 600 C.E. eiava lagani 800 C.E. ai idia torea gauna​—⁠be unai bamona idia torea.”

Baibel be Dirava ena lauma amo ia havaraia, bona Iehova be iena hereva ia gimaia. Danu, taravatu hadibaia taudia ese Baibel idia torea hanai neganai, idia naria namonamo, unai toretore ena hereva idia senisia lasi totona. Unai dainai, hari ita gaukaralaia Baibel, ena hereva be momokani bona maoromaoro.

[Picture Credit Line on page 32]

Courtesy of Israel Museum, Jerusalem