Skip to content

Skip to table of contents

Mase Dainai Lau Gari, To ‘Mauri Hanaihanai’ Helarona Lau Diba

Mase Dainai Lau Gari, To ‘Mauri Hanaihanai’ Helarona Lau Diba

Mase Dainai Lau Gari, To ‘Mauri Hanaihanai’ Helarona Lau Diba

Piero Gatti Ese Ia Sivarailaia

TUARI peleini idia mai edia regena ai kamonai, sairen ena regena danu, bona taunimanima be idia heau, komu gabudia idia tahua. Peleini ese bomu idia negea edia regena be bada herea bona hanua ibounai ia hadikaia.

Unai be lagani 1943/1944 ai, Milan, Italy dekenai ia vara. Unai nega ai lau be tuari tau matamata ta. Egu gaukara be bomu ese idia hadikaia komu rumadia amo mase tauanidia lau tahua. Bomu ese edia tauanina ia hadikaia momokani dainai, edia toana ai diba lasi. Oibe, nega haida lau danu be kahirakahira lau mase. Unai bamona negadiai Dirava lau guriguri henia bona lau gwauhamata bema lau roho mauri iena ura do lau karaia.

Mase Dainai Lau Gari Lasi

Lau be Como taoni kahirakahira ia noho hanuana ai lau vara. Lau maragi neganai, egu bese lalonai momo idia mase. Egu taihudia rua be Spanish flu gorere amo idia mase. Bena lagani 1930 ai, egu mauri lagani be siks neganai, egu sinana Luigia ia mase. Lau lalohisihisi bada bona mase dainai lau gari. Katolik tomadiho ena taravatu idauidau lau badinaia bona wiki ta ta Mass dekenai lau lao. To, lagani haida murinai, dubu dekenai lasi, to huina utua gabunai lau kamonai herevana ese lau ia durua, mase dekenai lau gari lasi totona.

Lagani 1944 ai Tanobada Tuarina Iharuana ai taunimanima momo idia mase. Lau bona tuari taudia tausen momo be Italy amo ai heau bona Switzerland dekenai ai lao. Ai ginidae neganai, refiuji kamepa dekenai ai idia atoa. Switzerland ena notist kahana ai ia noho kamepa ta dekenai lau idia siaia, unai be Steinach hanua kahirakahira. Ai dekenai taravatu aukadia idia atoa lasi. Steinach ai huina utua tauna ta ia ura ta ese do ia durua, bona hua ta ia ida lau noho bona lau gaukara. Unai nega ai tau ta lau hedavari bona ia ese egu mauri ia haidaua.

Kastoma ta, ladana be Adolfo Tellini be Italy tauna to Switzerland ai ia noho. Adolfo be Iehova ena Witnes tauna ta. Lau be Iehova ena Witnes taudia lau diba lasi, badina Italy dekenai idia be momo lasi, reana 150 sibona. Adolfo ese Baibel ena hereva momokani be lau ia hadibaia, hegeregere maino bona mauri hanaihanai edia gwauhamata ia herevalaia. (Ioa. 10:10; Apok. 21:​3, 4) Tuari bona mase be nega vaira ai do idia ore sivaraina lau kamonai neganai, lau moale bada. Kamepa dekenai lau giroa neganai, unai sivarai be Italy merona Giuseppe Tubini dekenai lau herevalaia bona ia moale bada danu. Nega ta ta Adolfo bona Witnes taudia ma haida be kamepa dekenai ai idia vadivadi henia.

Adolfo ese lau ia abia lao Arbon dekenai. Steinach amo ia be kilomita 10 bamona, unuseniai Witnes taudia edia grup maragina be Italy gado ai hebou idia karaia. Lau kamonai gaudia lau ura henia bada dainai, murina wiki ai hebou totona lau raka lao. Gabeai, Zurich dekenai Witnes taudia edia hebouhebou ta dekenai lau lao. Nazi dibura kamepa ai taunimanima momo idia hamasea edia laulau be slaid piksa amo ai itaia neganai, lau lalohisihisi bada. Madi, German Witnes taudia momo idia hamasedia. Unai hebouhebou dekenai Maria Pizzato lau hedavari henia. Ia be Witnes hahinena dainai, Italy ena Fascist gavamani ese lagani 11 dibura ruma dekenai idia atoa. Fascist gavamani be politikol oreana ta bona dagedage tauna Benito Mussolini ese ia gunalaia.

Tuari ia ore murinai, Italy dekenai lau giroa lou bona Como kongrigeisen maragina lau bamoa. Ena be wiki ta ta ai Baibel stadi lau karaia lasi, to Baibel ena hereva badadia lau lalopararalaia. Maria Pizzato be unai kongrigeisen ia bamoa bona lau dekenai Keristani bapatiso ena badina ia herevalaia, bona ia gwau tadikaka Marcello Martinelli lau itaia be namo. Ia be horoa tadikaka ta bona Fascist gavamani ese lagani 11 lalonai dibura ruma dekenai idia atoa. Tadikaka Marcello be Sondrio provinsi dekenai ia noho, bona basikele amo kilomita 80 lau lao ia lau itaia totona.

Tadikaka Marcello be Baibel amo bapatiso ena anina ia herevalaia, ai guriguri bena Adda Sinavaina dekenai lau ia bapatisoa. Unai be September 1946, bona ia be spesel dinana ta! Lau moale bada badina egu lalona lau hadaia Iehova do lau hesiai henia, bona hari helaro namona lau davaria. Herevana, dina tamona ai kilomita 160 basikele amo lau lao bona mai, to unai lau laloa bada lasi, badina egu kudouna be moale amo ia honu!

May 1947 ai, tuari murinai Milan dekenai hebouhebou ginigunana ai karaia bona taunimanima 700 bamona idia mai. Idia momo be Fascist gavamani ena dagedage negana ai idia noho taudia. Unai hebouhebou ai gau idauna ta ia vara. Giuseppe Tubini, kamepa dekenai lau haroro henia tauna ese bapatiso herevana ia henia, bena ia danu be bapatiso ia abia!

Unai hebouhebou ai, Tadikaka Nathan Knorr lau hedavari henia. Lau bona Giuseppe ia hagoadaia emai mauri ibounai lalonai Dirava ai hesiai henia totona. Egu lalona lau hadaia hua ta murinai ful-taim hesiai gaukara do lau hamatamaia. Egu ruma bese lau hadibaia neganai, lau idia koua toho, to egu lalona lau hadaia vadaeni. Hua ta murinai Betele ai lau gaukara matamaia. Unuseniai misinari taudia hani idia noho: Giuseppe (Joseph) Romano bona ena adavana, Angelina; Carlo Benanti bona ena adavana, Costanza. Gabeai, lau bona Giuseppe Tubini be idia ida ai gaukara hebou.

Hua ta murinai, lau idia abia hidi sekit gaukara lau karaia totona​—⁠lau be Italy tauna ginigunana sekit gaukara karaia totona. Lagani 1946 ai, tadikaka George Fredianelli be United States amo ia mai misinari tauna ginigunana bona sekit gaukara ia karaia. Wiki haida lalonai lau ia hadibaia murinai, lau sibona lau gaukara matamaia. Lau vadivadi henia kongrigeisen ginigunana be Faenza kongrigeisen. Mani oi laloa, lau bapatiso negana amo ema bona unai negai, lau be kongrigeisen dekenai tok ta lau henia lasi! To, lau ese hebou taudia lau hagoadaia, matamata taudia danu, ful-taim hesiai gaukara idia atoa guna totona. Unai matamata taudia haida be gabeai Italy ai maduna badadia haida idia huaia.

Egu sekit gaukara lalonai gau momo lau dibaia bona hekwakwanai haida lau davaria danu. To, lau moalelaia bada gauna be tadikaka bona taihu edia lalokau lau mamia momokani.

Tuari Murinai

Unai nega ai, Katolik tomadiho oreana be dubu badana. Ena be lagani 1948 ai, konstitusen matamata idia karaia, to lagani 1956 ai Witnes taudia dekenai gwaumaoro idia henia edia haroro gaukara idia karaia totona. Tomadiho gunalaia taudia ese haida idia doria sekit hebouhebou momo idia hadikaia totona, to idia kwalimu lasi. Lagani 1948 ai taoni maragina Sulmona ai ia vara gauna ese unai ia hahedinaraia.

Piksa itaia rumana ai hebouhebou ta ai karaia. Sunday daba ai, lau be seamani bona Giuseppe Romano be pablik tok ia henia. Unai nega ai Italy ena pablisa be kahirakahira 500, to idia mai taudia be 2,000. Pablik tok murinai, pris rua be tau matamata ta idia hamaoroa platfom dekenai ia daekau bona hebou do ia hadikaia. Heai ia havaraia totona ia boiboi badabada. To, lau hamaoroa: “Bema oi be mai emu hereva ta, namona be ruma ta oi rentaia bona emu ura herevana oi gwauraia.” Momo idia ura lasi ena hereva idia kamonai dainai, ia idia gwau henia bona idia lulua. Ia gari dainai, ia roho diho bona ia heau boio.

Kongrigeisen ta ta vadivadi be mai ena hekwarahi. Nega haida kongrigeisen ta amo lau raka lao kongrigeisen ma ta dekenai, basikele lau gaukaralaia, eiava idia honu basi gunadia o trein dekenai lau guia. Nega haida animal o tulu idia atoa rumadia ai lau mahuta. Tuari be vanegai sibona ia ore dainai, Italy taudia momo be idia ogogami. Tadikaka be momo lasi bona idia danu be idia ogogami. To, Iehova hesiai henia gaukarana lau moalelaia.

Gilead Sikuli Dekenai Lau Lao

Lagani 1950 ai, lau bona Giuseppe Tubini idia boiria Gilead sikuli ena klas namba 16 dekenai ai lao totona. Sikuli ia matamaia neganai, lau laloparara English gado lau dibaia totona, do lau hekwarahi bada. Ai idia hamaoroa English gado ai Baibel ibounai do ai duahia. Nega haida dina tubua aniani lau reaia, Baibel lau duahia badabada totona. Bena tok do lau henia negana ia ginidae, egu tisa ena hereva lau do laloatao, ia gwau: “Emu imana oi gaukaralaia dalana, vairana ena toana, bona emu gado regena be namo herea bona mai ura bada ida oi hereva, to emu hereva ta ai laloparara lasi!” Ena be unai ia vara, to egu kosi lau haorea. Unai murinai, lau bona Giuseppe be Italy dekenai idia siaia misinari gaukara ai karaia totona. Ai abia sikuli dainai emai tadikaka taihu ai durua namonamo diba.

Lagani 1955 ai, Lidia lau adavaia, lagani 7 gunanai lau ese iena bapatiso herevana lau karaia. Iena tamana, Domenico be tadikaka namona. Ena be Fascist gavamani ese idia dagedage henia bona lagani toi motumotu ta dekenai idia siaia, to ia ese ena natudia 7 ia durua Iehova idia badinaia goada totona. Lidia danu be hereva momokani totona ia gini auka. Emai haroro gaukara idia do taravatua lalonai, ia be nega toi kota vairanai ia gini. Ai headava bona lagani 6 murinai, emai natuna roboana Beniamino ia vara. Lagani 1972 ai, emai natuna mero iharuana Marco ia vara. Lau moale badina idia bona edia ruma bese be mai goada ida Iehova idia hesiai henia noho.

Ai Goada Noho

Egu mauri lalonai ma haida lau hesiai henia ena memori namodia be momo. Sivarai ta be guna, Fascist gavamani ia laloa egu ravana bona Sandro Pertini be gavamani inai henia taudia bona idia ruaosi be Ventotene motumotu dekenai idia atodia. To, lagani 1980 lalodiai, Sandro Pertini be Italy ena presiden ai ia lao neganai, egu ravana tauna ese ia tore henia, do ia vadivadi henia totona. Iena noinoi ia abia dae neganai, ia lau bamoa bona presiden be mai moale ida ai ia welkam henia bona egu ravana ia rosia. Unai kara be guna gavamani taudia ese ai dekenai idia karaia lasi. Ia ai haroro henia bona buka bona magasin haida ia abia.

Lagani 44 lalonai sekit gaukara lau karaia bona Italy ena kongrigeisen idauidau lau vadivadi henidia, bona lagani 1991 ai sekit gaukara lau rakatania. Lagani foa lalonai Assembly Hall naria gaukarana lau karaia, to gorere badana ta dainai egu maduna haida lau rakatania. Iehova ena hebogahisi hereadaena dainai, ful-taim hesiai gaukara lau do karaia noho. Lau gaukara goada sivarai namona lau harorolaia totona, bona Baibel stadi haida lau do karaia noho. Tadikaka idia gwau, tok lau henia neganai, mai ura bada bona goada ida lau hereva. Iehova lau tanikiu henia badina ena be lau buruka to lau dekenai goada ia henia noho.

Lau matamata neganai, lau be mase dainai lau gari, to Baibel ena hereva momokani ese lau dekenai mauri hanaihanai ena helaro namona ia henia. (Ioa. 10:10) Nega vaira ai Iehova amo mauri namona mai maino, moale bona hahenamo idauidau lau naria noho. Mani hanamoa ibounai be iseda lalokau Havaraia Tauna ita henia, badina ita be iena ladana ai ita raka.​—⁠Sal. 83:⁠18.

[Map on pages 22, 23]

SWITZERLAND

BERN

Zurich

Arbon

Steinach

ITALY

ROME

Como

Milan

Adda Sinavaina

Castione Andevenno

Faenza

Sulmona

Ventotene

[Picture on page 22]

Gilead sikuli dekenai ai lao

[Picture on page 22]

Giuseppe ida Gilead sikuli ai

[Picture on page 23]

Emai headava dinana

[Picture on page 23]

Lagani 55 lalonai Lidia be lau ia bamoa