Skip to content

Skip to table of contents

Iehova, Taunimanima ida Ia Herevahereva Diravana

Iehova, Taunimanima ida Ia Herevahereva Diravana

“Oi kamonai, vadaeni do lau hereva.”IOBU 42:4.

ANE: 113, 114

1-3. (a) Dahaka dainai Dirava ena lalohadai bona ia gaukaralaia gado ese taunimanima edia ia hereaia? (b) Inai stadi ai dahaka do ita herevalaia?

IEHOVA ese aneru bona taunimanima ia havaraia, badina ia ura do idia mauri bona idia moale. (Sal. 36:9; 1 Tim. 1:11) Aposetolo Ioane ese Dirava ena Natuna ia gwauraia, “Hereva” bona “Dirava ese ia havaraia tauna ginigunana.” (Ioa. 1:1; Apok. 3:14) Iehova Dirava ese ena vara guna Natuna dekenai ena lalohadai bona hemami ia gwauraia. (Ioa. 1:14, 17; Kol. 1:15) Aposetolo Paulo ese “aneru edia gado” ia herevalaia, unai be taunimanima edia gado hegeregerena lasi.—1 Kor. 13:1.

2 Iehova be ia havaraia aneru bona taunimanima bilioni momo ia diba namonamo. Ena be taunimanima milioni momo be gado idauidau ai ia idia guriguri henia, to edia guriguri ia kamonai diba. Bona edia guriguri haerelaia totona, ia be aneru ida ia herevahereva bona idia dekenai gaukara ia henia danu. Iehova be unai ia karaia diba, badina ena lalohadai bona gado ese taunimanima edia gado ia hereaia momokani. (Isaia 55:8, 9 duahia.) Unai dainai Iehova ese taunimanima ia hereva henia neganai, ia be auka lasi dalanai ia hereva, unai amo iena lalohadai ita lalopararalaia diba.

3 Inai stadi ai, aonega bada Diravana ese auka lasi dalanai taunimanima ia hereva henia dalana do ita herevalaia. Danu, do ita itaia edena bamona ia ese taunimanima edia noho dalana hegeregerena idia ia hereva henidia.

DIRAVA ESE IA GAUKARALAIA GADO

4. (a) Iehova ese Mose, Samuela, bona Davida ia hereva henidia neganai, edena gado ia gaukaralaia? (b) Baibel lalonai edena bamona sivarai idia noho?

4 Eden umana ai Iehova ese tau ginigunana, Adamu, ia hereva henia neganai, reana ia be idaunegai idia gaukaralaia Heberu gado ai ia hereva. Gabeai Iehova be Mose, Samuela, bona Davida ida ia herevahereva. Ena be idia ese Heberu gado ai edia hereva idia torea, bona sibodia edia toretore dalana idia badinaia, to idia ese Iehova ena lalohadai idia torea. Idia ese Dirava ena hereva ta ta idia torea sibona lasi, to ia ese taunimanima ia kara henia dalana idia torea danu. Bona abidadama bona lalokau idia hahedinaraia dalana ena sivarai, bona edia kerere bona abidadama lasi karadia edia sivarai danu idia torea. Bona unai ese hari ita ia durua bada.—Roma 15:4.

5. Dirava ia ura taunimanima be Heberu gado sibona idia gaukaralaia, a? Herevalaia.

5 To Dirava be Heberu gado sibona ai taunimanima ia hereva henia lasi. Israela taudia be Babulonia idia rakatania murinai, idia haida be Aramia gado ai idia hereva. Reana unai dainai Iehova ese ena lauma amo Daniela, Ieremia, bona Esera ia hasiahua, Baibel ena kahana haida be Aramia gado ai idia torea totona. *

6. Dahaka dainai Heberu Toretoredia be Greek gado ai idia hahanaia?

6 Gabeai Alesana Badana ese tuari amo idaunegai idia noho tano momo ia abia dainai, momo be Grik gado idia gaukaralaia. Iuda taudia momo danu be unai gado ai idia hereva matamaia, gabeai Heberu Toretoredia be Grik gado ai idia hahanaia. Unai Baibel idia gwauraia Septuagint, ia be Baibel ginigunana bona mai anina bada. Inai Baibel be reana taunimanima 72 ese idia hahanaia. * Taunimanima idauidau ese inai Baibel idia torea dainai edia toretore dalana be idauidau, haida be Heberu Toretoredia ena hereva ta ta ibounai idia hahanaia, to ma haida be edia anina sibona idia hahanaia. To Grik gado ai idia hereva Iuda taudia bona Keristani taudia idia abia dae, Septuagint Baibel be Dirava ena Hereva.

7. Iesu ese reana edena gado ia gaukaralaia ena hahediba taudia ia hadibaia totona?

7 Tanobada ai, Iesu be reana Heberu gado ai ia hereva. (Ioa. 19:20; 20:16; Kara 26:14) Bona reana Aramia gado hereva haida ia gaukaralaia danu. Guna Mose bona peroveta taudia ese idia gaukaralaia Heberu gado danu ia diba. Badina wiki ta ta ai edia toretore be sinagoga dekenai idia duahia. (Luka 4:17-19; 24:44, 45; Kara 15:21) Ena be Iesu ena negai, Grik bona Latin gado idia gaukaralaia, to Baibel ia gwau lasi Iesu be unai gado ai ia hereva.

8, 9. Dahaka dainai Keristani taudia momo be Grik gado ai idia hereva, bona unai amo dahaka ita dibaia?

8 Iesu murinai idia raka taudia be Heberu gado ai idia hereva, to ia mase murinai, iena hahediba taudia be gado ma haida idia gaukaralaia. (Kara 6:1 duahia.) Gabu ibounai dekenai sivarai namona idia harorolaia lalonai, Keristani taudia momo be Grik gado idia gaukaralaia, to Heberu gado lasi. Unai dainai Mataio, Mareko, Luka, bona Ioane edia Evanelia Bukadia be Grik gado ai idia halasia. * Danu, aposetolo Paulo ena revareva bona Baibel buka ma haida be Grik gado ai idia halasia.

9 Baibel torea taudia ese Heberu Toretoredia be Keristani Grik Toretoredia ai idia torea neganai, idia ese Septuagint Baibel idia gaukaralaia momo. Nega haida Septuagint Baibel ena hereva momo be Heberu Toretoredia amo idia idau. To, goevadae lasi taudia ese idia hahanaia herevadia be hari ita gaukaralaia Baibel ena kahana ta. Unai ese ia hahedinaraia, Dirava be taunimanima ibounai edia gado o noho dalana ia abia dae.—Kara 10:34 duahia.

10. Iehova be taunimanima ida ia herevahereva karana amo dahaka ita dibaia?

10 Hari ita diba Iehova be taunimanima edia noho dalana hegeregerena idia ia hereva henia. Iehova be ita ia doria lasi gado ma ta do ita dibaia, unai amo ia eiava ena ura do ita dibaia. (Sekaraia 8:23; Apokalupo 7:9, 10 duahia.) Oibe, ena be Iehova ese Baibel torea taudia ia hasiahua, to idia dekenai maoro ia henia, sibodia edia toretore dalana hegeregerena ai iena lalohadai idia torea totona.

DIRAVA ESE ENA HEREVA IA GIMAIA

11. Edena bamona ita diba Dirava ese taunimanima ia hereva henia be auka lasi?

11 Ena be taunimanima be gado idauidau idia gaukaralaia, to Dirava ese taunimanima ia hereva henia be auka lasi. Edena bamona unai ita diba? Baibel lalonai, Iesu ena hereva haida sibona be Heberu gado amo idia abia. (Mat. 27:46; Mar. 5:41; 7:34; 14:36) To Iehova ese dala ia kehoa, unai amo Iesu ena haroro herevadia be Grik ai, bona gabeai gado ma haida ai idia hahanaia. Danu, Iuda taudia bona Keristani taudia ese Baibel maniuskrip ena kopi momo idia karaia dainai, toretore helagadia idia gimaia. Bena unai kopi be gado momo dekenai idia hahanaia. Lagani 400 C.E. bamona ai John Chrysostom ia gwau, Iesu ena haroro herevadia be Suria, Aigupito, India, Parasa, Etiopia, bona taunimanima ma haida edia gado ai idia hahanaia.

12. Edena dala ai taunimanima ese Baibel hahanaia gaukarana idia koua toho?

12 Idaunega amo ema bona hari, momo idia ura Baibel hahanaia bona halasia gaukarana idia koua. Hegeregere, lagani 303 C.E. ai, Roma ena King Diocletian ese oda ia henia Baibel ena kopi ibounai idia hadikaia ore totona. Lagani 1500 lalonai, William Tyndale ese Baibel be English gado ai ia hahanaia matamaia. Ia ese diba bada tauna ta ia hamaoroa: “Bema Dirava ese egu mauri ia gimaia bona lau mauri daudau, lau ese biru merona do lau durua Baibel ia diba namonamo totona, bona iena diba ese oiemu diba do ia hereaia.” Dagedage dainai, Tyndale be England amo Europe tanona dekenai ia heau lao, unai amo ena Baibel ia hahanaia bona printaia diba. Ena be dubu gunalaia taudia idia ura Baibel ena kopi ibounai idia gabua, to ena Baibel be taunimanima momo idia abia vadaeni. Daudau lasi Tyndale idia dogoatao, iena aiona be varo amo idia gigia bona ia be au dekenai idia gabua. To ia hahanaia Baibel be taunimanima ese idia gaukaralaia noho. Bona King James Version Baibel idia hegaegaelaia neganai, idia ese unai Baibel idia gaukaralaia.—2 Timoteo 2:9 duahia.

13. Idaunega maniuskrip stadilaia karana ese dahaka ia hahedinaraia?

13 Momokani, idaunega Baibel ena kopi haida lalonai, kerere maragidia haida idia davaria bona gau haida idia idau. To, Baibel idia diba momo taudia ese maniuskrip tausen momo bona idaunega Baibel ma haida idia stadilaia namonamo. Unai stadi amo idia davaria siri haida sibona edia hereva be idia idau, to unai ese Baibel ena hereva badana ia haidaua lasi. Unai bamona stadi karana ese Baibel idia laloa bada taudia ia durua bena idia abia dae momokani, Baibel be Dirava ena lauma helaga amo idia torea.—Isa. 40:8. *

14. Hari Baibel hariharilaia gaukarana be edena bamona?

14 Ena be Baibel hahanaia gaukarana idia koua toho, to Baibel be gado 2,800 mai kahana ai idia hahanaia vadaeni. Buka ma ta be unai bamona lasi. Oibe, ena be taunimanima momo be Dirava idia abidadama henia lasi, to Baibel be tanobada hegegemadai idia hariharilaia. Baibel haida edia hereva be ia auka ita duahia totona eiava ena hereva be ia maoro lasi. To, idia ese mauri hanaihanai helarona idia herevalaia bona ita idia hagoadaia.

BAIBEL MATAMATANA

15. (a) Lagani 1919 amo dahaka ia vara? (b) Dahaka dainai iseda buka bona magasin be English gado ai idia torea guna?

15 Lagani 1919 ai, Bible Student taudia haida, “igui hesiai tauna mai ena kamonai bona mai ena kara maoromaoro” oreana unai, idia abia hidi. Unai nega ai, unai orea ese English gado ia gaukaralaia Dirava ena taunimanima ia hereva henia totona. (Mat. 24:45) To hari, Baibel buka bona magasin be gado 700 mai kahana ai idia halasia. Idaunega Grik gado hegeregerena, hari bisinesi bona sikuli ai English gado idia gaukaralaia momo. Unai dainai iseda buka bona magasin be English gado ai idia torea guna bena gabeai gado ma haida ai idia hahanaia.

16, 17. (a) Dirava ena taunimanima be dahaka idia abia be namo? (b) Edena dala ai unai idia abia? (c) Tadikaka Knorr be dahaka ia gwau?

16 Iseda buka bona magasin edia hereva ibounai be Baibel amo idia abia. Matamanai, Dirava ena taunimanima ese lagani 1611 ai idia halasia King James Version Baibel idia gaukaralaia. To unai Baibel ai, hereva gunadia idia gaukaralaia bona momo ese idia lalopararalaia lasi. Danu, Dirava ena ladana be nega haida sibona ia hedinarai, ena be idaunega Baibel maniuskrip lalonai unai ladana be nega tausen momo idia torea. Unai Baibel lalonai kerere haida idia davaria bona siri haida idia atoa kau danu, ena be idaunega maniuskrip ai unai siri idia noho lasi. English Baibel ma haida danu be unai bamona hekwakwanai idia davaria.

17 Unai ese ia hahedinaraia, Dirava ena taunimanima be Baibel matamatana idia abia be namo. Unai dainai New World Bible Translation Committee idia hamatamaia, bona lagani 1950 ia lao 1960 lalodiai, idia ese Baibel ena volium ginigunadia 6 idia torea bona halasia. August 2, 1950 ena hebouhebou ta ai, Tadikaka N. H. Knorr ese unai volium ginigunadia 6 ia halasia neganai, ia gwau Dirava ena taunimanima be Baibel matamatana idia abia be namo. Unai amo do ia auka lasi Baibel ena hereva idia duahia bona lalopararalaia totona, bona hereva momokani do idia diba namonamo. Oibe, idia ese Keriso ena hahediba taudia ese idia torea Baibel hegeregerena idia abia be namo. Tadikaka Knorr ia ura New World Translation Baibel ese taunimanima milioni momo do ia durua Iehova idia dibaia totona.

18. Dahaka ese Baibel hahanaia gaukarana ia durua?

18 Lagani 1963 ai, Tadikaka Knorr ena ura ia guguru. Unai nega ai, New World Translation of the Christian Greek Scriptures Baibel be Dutch, French, German, Italy, Portuguese, bona Spanish gado ai idia hahanaia. Lagani 1989 ai, iseda hedikwota dekenai Iehova ena Witnes taudia edia Hakaua Oreana ese Baibel hahanaia taudia ia durua dipatmen ta idia hamatamaia. Bena lagani 2005 ai, maoro idia henia Baibel be Gima Kohorona magasin idia hahanaia gado idauidau ai idia hahanaia totona. Unai dainai hari, New World Translation Baibel be gado 130 ai idia hahanaia vadaeni.

19. Lagani 2013 ai, dahaka ia vara, bona stadi gabena ai dahaka do ita herevalaia?

19 New World Translation Baibel ginigunana idia halasia negana amo ema bona hari, English gado be ia idau, unai dainai New World Translation Baibel matamatana idia karaia be namo. October 5 bona 6, 2013 ai, Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania ena hebou namba 129 ai, tano 31 amo tadikaka taihu 1,413,676 be unai hebou ai o telefon amo unai hebou ena hereva idia kamonai. Ibounai idia moale badina Hakaua Oreana tauna ta ese New World Translation Baibel matamatana be English gado ai ia halasia. Momo ese unai Baibel matamatana idia abia neganai, idia tai. Tok henia taudia ese Baibel siri be unai Baibel matamatana amo idia duahia neganai, helai taudia idia davaria Baibel ena hereva be ia auka lasi bona idia lalopararalaia diba. Stadi gabena ese unai Baibel matamatana do ia herevalaia, bona gado ma haida ai idia hahanaia dalana do ia herevalaia danu.

^ par. 5 Idaunega toretore ai, Esera 4:8–6:18, 7:12-26; Ieremia 10:11; bona Daniela 2:4b–7:28 be Aramia gado ai idia torea.

^ par. 6 Septuagint ena anina be “70.” Unai Baibel hahanaia gaukarana be lagani 300 B.C.E. bamona ai ia matamaia, bona reana 150 B.C.E. ai ia ore. Inai Baibel be mai anina bada, badina diba bada taudia be hari Heberu hereva aukadia eiava siri ibounai idia lalopararalaia diba.

^ par. 8 Haida idia laloa Mataio ese ena Evanelia Bukana be Heberu gado ai ia torea, bena gabeai Grik ai idia hahanaia, reana Mataio sibona ese unai ia karaia.

^ par. 13 New World Translation Baibel matamatana ena Apendiks A3, bona A Book for All People, rau 7-9, “How Did the Book Survive?” itaia.