Skip to content

Skip to table of contents

Lagani ta ‘Tano Namona’ Ai

Lagani ta ‘Tano Namona’ Ai

Lagani ta ‘Tano Namona’ Ai

LAGANI 1908 ai Gesere tanona, Ierusalema ena West kahana ai, akioleji taudia ese gau namona ta idia davaria. Ia be toretore nadi maragina ta bona lagani 900 B.C.E. murinai idia torea. Unai nadi latanai, idaunegai Heberu gado dekenai lagani ta ai idia karaia biru gaukaradia edia sivarai idia torea. Unai nadi ena ladana idia gwauraia Gesere Kalenda.

Unai nadi dekenai ladana ta ia noho, unai ladana be Abaisa. Ena be akioleji taudia ibounai be idia lalotamona lasi, to momo idia gwau unai kalenda be sikuli mero ta ese ia torea. * Oi ura Abaisa ena matana amo gwauhamata tanona oi itaia, a? Bema unai bamona oi karaia, oi do ia durua Baibel ena sivarai haida oi laloatao totona.

Aniani Haboua Ena Hua Rua

Unai kalenda ia torea merona ese ia gwauraia gauna ginigunana be aniani haboua negana. Ena be kalenda dekenai unai ia torea guna, to Israela taudia dekenai aniani haboua negana be biru laganina ena dokonai idia karaia. Iseda kalenda dekenai, Etanimi (gabeai idia gwauraia Tishri) be September ena dokona bona October ena matamana kahana. Aniani haboua gaukara badana ia ore dainai idia moale, bona Abaisa be unai gaukara ia durua. Mani Abaisa oi laloa, uma ena aniani dainai Iehova idia tanikiu henia totona, ia be mai moale ida ena tamana ia durua au raurau ruma maragina idia haginia!​​—⁠Deuteronomi 16:​13-​15.

Unai nega lalonai, olive huahua be idia mage vadaeni Abaisa ena ruma bese ese idia gogoa totona, unai dainai au amo idia kwadia bona ena huahua ia moru neganai, idia gogoa. Reana unai gaukara be auka dainai Abaisa be ia itaia sibona. (Deuteronomi 24:20) Idia ese olive huahua idia gogoa bona nadi dekenai idia hapatadia, dehoro idia karaia totona. Eiava, dehoro karaia haraga dalana ma ta be idia hapatadia olive huahua be ranu lalonai idia atoa, unai amo ranu latanai ia daekau dehoro idia abia diba. Unai dehoro be aniani sibona totona idia gaukaralaia lasi. To danu, idia gaukaralaia lamepa idia gabua totona bona bero dekenai idia atoa. Hegeregere, bema Abaisa be gadara lalonai bero ia davaria, unai dehoro amo iena bero idia dahua diba.

Hadohado Gaukarana Ena Hua Rua

Medu negana ia matamaia neganai, Abaisa be ia moale bada. Reana, iena tamana ese ia hadibaia vadaeni medu be mai anina bada tano dekenai. (Deuteronomi 11:14) Hua momo lalonai dina ia siahu dainai, tano ia auka, to medu ia diho neganai, tano ia manoka bona do ia hegeregere idia geia totona. Idaunegai, biru tauna be tano ia geia totona, animal ta ese ia veria tano geia auna mai ena auri ia gaukaralaia. Unai amo tano do ia geia maoromaoro. Tano be mai anina bada, unai dainai biru taudia be tano ibounai idia gaukaralaia namonamo, ororo ena gabana dekenai danu. To, ororo gabana dekenai piki idia gaukaralaia.

Tano idia geia murinai, uiti bona bali idia hadoa. Gesere Kalenda ia hahedinaraia hua rua lalonai unai gaudia idia hadoa. Reana hadohado tauna be iena dabua lalonai uhe ia udaia bona imana amo ia abia bona uma gabu dekenai ia negea.

Hadohado Negadia Ginigabena

‘Tano namona’ be hanaihanai aniani ia havaraia. (Deuteronomi 3:​25) December lalonai, medu bada ia diho bona tubutubu gaudia be idia tubu namo herea. Unai nega be bini bamona aniani bona uma aniani ma haida hadoa negana namona. (Amosa 7:​1, 2) Abaisa ena nadi ai, unai nega ia gwauraia “siahu matamaia negana” o buka ta ia gwau “hadohado negadia ginigabena,” unai nega ai uma aniani mai mamina namo herea idia ania.

Siahu negana ia hamatamaia neganai, alamono auna be kurokuro bona pinki flaoaflaoa ia atoa. Unai flaoaflaoa be January ena siahu negana ai idia hedinarai.​​—⁠Ieremia 1:​11, 12.

Kurukuru Utua Negana

Gabeai, Abaisa be kurukuru ia herevalaia. Reana, Abaisa ia do vara lasi neganai, idaunegai Iuda dekenai ia vara gauna ta oi laloatao. Ieriko hanua dekenai, Rahaba ese spai taudia rua be “kurukuru henunai ia hunidia,” unai kurukuru be dina dekenai idia atoa ia kaukau totona. (Iosua 2:⁠6) Kurukuru be mai anina bada Israela taudia edia mauri lalonai. Kurukuru amo varo idia karaia totona, ia bodaga guna be namo. Daba ena paripari dekenai metairametaira ia bodaga eiava sinavai maragina ta lalonai idia atoa ia bodaga haraga totona. Unai varo amo dabua idia karaia, bena unai dabua amo lagatoi ena palai, palai rumana idia karaia. Unai varo amo lamepa ena uiki idia karaia.

Taunimanima haida idia gwau kurukuru be Gesere tano dekenai idia hadoa lasi, badina unai gabu dekenai ranu be bada lasi. Haida idia gwau kurukuru be lagani ena dokona sibona ai idia hadoa. Unai dainai haida idia gwau Gesere Kalenda ese ia gwauraia kurukuru be reana animal idia ania rei.

Bali Gogoa Negana

Lagani ta ta ai, kurukuru utua negana ia ore murinai, Abaisa ia itaia bali ena kwarana matamata idia hedinarai, bona unai be ena kalenda dekenai ia herevalaia gauna ma ta. Heberu kalenda ai unai hua be Abiba, ena anina be bali be edia huahua idia atoa, to idia do auka lasi. Iehova ia gwau: “Hua ladana Abiba do umui laloa, bona Pasova aria do umui karaia, Lohiabada emui Dirava do umui hanamoa totona.” (Deuteronomi 16:⁠1) Abiba (gabeai idia gwauraia Nisan) be hari inai negai March ena dokona bona April ena matamana kahana. Bali idia auka neganai, ia hahedinaraia Abiba hua ia matamaia. Hari inai negai danu, Karaite taudia idia itaia bali ia auka neganai, anina be edia lagani matamata ia ginidae inai. Abiba ena dina namba 16 ai, bali ena huahua ginigunadia be Iehova dekenai idia bouboulaia.​​—⁠Levitiko 23:​10, 11.

Israela taudia edia mauri dekenai bali be mai anina bada. Ogogami taudia be paraoa idia karaia totona bali idia hoia diba, to uiti idia hoia lasi badina ena davana be bada.​​—⁠Esekiela 4:​9, 12.

Haboua Bona Sikelea Negana

Mani oi laloa, Abaisa be daba ta ia toreisi neganai, guba ai ori be lasi, anina be medu negana ia ore. Tubutubu gaudia be hanuaboi ena paripari amo ranu do idia abia. (Deuteronomi 33:28) Israela ena biru taudia idia diba siahu negana ai idia abia au huahua haida be ia toa lai​—⁠unai be ia toa ela bona Pentekoste negana​—⁠idia abia be namo. Not kahana amo ia mai lai paraka dainai, uiti bona bali idia tubu namonamo, to unai lai ese huahua idia havaraia audia edia flaoaflaoa ia hadikaia. Saut kahana amo ia mai lai mai ena siahu be namo, badina ia ese au edia flaoaflaoa edia tubu dalana ia hanamoa.​​—⁠Aonega Herevadia 25:23; Solomona ena Ane 4:​16.

Iehova, medu bona lai edia Biaguna, ese medu ia diho bona lai ia toa negana korikori ia gwauraia vadaeni. Abaisa ena negai, Israela “tano danu be mai ena uiti bona bali, vain bona fig audia, apolo audia, olive audia bona hani.” (Deuteronomi 8:⁠8) Reana, Abaisa be ena tubuna tau ese ia hamaoroa King Solomona ena nega ai aniani be momo herea, bona unai ese ia hahedinaraia Iehova ese idia ia hanamoa.​​—⁠1 King Taudia 4:​20.

Abaisa ese aniani haboua gaukarana ia herevalaia murinai, ena kalenda lalonai aniani sikelea herevana ta ia torea. Reana, unai ena anina be aniani idia sikelea bona idia haria, haida be uma biagudia bona iena gaukara taudia dekenai idia henia, bona ma haida be takisi totona idia henia. To, diba bada taudia haida idia laloa unai Heberu herevana ena anina be “aria.” Bona idia laloa unai be Pura Edia Aria ia herevalaia, unai aria be Sivana (May bona June) huana ai idia karaia.​​—⁠Esodo 34:​22NW.

Vain Ena Raurau Kokia Negana

Gabeai, Abaisa ese vain raurau kokia negana ena hua rua ia herevalaia. Reana, ia ese vain ena raurau ia kokia danu, unai idia karaia dina ena siahu ese vain ena huahua ia abia totona. (Isaia 18:⁠5) Bena vain ena huahua gogoa negana ia ginidae, matamata taudia dekenai unai be moale negana. Vain ena huahua ginigunadia be mai edia digara! Reana, Abaisa be gwauhamata tanona dekenai idia lao spai taudia 12 edia sivarai ia diba. Tano ena namo idia itaia totona idia lao neganai vain huahua ginigunadia be idia mage vadaeni. Unai nega ai, vain huahua ena imana tamona be bada herea momokani dainai, tatau rua ese idia huaia!​​—⁠Numera 13:​20, 23.

Siahu Negana ai Idia Vara Au Huahua

Abaisa ese ena kalenda dekenai ia torea gauna ginigabena be siahu negana ai idia vara au huahua. Idaunegai Middle East tanodia ai, siahu negana be au huahua idia vara negana. Abaisa ena nega murinai, Iehova ese inai hereva “au huahua, idia mage gaudia, bosea lalonai” ia gaukaralaia, unai amo ia hahedinaraia ‘Israela taudia edia dokona ia ginidae vadaeni.’ Heberu gado dekenai unai hereva be laulau herevana ta bamona, badina huahua abia negana be “dokona” ia laulaulaia. (Amosa 8:⁠2) Unai amo Iehova be kamonai lasi Israela taudia dekenai ia hahedinaraia dokona be ia ginidae vadaeni bona Ia ese idia do ia hahemaoro henia. Abaisa ese ia herevalaia huahua ta be fig huahua. Fig huahua idia gaukaralaia keke idia karaia totona eiava iohururu latanai muramura bamona idia atoa.​​—⁠2 King Taudia 20:⁠7.

Oi Bona Gesere Kalenda

Reana, Abaisa be uma gaukara karaia dalana ia diba. Unai nega ai Israela taudia momo ese biru gaukara idia karaia. Ena be uma karaia gaukara dekenai oi manada momokani lasi, to Gesere Kalenda dekenai idia torea gaudia ese oi idia durua diba, emu Baibel duahiduahi karana oi lalopararalaia bona ena anina oi diba namonamo totona.

[Footnote]

^ par. 3 Gesere Kalenda ena lista bona Baibel lalonai idia badinaia kalenda be idia idau sisina. Gwauhamata Tanona ena kahana haida ai uma karaia negadia be idauidau.

[Box/​Picture on page 27]

GESERE KALENDA IA TOREA DALANA:

“Vain bona olive huahua haboua negana;

Hadohado negana;

rei matamata idia tubu negana;

kurukuru kokia negana;

bali haboua negana;

uiti haboua bona sikelea negana;

vain raurau kokia negana;

siahu negana ena huahua idia vara negana.”

[Ladana:] Abaisa *

[Footnote]

^ par. 41 Lagani 1971 ai, John C. L. Gibson ese ia torea bukana, Textbook of Syrian Semitic Inscriptions, Volume 1 amo idia abia.

[Credit Line]

Archaeological Museum of Istanbul

[Chart/​Pictures on page 25]

(For fully formatted text, see publication)

NISAN (ABIBA)

March​​—⁠April

IARA (SIVI)

April​​—⁠May

SIVANA

May​​—⁠June

TAMUSI

June​​—⁠July

ABA

July​​—⁠August

ELULU

August​​—⁠September

TISHRI (ETANIMI)

September​​—⁠October

HESIVANA (BULU)

October​​—⁠November

KISILEVE

November​​—⁠December

TEBETE

December​​—⁠January

SABATA

January​​—⁠February

ADARA

February​​—⁠March

VEADA

March

[Credit Line]

Farmer: Garo Nalbandian

[Picture on page 24]

Gesere tanona idia geia

[Credit Line]

© 2003 BiblePlaces.com

[Picture on page 26]

Alamono auna

[Picture on page 26]

Kurukuru

[Credit Line]

Dr. David Darom

[Picture on page 26]

Bali

[Credit Line]

U.S. Department of Agriculture