Yeetes mool mee, hon yunge un khiner een selulaar a un, mit tëm, khene se tinge in te internet kuke wën se aleen in sayn tsimer sin. Wën tayn khint een selulaar kriit, uf was fer aate khan tas kefeerlich sin orer kuut? Wii lang im taach thërft tee te selulaar penutse?

•  Was must tuu wise?

•  Was must tuu tich frooe?

•  “Sin ich perayt too tefoer?”

 Was kuut is

•   Mee sicherheet fer khiner un eltere. Bethany, een mama woo tswaay khiner hot, saat: “Meyer leepe in een kefeerlich welt. Tan, is es aarich wichtich tas ti khiner khene in yeete tsayt mit sayn eltere xpreche.”

   Een mama woo Catherine heest, saat: “Torich etliche aplikatiiwe im selulaar, khan ma wise woo ti khiner sin.”

•   Hilef fer ti xuul aarwayt. Een mama woo Marie heest, saat: “Ti khiner khene torich selulaar kexikt kriin ti xuul aarwayt un aach torich e-mail un tekste mit iire leerer xpreche.”

 Was kefeerlich is

•   Fiil tsayt ferliire. Oft mools pringe ti yunge fiil xtune im taach rom mim selulaar. In woerheet, ti eltere mache tas aach — neekst ti selwich tsayt woo se penutse fer iire khiner acht kepe. Een spesyaliste saat tas etliche familye sin kewoer “een krup fon frëmte woo sich yeete taach samele, fer yeete eene xtaal kuke noo eene aparat.” b

•   Pornokrafii. Een unersuuchung tsaycht tas mee wii ti heleft fon te yunge suuche noo pornokrafii yeete moonat. Tas is khee wuner, wayl tas soo laycht is tiise sorte sache fine in ti internet. William, woo papa is fon tswaay yunge, saat: “Wëns tuu een selulaar fer tayn khint kepst, khanst tuu, oone tas tuu wilst, een teer uf mache fer eene kroose pornokrafii xop, woo tee khan penutse imer wën tee wil.”

•   Sich traan keweene. Fiil layt hon sich soo keweent am selulaar, tas wën se tee net fine khene, wëre se nerwees, ëngstlich un xpiire sich krank. Etliche eltere hon kemërkt tas iire khiner krop wëre wën se am selulaar sin. Een mama woo heest Carmen saat: “Als mool, wën ich wil mit mayne soon xpreche, treet tee ti aue rom orer saat etwas kropes, wayl tee wil net ferxteert wëre.”

•   Noch was kefeerliches. Een selulaar penutse khan noch anere propleeme pringe, soo wii virtual bullying un sexting c. Khan aach anere kesuntheet propleeme pringe, wayl se tsu lang krum orer xep setse plaype un net kenuuch xloofe. Etliche yunge penutse “falxe” aplikatiiwe, — woo aus siin wii etwas woo khee xaate macht, wii een rechen maxiin — awer woo ferxtekele tinge woo ti eltere sole net siin.

   Daniel, een papa fon een yung meetche, saat in khortse wërter: “Een selulaar kept tayn khint ti keleechenheet fer ales kuke was in te internet is, was kuut is un aach was xlecht is.”

•   ‘Prauch mayn khint wërklich een selulaar?’

   Ti Piipel saat: “Weer kluuch is, tenkt kuut traan eep eyer yeete xrit kept.” (Xpriiche 14:15) Tan, froo tich:

   ‘‘Meecht mayn khint sole een selulaar hon fer sicherheet orer weeche anere motiiwe? Hon ich xon ketacht aan was kuutes un kefeerliches is? Meecht een selulaar mit internet tas pestes sin?’

   Eene papa woo Todd heest, saat: “Tas is noch meechlich keweenliche selulaar khaafe, woo khee internet hon, woo ploos tiine fer xpreche un tekste xike, un soo wërst tuu noch fiil xpaare.”

•   ‘Khan mayn khint mit tiise responsapiliteet um keen?’

   Ti Piipel saat: “Tëm kluuche sayn hërts fiirt tee ufm richtiche weech.” (Eklesyastes 10:2) Tan, froo tich:

   ‘Hot mayn khint xon ketsaycht tas ich uf iim traue khan? Wii is tas kexpreech unich uns? Xpreche mer iwer ales? Is mayn khint eerlich wën tee xprecht iwich tëm sayn fraaynte? Is mayn khint kemeesich wën tee anere aparate soo wii TV, tablet orer komputatoore penutst?’ Een mama woo Serena heest, saat: “Een selulaar is kans was kuutes, awer khan aach kefeerlich sin. Tenk aan ti kroos responsapiliteet woos tuu tayn khint kepst in sayn yunge yoore.”

•   ‘Khan ich mit tiise responsapiliteet um keen?’

   Ti Piipel saat: “Lërn tas khint in tëm weech woos keen sol.” (Xpriiche 22:6) Tan, froo tich:

   ‘Meecht ich kuut te selulaar khëne tas ich khan mayn khint helfe ferxteen un sich wech hale fon etwas woo kefeerlich khent sin? Wees ich wii te selulaar prokramiire tas ich te kontrol hon iwich was mayn khint in te internet kuke khan? Wii khan ich mayn khint in lërne kemeesich sin fer te selulaar penutse?’ Daniel, woo xon kenënt is woer, saat: “Ich hon xon eltere kesiin iire khint een selulaar kepe un se fray lose fer tee penutse.”

 Tsum xlus: Ti eltere mise ti khiner in lërne te selulaar mit responsapiliteet penutse. Een puuch woo xprecht iwich wii mit tixitaale propleeme d um keen, saat: “Tas weyer tsu fiil waarte fon te khiner, tenke tas tii sich phake teete fer net tsu lang tsayt rom pringe mim selulaar, hauptseechlich wën ti eltere net too noo kuke.”