Ti unersuucher saan tas ti hun khene riiche fer se wise wii alt een aner hunt is, op tee wayplich orer mënlich is, un wën tee pees orer froo is. Ti hun khene soo kaar keiip sin fer pompe orer troke fine. Ti haupst aat wii ti mënxe ti informatsyoone um sich rom mërke, is torich was se siin, un ti hun mache tas torich was se riiche. Tii penutse sayn naas fer se wise was um sich rom pasiirt.

Tenk mool: Ti hun hon ti kapasiteet fer peser riiche wii ti mënxe. Soo wii te Natsyonaal Institut fon Oryentiirunge un Teknoloxii, fon Fereeniche Xtaate fon Amërika saat, een hunt “khan etliche supstanse tswixich trilyoone anere riiche. Tas weyer tas selwich sin wii wën mer een fiertel thee lefel mit tsukar mërke khene woo in een kroos pisina fer xwime ferloof is.”

Warom khene ti hun soo kuut riiche?

• Te hunt sayn naas is faychtich, un tes weeche khan tee keruch partikule peser mërke.

• Te hunt sayn naas hot tswaay luft weeche: een fer luft se tsiie un een fers riiche. Wën te hunt riicht, keet ti luft in tëm teel fon te naas rin, woo ti keruch reseptoore sin.

• Tas teel woo ti hun te keruch mërke, khan 130 kwatrat tsentiimeter orer mee hon. In te mënxe tas teel hot ploos 5 kwatrat tsentiimeter.

• Een hunt khan pis 50 mool mee keruch reseptoore hon wii eene mënx.

Tas ales macht tas een hunt ti unerxiit tswixich ti kanse teele fon een xlim keruch mërkt. Een payxpiil, etliche spesyaliste saan tas ti mënxe khene te keruch fon een sup riiche, awer ti hun khene yeete teel woo in te sup is, mërke.

Unersuucher fon te Funtatsyoon Pine Street, een institut woo kreeps unersuucht, saan tas ti hun sayn kehërn un sayn naas tuun mitsamer xafe wii “eene fon te komplitsiirteste aparat woo keruch fine fon te planeet”. Ti syentiste tuun eletroonixe “naase” mache fer pompe, ferpoote sache un krankheete, wii kreps, fine.

Was mënst tuu? Is te hunt sayn kapasiteet fer se riiche resultaat fon te ewolutsyoon? Orer hots yemant kepleent?