1-2. Wii tuun etliche sich xpiire iwer ti tsayt woo se namoriirt hon?

 TI TSAYT woo een pheyerche namoriirt, khan aarich froo sin. Wëns tuu yets am namoriire pist, kewis wilst tuu hon tas es kuut ap laaft. Un fer fiile pheyerche, tas tuut kraat soo pasiire. Teresa, a een xwester fon Etyoopya, saat: “Eene fon te frooeste tsayte fon mayn leepe waar wën ich un mayn man namoriirt hon. Meyer hon iwer wichtiche sache kexproch, awer aach kelacht. Ich sin aarich froo kep wayl ich yemant kefun hat woo ich liipe un woo mich liipt.”

² Awer Alessio, een pruuter fon Holant, saat: “Es waar aarich kuut mayn fraa khëne lërne in te tsayt woo mer namoriirt hon, awer es waare aach kefoore kewees.” In tiise artikel, xpreche mer iwer etliche kefoore woo pasiire khene un aach iwer piiplixe funtamente woo ti pheyerche helfe khene ti tsayt woo se namoriire kuut penutse fer een kluuch ëntxlus mache. Meyer siin aach wii ti anere in te kemaynt khene tii, woo am namoriire sin, helfe.

WAS IS TE OPJETIIW FON TE TSAYT FER SE NAMORIIRE?

3. Was is te opjetiiw fon te tsayt woo een pheyerche namoriirt? (Xpriiche 20:25)

³ Es is woer tas ti tsayt woo een pheyerche namoriirt is een froo tsayt, awer tas is aach een wichtich xrit woo tsu te hayrat nëme khan. In te hoochtsayt, ferxprecht tas pheyerche foer Yeehoowa sich naner liipe un respektiire soo lang wii se leepe. Eep mer kwalkee ferxpreche mache, mise mer ërnst too triwer noo tenke. (Lees Xpriiche 20:25.) b Tas tuut sicher kile fer tas ferxpreche woo in te hayrat kemacht is. Te opjetiiw fon te  tsayt woo een pheyerche namoriirt, is sich naner kuut khëne lërne un een kluuch ëntxlus mache. Als mool, is te ëntxlus sich hayrate; anere mool, aus naner keen. Wën een pheyerche aus naner keet, es wil net saan tas se was ferkheertes kemacht hon. Xtats tas, es tsaycht tas ti tsayt woo se namoriirt hon, hot sayn opjetiiw erfiilt: tëne helfe een kluuch ëntxlus mache.

4. Warom sole meyer al ti tsayt fer se namoriire in te richtich aat siin?

⁴ Warom sol een letich persoon ti tsayt fer se namoriire in te richtich aat siin? Wayl soo, tuut se net aan fange mit yemant namoriire woo se net hayrate wil. Awer sin net ploos ti letiche layt woo mise ti richtich mënung hon — meyer al sole tas ëntwikele. Tsum payxpiil: etliche tenke tas wën een man un een fraa am namoriire sin, mise se sich hayrate. Wii tuut tiise mënung ti letiche kriste petrefe? Melissa, een letich xwester in te Fereenichte Xtaate fon Amërika, saat: “Wën een pruuter un een xwester am namoriire sin, etliche mëne tas se sich hayrate mise. Tes weeche, tuun etliche wayter namoriire, soo kaar wën eene net fer te aner phast. Anere letiche layt wole noch net mool fersuuche tas mache weeche tiise mënung. Tas ales khan fiil ëngstlichkheet pringe.”

TUUT AYCH KUUT KHËNE LËRNE

5-6. Was sol een pheyerche eene iwer te aner lërne wën se am namoriire sin? (1 Pheeter 3:4)

⁵ Wëns tuu am namoriire pist, was khan tich helfe se ëntxlise ops tuu tich hayrate solst orer net? Tuu must ti persoon woos tuu namoriirst kuut khëne lërne. Tsiimlich sicher, host tuu xon etliche tinge iwer ti persoon kelërnt eep teyer aan kefang hot se namoriire. Awer yets host tuu ti oportuniteet fer “te inerliche mënx fom hërts” khëne lërne. (Lees 1 Pheeter 3:4.) c Tas petayt mee lërne iwer ti persoon sayn fraayntxaft mit Yeehoowa, sayn personaliteet un ti aat wii se tenkt. Mit te tsayt, es wërt meechlich fer tich soo sorte frooche antworte: ‘Meecht tiise persoon eene kuute man orer fraa fer mich wëre? (Xpr. 31:26, 27, 30; Ëfe. 5:33; 1 Tim. 5:8) Meechte mer uns ti neetich liip un acht kepe khene? Khan ich mit sayn xwacheete um  keen?’ d (Rom. 3:23) Soo lang wii teyer aych naner khëne lërnt, eriner tich: tas haupste is net wii eenlich teyer sayt, awer wii fiil teyer aych aan phase khent weeche ayre unerxiite.

⁶ Was fer anere tinge solst tuu iwer ti persoon lërne wëns tuu am namoriire pist? Eeps tuu xtarke romantixe xpiirunge ëntwikelst, fiilaycht wilst tuu mit te aner persoon fertseele iwer wichtiche sache, soo wii ti aner persoon sayn pleen fer te futuer. Un was khene mer saan iwer perseenliche sache, soo wii kesuntheet un ekonoomixe propleeme orer xlime tinge woo mit te persoon friier pasiirt sin? Es is net neetich iwer tas ales xpreche wëns tuu aan fangst se namoriire. (Kuk aach Yoohan 16:12.) Wëns tuu tenkst tas es tsu frii is fer tiise antworte kepe, saa tas fer ti persoon. Awer mit te lenkt must tuu iwer tiise sache eerlich xpreche, tas ti persoon een kuut ëntxlus mache khan.

7. Wii khan een pheyerche woo am namoriire is, eene te aner khëne lërne? (Kuk aach te khaste “ Wën tayn xetsye wayt wech woont”.) (Kuk aach ti pilter.)

⁷ Was tuut tich helfe ti aner persoon kuut khëne lërne? Eene fon te peste aate is eerlich xpreche, frooche mache un wërklich horiche. (Xpr. 20:5; Tya. 1:19) Im xtant, khent teyer tinge mache woo es laychter fer aych lost se fertseele, soo wii etwas mitsamer ese, in puuplixe pletse mitsamer laafe orer preetiche. Teyer khent aych aach peser khëne lërne wën teyer tsayt mit ayre fraaynte un familye fertraype. Teyer khent aach aktiwiteete pleene woo tsayche wii ti persoon sich aan xtelt in unerxiitliche situatsyoone un mit unerxiitliche layt. Kuk mool was Aschwin, fon Holant, fersuucht hot se mache wii eyer mit Alicia namoriirt hot: “Meyer hon aktiwiteete kesuucht woo uns helfe teete mee eene iwer te aner lërne. Ofts, es waare keweenliche tinge, soo wii etwas mitsamer khooche orer anere flichte mitsamer uf phase. Torich tiise aktiwiteete, hon mer eene te aner sayn kwaliteete un xwacheete kesiin.”

8. Was fer nutse khan een pheyerche kriin wën se mitsamer xtutiire?

⁸ Teyer khent aych aach peser khëne lërne wën teyer piiplixe sache mitsamer xtutiirt. Wën teyer aych hayrat, mist teyer ti familye aanpeetung mitsamer mache, tas Kot een  wichtich teel fon ayre familye wërt. (Ekl. 4:12) Soo, fiilaycht khent teyer tsayt mitsamer yets hoole, soo lang wii teyer namoriirt, fer mitsamer xtutiire. Kewis, een pheyerche woo namoriirt is noch net een familye un te pruuter is noch net ti xwester sayn khop. Noch soo, wën teyer ofts mitsamer xtutiirt, khent teyer lërne was ti aner persoon iwer Yeehoowa tenkt. Max un Laysa, een pheyerche fon te Fereenichte Xtaate fon Amërika, saan tas mitsamer xtutiire hot se noch in een aner aat keholef. “Klaych wii mer aan kefang hon se namoriire — saat Max —, hon mer puplikatsyoone xtutiirt woo xpreche iwer namoriire, sich hayrate un tas leepe wii familye. Tas hot te weech uf kemacht tas mer khonte iwer wichtiche sache xpreche woo teete net natiirlich foer khome.”

ANERE PHUNKTE FER TRIWER NOO TENKE

9. Iwer was sol een pheyerche tenke wën se ëntxlise fer weem tuun se es pekhant mache tas se am namoriire sin?

⁹ Fer weem solt teyer es saan tas teyer am namoriire sayt? Teyer solt tiise ëntxlus wii pheyerche mache. Im xtant, wën teyer aan fangt se namoriire, tuut teyer tas ploos fer weeniche layt fertseele; wën net, khent teyer uneetiche frooche un unertrikung mit mache. (Xpr. 17:27) Im keeche teel, wën teyer tas fer nimant fertseelt, khent teyer aych aleen hale, tas ti anere es net tsum wise kriin un tas khan kefeerlich sin. Tes weeche, es weyer kluuch tas fertseele ferweenichst fer ti layt woo khene aych kuute aanreete un hilef kepe, soo wii, tsum payxpiil, etliche parente, rayfe fraaynte orer ti elteste. (Xpr. 15:22)

10. Wii khan een pheyerche sich rayn hale soo lang wii se namoriire? (Xpriiche 22:3)

¹⁰ Wii khent teyer aych rayn hale soo lang wii teyer namoriirt? Mit te lenkt, was teyer eene noom aner xpiirt, wërt xtërker. Was khent aych helfe niks mache woo Yeehoowa traurich lose khent? (1 Kor. 6:18) Tuut net imoraalixe kexpreeche hon, mitsamer aleen plaype orer tsu fiil trinke. (Ëfe. 5:3) Tiise tinge khene ti seksuaale winxe ferxtërke un es xweyer lose tas richtiches mache. Es weyer kuut ofts xpreche iwer was teyer mache khent fer eene te aner un Yeehoowa sayn kesetse respektiire. (Lees Xpriiche 22:3.) e Kuk mool was Dawit un Almaz fon Etyoopya keholef hot. “Meyer waare imer mit unser fraaynte — saan se —, orer in pletse woo fiile layt trom rom waare. Meyer sin nii aleen keplip in een khare orer een haus. Soo hon mer uns wech kehal fon situatsyoone woo khente een fersuuchung sin.”

11. Aan was sol een pheyerche tenke wën se ëntxlise ti aat wii se naner tsayche tuun tas se sich kërn hon?

¹¹ Soo lang wii teyer tichter wii pheyerche khomt, khent teyer ëntxlise se tsayche tas teyer aych naner kërn hot in een aat woo net ferkheert is. Awer wën tayn seksuaale winxe xtërker wëre, es wërt xweyer fer tich een kluuch ëntxlus iwer ti aner persoon mache. (Liit 1:2; 2:6) Es is aach laycht tayn selepst kontrol ferliire un etwas mache woo Yeehoowa net kefalt. (Xpr. 6:27) Tes weeche, klaych wii teyer aan fangt se namoriire, xprecht iwer ti krënse woo teyer xtele tuut, tëm noo te piiplixe funtamente. f (1 The. 4:3-7) Tuut aych selepst frooe: ‘Was teete ti layt fom plats woo mer leepe mëne iwer ti aat wii mer naner tsayche tas mer uns kërn hon? Khene tiise aktsyoone xtarke seksuaale winxe in uns uf hetse?’

12. Iwer was sol een pheyerche tenke wën se propleeme hon?

¹² Wii khent teyer mit te propleeme um keen?  Wën teyer als mool net xtime tuut, wil tas saan tas teyer net eene fer te aner phast? Net imer. Al ti pheyerche tuun als mool net xtime. Een kuut hayrat is kemacht fon tswaay persoone woo wilich sin fer mitsamer xafe fer torich ti propleeme triwer wech khome. Soo, ti aat wii teyer ti propleeme hayt resolwiirt, khan tsayche ep ayre hayrat kuut ap laafe tuut. Froot aych: ‘Khene mer iwer ti sache mit ketult un respekt xpreche? Tuun mer klaych unser xwacheete erkhëne un fersuuche uns ferpesere? Sin mer fiks fer uns aan phase, ëntxultiche un fertsaye?’ (Ëfe. 4:31, 32) Awer wën teyer neekst nii xtime tuut un imer am xtrayte sayt soo lang wii teyer namoriirt, tsiimlich sicher wërt ti situatsyoon net peser noo te hayrat. Tes weeche, wëns tuu mërkst tas ti aner persoon net fer tich phast, aus naner keen weyer ti pest ëntxlus fer teyer tswaay. g

13. Was khan een pheyerche helfe se ëntxlise wii lang se namoriire tuun?

¹³ Wii lang sol een pheyerche namoriire? Sich ayle fer ëntxlise mache, tuut ofts xlime konsekwënse pringe. (Xpr. 21:5) Tes weeche, solst tuu kenuuch tsayt hoole fer ti aner persoon kuut khëne lërne; awer tuu solst net lënger namoriire wiis neetich is. Ti Piipel saat: “Ti hofnung woo sich net klaych erfiilt, macht tas hërts krank.” (Xpr. 13:12) Un noch: woo lënger tas teyer mitsamer playpt, woo xweyer es wërt ti seksuaale winxe kontroliire. (1 Kor. 7:9) Xtats tich traan hale aan wii lang teyer xon namoriirt, khanst tuu tich frooe: ‘Was noch mus ich iwer ti aner persoon lërne fer een kluuch ëntxlus mache?’

WII KHENE TI ANERE HELFE TII WOO AM NAMORIIRE SIN?

14. In was fer praktixe aate khene ti anere een pheyerche woo namoriirt, helfe? (Kuk aach tas pilt.)

¹⁴ Wën mer een pheyerche khëne woo am namoriire is, wii khene mer se helfe? Meyer khene se in laate fer mit uns ese, ti familye aanpeetung mache orer xpas hon. (Rom. 12:13) Tii khene tiise situatsyoone penutse fer eene te aner peser khëne lërne. Meyer khene se aach helfe wën mer uns aan piite fer mit tëne keen, in te khare mit tëne faare orer tëne in laate fer tsu unser haus khome tas se net aleen plaype. (Kal. 6:10) Alicia, iwer weem mer foner traan kexproch hon, erinert sich ti hilef woo tii un Aschwin kriit hon wii se am namoriire waare: “Meyer sin aarich froo kep wii etliche priiter uns in kelaat hon fer tsu sayn haus keen wën mer wolte een plats hon  fer mitsamer sin awer net aleen plaype.” Un wën een pheyerche uns ferlangt fer tsayt mit tëne plaype? Wole mer tas siin wii een xeen oportuniteet fer tëne helfe. Es is woer tas mer uf phase mise fer tëne net kans aleen lose, awer meyer mise aach ti tsayte mërke woo se mise aleen fertseele. (Fili. 2:4)

15. Was noch khene mer mache fer een pheyerche helfe woo am namoriire is? (Xpriiche 12:18)

¹⁵ Meyer khene aach een pheyerche woo am namoriire is, helfe torich was mer saan un net saan. Als mool, mise mer uns selepst kontroliire. (Lees Xpriiche 12:18.) h Tsum payxpiil, fiilaycht wole mer fer ti anere saan tas een pheyerche aan kefang hot se namoriire. Awer khan sin tas tas pheyerche wil tas selepst fer ti anere pekhant mache. Meyer sole net kwatxe iwer een pheyerche woo am namoriire is orer tëne kritikiire weeche perseenliche sache. (Xpr. 20:19; Rom. 14:10; 1 The. 4:11) Meyer sole aach niks saan orer frooe woo khent mache tas een pheyerche sich ketswung xpiirt fer sich hayrate. Elise un sayn man erinere sich: “Meyer hon uns kans xpasich kexpiirt wën ti anere uns kefroot hon iwer unser pleen iwer ti hoochtsayt wën mer noch net mool too triwer kexproch hate.”

16. Wii sole mer uns aan xtele wën een pheyerche ëntxlist aus naner keen?

¹⁶ Un wën een pheyerche ëntxlist aus naner keen? Meyer sole net perseenliche frooche mache orer eene fon tëne ti xult kepe. (1 Phe. 4:15) Een xwester, woo Lea heest, saat: “Ich hon tsum wise kriit tas ti anere fersuucht hon raus fine warom ich un een pruuter aus naner kang sin. Tas hot mich wee kemacht.” Wii mer eente kexproch hon, wën een pheyerche ëntxlist aus naner keen, sole mer net rechne tas se een xlecht ëntxlus kemacht hon. Ofts, es tsaycht tas ti tsayt woo se namoriirt hon, hot sayn opjetiiw erfiilt: tëne helfe een kluuch ëntxlus mache. Noch soo, tiise ëntxlus mache waar net laycht un tas pheyerche is sicher traurich kep un hot sich aleen kexpiirt. Tes weeche is es wichtich aate suuche fer tëne helfe. (Xpr. 17:17)

17. Was sole ti pheyerche woo am namoriire sin, wayter mache?

¹⁷ Wii mer xon kesiin hon, namoriire khan kefoore pringe, awer tas khan aach een froo tsayt sin. Jessica erinert sich: “Fer ti woerheet saan, namoriire hot fiil aanxtrengung kekhost. Awer ich sin froo tas mer unser kraft un tsayt penutst hon fer eene te aner khëne lërne.” Wën teyer am namoriire sayt, tuut aych wayter aan xtrenge fer aych kuut khëne lërne. Soo, tuut ti tsayt woo teyer namoriirt aych helfe een kluuch ëntxlus mache.