Yeehoowa hot fer ti israeliiter kesaat tas tii solte haylich sin. Fer tëne helfe tas mache, hot eyer kesaat: “Tuu net liieray tswixich tas folek aus teele. Xtay net uf keeche tas leepe fon tayn neekste. Ich sin Yeehoowa.” (Lew. 19:2, 16)

Ti wërter “xtay net uf keeche” sin een kuut iwersetsung fom hepreeyx. Awer, was wole se saan? Eene yiitixe puuch iwer Lewiitikus saat: “Tiise teel fom wersikel is (…) xweyer fer se ferxteen, wayl tas is net laycht se wise was tiise hepreeyxe wërter kenau wole saan. Wëns wort noo wort iwersetst is, petayt es ‘sich net iwer, neewe orer ticht xtele’.”

Etliche kelërntne layt mëne tas tiise wërter mit tëm wersikel 15 ferpun sin, woo saat: “Mach khee unkerechtichkheet wëns tuu richte tuust. Hool khee sayt raus fer te nuts fon tëm aarme un aach net fer te rayche kefale. Tuu solst tayn neekste mit kerechtichkheet richte.” (Lew. 19:15) Wëns soo is, tas kepoot im wersikel 16 — net keeche yemant uf xtaye — khent petayte tas ti israeliiter solte net unkerecht sin in te kexefte, familye un kerichte. Un een israeliit solt nii was uneerliches mache fer nutse fer sich selepst pringe. Kewis sole mer net tiise tinge mache. Awer es kept een aner aat fer tiise xtik fom wersikel 16 aus leye; een aat woo peser phast.

Kuk mool te aanfang fom wersikel 16. Tat, saat Yeehoowa tas tas folek solt net liieray aus teele. Es is woer tas, wën yemant iwer een aner persoon kwatxt, khan eyer propleeme pringe. Awer tas is fiil xlimer wën yemant xlechte liie iwer een aner persoon xprecht. (Xpr. 10:19; Ekl. 10:12-14; 1 Tim. 5:11-15; Tya. 3:6) In te meyerst tsayt, wën yemant fer kërn xlechte liie iwer een aner fertseelt, wil eyer te naame fon te aner persoon trekich mache. Te liichner khent soo kaar een falx tsaye keeche te aner kepe, wën tas aach petayte teet tas ti aner persoon um keprung wëre teet. Een payxpiil fon tas sin ti 2 mëner woo liie keeche Napot kesaat hon. Weeche tas, is Napot mit xteen ferxmis kep, opwool eyer unxultich waar. (1 Khe. 21:8-13) Tan, wii tas tsweete teel fon Lewiitikus 19:16 saat, een liichner khent ‘uf xtaye keeche tas leepe fon sayn neekste’ — es wil saan, tëm sayn toot pringe.

Un noch: wën yemant een xlecht lii iwer een aner persoon fertseelt, khan tas tsayche tas eyer ti aner persoon hast. In 1^te Yoohan 3:15 leese mer: “Yeete eene woo sayn pruuter hast is wii yemant woo anere um pringt, un teyer wist tas nimant woo anere um pringt, eewiches leepe hot.” Es is interesant tas, noo Yeehoowa saan “xtay net uf keeche tas leepe fon tayn neekste”, hot eyer kesaat: “Has net tayn pruuter im hërts.” (Lew. 19:17)

Tes weeche, tas interesante kepoot in Lewiitikus 19:16 is een xtark aanreet fer ti kriste. Meyer mise ti xlechte ketanke uf sayt lose un nii net xlechte liie iwer een aner persoon xpreche. In anere wërter: wën mer ‘keeche yemant uf xtaye’ — es wil saan, een xlechte lii keeche tëm xpreche wayl mer tëm net kërn hon orer nayt fon tëm hon —, tas khan pewayse tas mer tëm hase. Wii kriste, mise mer uns fon tas wech hale. (Mat. 12:36, 37)