LEEPES KEXICHT
Ich hon nii noo kelos se lërne
ICH tanke Yeehoowa tas eyer mayn “Kreeste Leerer” is. (Isa. 30:20) Tee tuut sayn folek in lërne torich sayn Wort, sayn wunerlich kriatsyoon un sayn Orkanisatsyoon. Tee tuut aach unser priiter un xwestere penutse fer uns helfe. Opwool ich xon neekst 100 yoore alt sin, tuut Yeehoowa mich wayter in lërne torich al tiise aate. Los mich aus leye wii eyer tas macht.
Ich sin in 1927 uf te welt khom in een kleen xtat ticht pay Chicago, Illinois (Fereenichte Xtaate fon Amërika). Mayn eltere hate 5 khiner: Jetha, Don, ich, Karl un Joy. Meyer waare al pextimt Yeehoowa mit unser kans hërts tiine. Jetha hot te 2te klas fon te Xileat Xuul in 1943 kemacht. Don hot aan kefang in Petël tiine in Brooklyn (Nay York) in 1944; Karl, in 1947 un Joy, in 1951. Tëne sayn payxpiil un aach tas payxpiil fon mayn eltere hon mich uf kemuut mee in Kot sayn tiinst mache.
WII UNSER FAMILYE TI WOERHEET KELËRNT HOT
Mayn eltere hon ti Piipel kelees un Kot keliipt; un tii hon tiise liip uns in kelërnt. Awer mayn papa hot sayn respekt tsu te khëriche ferloer wii eyer wii een soltaat im 1te Welt Kriich in Europa ketiint hot. Im keeche teel, waar mayn mama aarich petanklich tsu Kot wayl mayn papa lepeentich hëm khom is noom kriich. Tes weeche hot se tëm kesaat: “Karl, wole mer noch mool tsu te khërich keen.” Mayn papa hot keantwort: “Ich keen mit tich pis tat hin, awer ich keen net rin.” “Warom net?” — hot mayn mama kefroot. “Torich te kriich — hot eyer keantwort —, hon relichyeese fiirer fon te selwich relichyoon soltaate fon faynte militeer keseechent. Meecht Kot uf te 2 sayte kewees sin?”
Xpeeter, wii mayn mama in te khërich waar, sin 2 Yeehoowa sayn Tsayer tsu unser haus khom. Tii hon fer mayn papa aan kepoot 2 piicher woo kenënt waare Luz, un woo iwer tas puuch Apokalipsis kexproch hon. Mayn papa hot sich interesiirt un hot ti 2 piicher aan kenom. Wii mayn mama se kesiin hot, hot se aan kefang tëne leese. Tan, eene taach, hot se een inlaatung in te tsaytung kesiin. Es hot ti layt in kelaat fer een Piipel xtuutyum mit te piicher Luz. Mayn mama is kang. Wii se tat hin khom is, is een elter fraa pis te teer khom. Mit eene fon te piicher in sayn hant, hot mayn mama kefroot: “Sayt teyer tiise puuch too am xtutiire?” “Yawool, liipche — hot ti fraa keantwort. — Khom rin.” Ti neekst woch, hot mayn mama mich un mayn kexwistere mit kenom un fon tat aan, sin mer yeete woch kang.
In een fersamlung, hot te fiirer mich ferlangt Psalm 144:15 leese, woo saat tas Yeehoowa sayn aanpeeter froo sin. Ich hat tiise tekst aarich kërn, soo wii 2 anere tekste: 1 Timoteus 1:11, woo saat tas Yeehoowa te “frooe Kot” is, un Ëfeser 5:1, woo saat tas mer sole tëm noo mache. Ich hon kemërkt tas ich solt froo sin wayl ich te Kriatoer tiine khan un ich sol tëm aach too teweeche tanke. Torich mayn kanse leepe, fersuuche ich tas mache.
Ti tichste kemaynt waar in Chicago, 32 kilometer wech. Awer meyer sin kang un mayn khëntnis fon te Piipel hot sich ferkreest. Ich erinere mich tas, een mool, hot te fiirer Jetha raus kesuucht fer een komentaar kepe. Ich hon se kehoricht un ketenkt: ‘Ich wust tas aach. Ich khent mayn hant uf kehoopt hon un een antwort kep hon.’ Soo hon ich aan kefang mayn aychne komentaare foer perayte un kepe. Un tas haupste: soo wii mayn kexwistere, sin ich tichter pay Kot khom. In 1941, hon ich mich taafe kelos.
YEEHOOWA HOT MICH IN KELËRNT IN TE KONKRËSE
Ich tuun mich hauptseechlich traan tenke te konkrës fon 1942 in Cleveland (Ohio). Mayn familye un fiil anere sin in parake keplip ticht paym plats woo te konkrës am pasiire waar. Priiter un xwestere in mee wii 50 anere xtete in te Fereenichte Xtaate fon Amërika hon tas prokram torich telefoon kehoricht. Te 2te Welt Kriich waar noch am pasiire un ti yachtung keeche Yeehoowa sayn Tsayer waar sich am ferkreese. Nacht oomts, hon ich priiter mit sayn khare kesiin. Tii hon ti khare soo stasyoniirt tas tas licht fon te khare ti auswënich sayt fom akampament heele lose khent. Soo, wën yemant khome teet fer ti priiter atakiire, teete se tas licht aan mache fer tëm plint lose. Tii teete aach ti hëner ploose tas ti anere xnel khome khente fer se helfe. In yeete khare, is yemant ti kans nacht wach keplip. Ich hon ketenkt: ‘Yeehoowa sayn folek is fer ales foerperayt!’ Wayl ich mich sicher kexpiirt hon, khont ich xloofe. Un niks xlechtes is pasiirt.
Yoore xpeeter, wii ich tiise konkrës traan ketenkt hon, hon ich kemërkt tas mayn mama nii ëngstlich orer mit pang waar. Tii hot kans uf Yeehoowa un sayn Orkanisatsyoon ketraut. Ich tuun mich nii fon sayn xeen payxpiil ferkese.
Een khorts tsayt foer tiise konkrës, is mayn mama een rekulaar pyoneerin kep. Soo hot se fiil acht kep tsu te reete woo iwer ti fol tsayt tiinst kexproch hon. Wii mer hëm tsus am keen waare, hot se kesaat: “Ich wil wayter een pyoneerin sin. Awer ich khan tas net mache un in te selwich tsayt wayter unser haus kuut uf phase.” Tan hot se kefroot ep mer se helfe khente. “Ia” — hon mer kesaat. Soo hot se yeete eene fon uns kexikt 1 orer 2 tsimere sauwer mache foer tas friixtik. Noo tas mer tsu te xuul kang sin, hot se tas haus noo kekukt un tan is se preetiche kang. Tii hat fiil se tuun, awer tii hot nii sayn khiner neewe kelos. Wii mer hëm khom sin fer tas mitaach ese un aach noo te xuul, waar se imer tat kewees. Als mool, noo te xuul, sin mer mit tëne in te preetich aarwayt kang un tas hot uns keholef se ferxteen wii ti aarwayt fon een pyoneer is.
ICH HON AAN KEFANG WII PYONEER TIINE
Ich hon aan kefang wii een pyoneer tiine wii ich 16 yoore alt waar. Opwool mayn papa net
Yeehoowa sayn Tsayer waar, hat eyer interes aan wii mayn preetich aarwayt traan waar. Eene nacht, hon ich tëm kesaat tas, opwool ich mich fiil aan kextrengt hon, hat ich noch nimant kefun woo ti Piipel xtutiire wolt. Noo een phause, hon ich tëm kefroot: “Teest tuu kërn ti Piipel mit mich xtutiire?” Tee hot een pisye ketenkt un kesaat: “Ich hon khee kuut uersach fer tas net mache.” Yawool, mayn eyerste Piipel xtutënt waar mayn papa! Tas waar wërklich was ekstras fer mich.Meyer hon tas puuch “A Verdade Vos Tornará Livres” xtutiirt. Wii tas xtuutyum wayter foran kang is, hon ich kemërkt tas mayn papa waar mich am helfe een peser xtutënt un leerer sin. Tsum payxpiil, eene nacht, noo tas mer een apsats kelees hon, hot eyer kesaat: “Ich ferxteen was tas puuch saat. Awer wii weest tuu tas tas puuch richtich is?” Ich waar net foerperayt fer tiise frooch antworte; soo hon ich tëm kesaat: “Yets khan ich tich net ti antwort kepe, awer im neekste xtuutyum, mache ich tas.” Un ich hon tas kemacht. Ich hon piiplixe tekste kefun woo pewayst hon te phunkt woo mer xtutiirt hon. Noo heyer hon ich kelërnt unersuuchunge mache fer peser foerperayt fer unser xtuutyum sin. Tas hot mich un mayn papa keholef wayter foran keen. Tee hot aan kefang aan wëne was tee kelërnt hot un tee hot sich taafe kelos in 1952.
ICH HON WAYTER IN PETËL KELËRNT
Wii ich 17 yoore alt waar, hon ich mich fon mayn haus faart kewanert. Unkefeer in te selwich tsayt, is Jetha a een misyoneerin kep un Don is tsu Petël kang. Tii hon sayn insetsunge keliipt un tas hot mich fiil uf kemuut. Tes weeche hon ich een petitsyoon fer Petël un aach fer ti Xileat Xuul aus kefiilt un ich hon ti sache in Yeehoowa sayn hant kelos. Te resultaat? Ich sin tsu Petël in kelaat kep in 1946.
Torich ti yoore, hon ich phaar unerxiitliche insetsunge in Petël kriit. Tes weeche, khont ich fiile naye tinge lërne in tiise 75 yoore in Petël. Ich hon kelërnt piicher ap truke un rechnunge mache. Ich hon aach kelërnt wii neetiche tinge fer Petël khaafe un tinge fer aner pletse un lënter xike. Awer tas haupste fer mich is ti piiplix inlërnung woo mer in Petël kriin torich ti moynts aanpeetung un anere reete.
Ich hon aach mit mayn yinger pruuter, Karl, kelërnt, woo tsu Petël khom is in 1947. Tee waar een mechtich kuut Piipel xtutënt un leerer. Een mool hon ich tëm ferlangt fer mich helfe mit een reet woo ich hale solt. Ich hon fer Karl kesaat tas ich fiil informatsyoone kesamelt hat, awer ich
wust net wii tas penutse. Tee hot mich keholef ti solutsyoon fine mit een keweenlich frooch: “Joel, was is tas theema fon tayn reet?” Ich hon klaych ferxtan was eyer saan wolt: ich must ploos penutse ti informatsyoone woo mich helfe teete mayn theema aus leye un tan te rest neewe lose. Ich hon tiise lisyoon nii ferkes.Fer froo in Petël sin, mise mer unser pestes in te preetich aarwayt mache. Soo kriin mer aach ufmuutiche speryense. Eene woo ich mich traan tenke is foernachts pasiirt, in Nay York. Ich un een pruuter hon een fraa pesuucht woo Te Wachthorm un Wacht Uf! aan kenom hat. Meyer hon kesaat: “Hayt sin mer ti layt am helfe ufmuutiche tinge fon te Piipel lërne.” Tii hot kesaat: “Fon te Piipel? Tan khom rin.” Meyer hon kelees un aus keleet phaar tekste iwer Kot sayn Raych un ti nay welt. Tas hot se ferwunert un ti neekst woch hot se phaar fraaynte in kelaat fer mit uns aach xpreche. Xpeeter, sin tii un sayn man troye tiiner fon Yeehoowa kep.
ICH HON MIT MAYN FRAA KELËRNT
Ich hon ëntxlist tas ich mich hayrate wolt un 10 yoore xpeeter, hon ich ti richtich xwester kefun. Was hot mich keholef een kuut fraa fine? Ich hon tsu Yeehoowa kepeet un ketenkt iwer was ich mache wolt noo mich hayrate.
Noom konkrës im Yankee Xtaatyum, in 1953, hon ich een xwester ketrof: Mary Aniol. Tii un Jetha waare im 2te klas fon te Xileat Xuul un tii hon mitsamer wii misyoneerine ketiint. Mit muut, hot Mary fertseelt iwer sayn misyoneer aarwayt in te Karip un iwer ti Piipel xtuutye woo se in te yoore kefiirt hot. Wii mer uns peser kekhënt hon, hon mer kemërkt tas mer ti selwiche tsiile hate. Unser liip eene tsum aner hot sich ferkreest un meyer hon uns kehayrat in april fon 1955. In fiile aate, waar Mary een kexenk fon Yeehoowa un een payxpiil fer noo mache. Tii waar froo in kwalkee insetsung woo se kriit hot. Tii hot xtram kexaft, sich hërtslich kekhimert mit te anere un imer Kot sayn Raych im eyerste plats fon sayn leepe kextelt. (Mat. 6:33) Meyer hon 3 yoore in te sirkuyt kexaft un tan in 1958 sin mer in kelaat kep fer in Petël xafe.
Ich hon fiil mit Mary kelërnt. Tsum payxpiil, am aanfang fon unser hayrat, hon mer ëntxlist ti Piipel mitsamer leese, unkefeer 15 wersikele yeete taach. Noo een xtikche leese, hon mer iwer ti wersikele fertseelt un aach iwer wii se in unser leepe aan wëne. Ofts hot Mary kexproch iwer was se in te Xileat Xuul orer in te misyoneer tiinst kelërnt hot. Was ich mit Mary kelërnt hon, hot mich keholef mayn reete ferpesere un aach peser ferxteen wii ti xwestere uf muute. (Xpr. 25:11)
In 2013, is mayn liipe Mary kextorep. Ich tuun hërtslich waarte tëne in te nay welt siin. Pis tiise tsayt khomt, sin ich pextimt wayter lërne un uf Yeehoowa traue mit mayn kans hërts. (Xpr. 3:5, 6) Wën ich tenke iwer was Kot sayn folek in te nay welt mache tuut, kriin ich troost un frooheet. Sicher tuun mer naye tinge lërne mit un iwer unser Kreeste Leerer. Yawool, ich sin mechtich petanklich weeche Yeehoowa sayn unfertiint kuutheet un ales was eyer mich xon in kelërnt hot.
a Lees Jetha Sunal sayn leepes kexicht in A Sentinela 1te Mërts fon 2003, sayte 23-29.