LEEPES KEXICHT
Yeehoowa hot mayn xrite imer kelënkt
Es waar een hel moynt kewees un tas yoer waar 1984. Ich waar fon mayn haus — in een raych plats in Caracas, Wenetsuëla — pis tsu mayn aarwayt am keen. Ti tsayt woo ich am keen waar, hon ich ketenkt iwer een artikel fon Te Wachthorm woo ich kraat kelees hat. Te artikel hot kexproch iwer wii unser nochpere uns siin tuun. Ich hon fer ti hayse kekukt un ketenkt: ‘Tuun mayn nochpere mich siin ploos wii een rayche man woo in te pank xaft? Orer tuun se mich siin wii een tiiner fon Kot woo xaft in een pank fer sayn familye fersoriche?’ Ti antwort woo ich hin khom sin, hot mich net froo kelos. Tes weeche hon ich aan kefang xrite kepe fer tas ënere.
Ich sin uf te welt khom am 19te maay fon 1940, in te xtat fon Amioûn, Liipanon. Phaar yoore xpeeter, hot unser familye sich tsu te xtat fon Tripoli kewanert un tat sin ich kroos kewakst. Mayn familye waar liiplich un froo, un mer hon Yeehoowa kekhënt un keliipt. Mer waare 5 khiner kewees — tray meet un tswaay puupe, un ich waar te yiingste. Fer mayn eltere, kelt kriin waar net tas haupste. Unser leepe hot sich traan kehal aan te Piipel xtutiire, in te fersamlunge keen un ti anere helfe Kot khëne.
Es waare etliche kesalpte kriste in unser kemaynt. Eene fon tëne waar Michel Aboud, woo kefiirt hot was mer hayt wii tas Kemaynt Piipel Xtuutyum khëne. Tee hot ti woerheet in Nay York kelërnt un hot ti preetich aarwayt in Liipanon aan kefang im yoerkang 1921. Ich khan mich noch traan tenke wii eyer fiil keholef hot un mit respekt pehantelt hot tswaay yunge xwestere woo fon Xileat Xuul khom sin — Anne un Gwen Beavor. Mit te tsayt hon mer aach een froyntxaft mit tëne kepaut. Fiil yoore xpeeter, hon ich mich aarich kefrayt wii ich Anne in te F.X.A. ketrof hon. Een pisye tëm noo hon ich aach Gwen ketrof. Tii hat sich mit Wilfred Gooch kehayrat un waar yets im Petël fon Lontres, Englant am tiine.
UNSER PREETICH AARWAYT IN LIIPANON
Wii ich yung waar, waare weenich Yeehoowa sayn Tsayer in Liipanon kewees. Awer meyer hon flaysich kepreeticht. Meyer hon tas kemacht opwool etliche relichyeese fiirer sich keeche uns kextelt hon. Ich khan mich noch kuut traan tenke fon etliche tinge woo pasiirt sin. Los mich tas aych fertseele.
Een mool waare ich un mayn xwester Sana am preetiche fer ti layt woo in apartamente kewoont hon. Too is een phaater tsu te xtok woo mer am preetiche waare khom. Ich tenke tas yemant tëm keruuft hot. Te phaater hot aan kefang mayn xwester xëne. Eyer is pees kep un hot mayn xwester ti trepe runer kexupt, un tii hot sich wee kemacht. Yemant hot ti polise keruuft, un wii se khom sin, hon se sich sicher kelos tas Sana kuut uf kephast weyer. Tii hon te phaater tsu te telekasii kenom un tat hon se raus kriit tas eyer een waf mit sich hat. Te xëf fon te polise hot tëm kefroot: “Was pist tuu? Te fiirer fon een khërich, orer te fiirer fon een gangue?”
Een aner taach hot ti kemaynt een onipus kemiit, wayl mer wolte in een xtat preetiche woo wayt wech waar. Ich khan mich noch kuut traan tenke was tan pasiirt is. Es waar ales am kuut keen, pis te momënt tas een phaater raus kriit hot was meyer tat am mache waare. Tan hot eyer een folek kesamelt un tii sin keeche uns khom. Tii hon uns kexënt un soo kaar xteen aan uns kexmis; mayn papa hot sich wee kemacht. Ich khan mich noch erinere wii tëm sayn kesicht fol pluut waar. Tee un mayn muter sin tsurik tsum onipus kang, un meyer al sin mit angst tëne noo kang. Awer ich tuun mich net ferkese was mayn muter kesaat hot ti tsayt woo se tas kesicht fon mayn papa am sauwer mache waar: “Yeehoowa, piite, fertsay se! Tii wise net was se am mache sin.”
Een aner mool sin mer unser parente pesuuche kang in te xtat woo mer friier kewoont hon. Wii mer tsu tëm wowo sayn haus hin khom sin, waar te pixof tat kewees — een important relichyeese fiirer. Te pixof wust tas mayn eltere Yeehoowa sayn Tsayer waare. Opwool ich ploos 6 yoore alt waar, wolt eyer mich xeeme; tee hot mich kefroot: “Warom pist tuu noch net ketaaft?” Ich hon kesaat tas ich ploos een khint waar, un wën ich mich taafe welt, mist ich mee fon te Piipel lërne un een xtarke klaape hon. Mayn antwort hot tëm net kefalt. Too hot eyer fer mayn wowo kesaat tas ich kheen respekt tsu tëm ketsaycht hat.
Awer ti xlechte speryense waare weenich. Ti meyerste layt in Liipanon waare froyntlich un hon uns kuut aan kenom. Tes weeche, hate mer fiil kuute kexpreeche mit te layt, un mer hon fiile Piipel xtuutye kefiirt.
UNSER FAMILYE ËNTXLIST SICH WANERE
Wii ich noch in te xuul kang sin, hot een yunge pruuter fon Wenetsuëla te Liipanon pesuucht. Tee is in te fersamlunge in unser kemaynt khom, un mit te tsayt hot eyer aan kefang mayn xwester Wafa namoriire. Xpeeter, hon se sich kehayrat un tii sin tsu Wenetsuëla kewanert. In sayn priife, hot Wafa unser papa uf kemuut fer meyer al tsu
Wenetsuëla uns wanere. Tii hot tas kemacht wayl se fiil ferlangre fon uns hat. Mit te tsayt hot sayn aanxtrengung pariirt un meyer sin kewanert.Im yoerkang 1953 sin mer tsu Wenetsuëla kewanert. Mer hon in Caracas kewoont, ticht tsu te palas fon tëm presitent. Wayl ich noch een yung khint waar, hon ich mich fiil kefrayt wii ich te presitent mit sayn fayne khare kesiin hon. Awer fer mayn eltere waar es net soo laycht. Tii miste sich traan keweene mit een naye xprooch, kultuer, weter, lant un ese. Un fer ti woerheet saan, wii se sich palt traan keweent hon is etwas aarich xlim pasiirt.
PASIIRT EEN UNKLIK
Mayn papa hot aan kefang sich xlecht xpiire. Tas waar kans xpasich fer uns, wayl eyer imer een xtark un kesunt persoon kewees waar. Ich khont mich net traan tenke tas letste mool woo eyer krank waar. Too hon mer raus kriit tas eyer kreeps hat, un tan tee hot een sirurxii kemacht. Es is traurich, awer een woch xpeeter is eyer kextorep.
Ich khan tas kaar net aus leye wii traurich meyer uns kexpiirt hon. Ich waar ploos 13 yoore alt. Meyer hon nii kewaart tas mayn papa xtërpe teet. Un meyer hon ketenkt tas mer nii iwer tas triwer wech khemte. Es hot een tsayt kenom pis mayn mama tas ferxtan hot — tas eyer net mee too waar. Awer mit te tsayt hon mer kemërkt tas tas leepe mus wayter keen, un mit Yeehoowa sayn hilef hon mer tas aus kehal. Wii ich 16 yoore alt waar, sin ich fërtich kep mit te xuul in Caracas. Ich wolt wërklich kërn mayn familye helfe sich fersoriche.
In tiise tsayt hot mayn xwester Sana sich mit Rubén Araujo kehayrat, woo ti Xileat Xuul kemacht hat un is tsurik tsu Wenetsuëla kexikt woer. Nochter, hon se raus kesuucht sich tsu Nay York wanere. Mayn familye hot ëntxlist tas ich selt een uniwersiteet mache. Tan sin ich tsu Nay York kewanert. Tat hon ich mit mayn xwester un sayn man kewoont in te tsayt woo ich xtutiirt hon. Ti tsayt woo ich mit tëne keleept hon, hon se mich fiil keholef tichter tsu Yeehoowa khome. Un noch: in unser xpaanix kemaynt in Brooklyn waare fiil rayfe priiter. Tsum payxpiil: es hot mich aarich kefrayt Milton Henschel un Frederick Franz khëne lërne, woo im Petël fon Brooklyn kexaft hon.
Wii ich neekst fërtich waar mit mayn eyerste yoer in te uniwersiteet, hon ich aan kefang se tenke iwich was ich mit mayn leepe am mache waar. Ich hon kelees un fiil triwer noo ketenkt iwer artikele fon Te Wachthorm woo kexproch hon iwer kriste woo tsiile in Yeehoowa sayn aarwayt hate. Ich hon kemërkt wii froo ti petelite un ti pyoneere fon unser kemaynt waare, un ich wolt soo wii tëne sin. Awer ich hat mich noch net ketaaft. Klaych, hon ich es kemërkt wii wichtich es waar mayn leepe fer Yeehoowa tetikiire. Tan hon ich tas kemacht un een aner wichtich xrit kep: am 30te mërts fon 1957 hon ich mich ketaaft.
WICHTICHE ËNTXLISE
Noo mich taafe lose, wolt ich een aner wichtich xrit kepe: een pyoneer sin. Ich wolt tas wërklich hon. Awer ich wust tas es net laycht weyer pis tat hin khome. Meecht ich es hin kriin pyoneer sin un
in te selwich tsayt ti uniwersiteet mache? Mayn ëntxlus waar mit te uniwersiteet xtil hale, tsurik tsu Wenetsuëla keen un aan fange wii pyoneer tat tiine. Ich hon fiil mit mayn familye torich priife too triwer kexproch.In yuuni fon 1957 sin ich tsurik tsu Caracas kang. Awer ich hon kemërkt tas mayn familye waar net kuut traan. Tii miste noch een inkang hon. Was khent ich mache fer se helfe? Es is mich een aarwayt in een pank aan kepoot kep. Awer ich sin retuer khom fer pyoneer sin un tas is was ich wërklich mache wolt. Tan, mayn ëntxlus waar ti 2 tinge mache — fol tsayt in te pank xafe un aach wii pyoneer tiine. Ich hon tas phaar yoore kemacht un ich waar nii soo froo un mit soo fiil fer se tuun!
Awer mayn frooheet is noch kreeser kep: ich hon Sylvia khëne kelërnt un mer hon uns kehayrat. Tii waar een xeen taytx xwester woo Yeehoowa aarich keliipt hot. Tii un sayn eltere sin friier tsu Wenetsuëla kewanert. Mit te tsayt hon mer tswaay khiner kriit: een puup un een meetche — Michel (Mike) un Samira. Mayn mama is aach mit uns woone khom un meyer hon aan kefang se uf phase. Weeche tas ales must ich noo lose wii pyoneer tiine; awer ich hon wayter flaysich kepreeticht. Imer wën mer khonte in te fërye, hon ich un Sylvia wii hilef pyoneere ketiint.
EEN ANER KROOS ËNTXLUS
Yets keen mer tsurik tsu te speryens woo ich am aanfang fertseelt hon. Ti khiner waare noch in te xuul un ich mus saan tas ich een kuut leepe hat; soo kaar layt fon anere penk hate fiil respekt tsu mich. Awer, ich wolt kekhënt wëre wii een tiiner fon Yeehoowa. Was ich in tiise taach ketenkt hon, hot mich net in ruu kelos. Tan, hon ich un mayn fraa uns hin kesetst un mer hon iwer unser situatsyoon fertseelt. Wën ich aan te pank noo lose teet, teet ich een haufe kelt kriin. Meyer hate khee xulte; tes weeche wën mer een keweenlich leepe hale teete, hëte mer kelt fer een kuut tsayt.
Tiise ëntxlus waar net laycht. Awer mayn liip fraa un mayn muter hon mich pay kextan. Ich waar mechtich froo — yets, teet ich noch mool pyoneer sin! Ich waar fërtich fer se aanfange... awer tan hon mer een notisye kriit woo mer net kewaart hon.
EEN UNKEWAART, AWER KUUT NOTISYE!
Een taach, hot te tokter kesaat tas Sylvia een khint am waarte waar. Tas hot uns mechtich ferwunert! Awer meyer hon uns klaych traan keweent mit tiise froo notisye. Too hon mer aan
kefang pleene mache un unser hërts foer perayte fer tiise nay khint wilkhome. Awer ich hon aach aan kefang se tenke iwer mayn ëntxlus fer pyoneer wëre. Teet tas ales kuut ap laafe? Meecht ich tas hin kriin?Meyer hon iwer unser tsiile fertseelt, un tan hon mer ëntxlist tas mer unser plaan net ënere teete. Unser soon Gabriel is in april fon 1985 uf te welt khom. Noch soo, hon ich mayn aarwayt in te pank kelos un in yuuni fon 1985 hon ich aan kefang noch mool wii rekulaar pyoneer xafe. Xpeeter hon ich een aner kroos priwilëj kriit: in te Filyaal Komisyoon tiine. Awer ti filyaal waar in La Victoria, net in Caracas kewees. Tes weeche, mist ich 2 orer 3 taache ti woch unkefeer 80 km pis tat hin reese.
MEYER HON UNS NOCH MOOL KEWANERT
Wayl Petël in La Victoria waar, hon mer wii familye ëntxlist uns pis tat hin wanere fer tichter tepay sin. Tas waar fer uns al een kroos xrit kewees. Ich kepe fiil weyert un sin aarich petanklich fer mayn familye. Ti aat wii se sich aan kextelt hon, waar een kroos hilef kewees. Tsum payxpiil: mayn xwester Baha waar wilich fer unser muter uf phase. Mike hat sich xon kehayrat, awer Samira un Gabriel hon noch tehëm kewoont. Tes weeche, wën se sich pis La Victoria wanere teete, teete se sayn froynte in Caracas lose. Un aach: mayn liip fraa, Sylvia, mist sich in een kleener xtat traan keweene. Un meyer al miste uns traan keweene mit een kleener haus. Yawool, tas waar een kroos xrit uns fon Caracas tsu La Victoria wanere.
Awer ti tinge hon sich noch mool keënert. Gabriel hot sich kehayrat un Samira hot sich kewanert. Tan, in 2007, sin ich un Sylvia in kelaat kep fer in Petël woone khome un pis hayt tiine mer too. Mike, unser elste soon, tiint wii elteste un xaft aach wii pyoneer mit sayn fraa, Monica. Gabriel is aach een elteste, un tiint in Italya mit sayn fraa, Ambra. Samira tiint wii pyoneerin, un tuut aach fon wayt fer Petël xafe.
ICH TEET TI SELWICHE ËNTXLISE MACHE
Yawool, in mayn leepe hon ich fiile kroose xrite kep. Awer ich peroye mich net — ich teet ti selwiche ëntxlise noch mool mache! Ich sin aarich petanklich fer ales was ich fer Yeehoowa mache khont. Torich ti yoore, hon ich kemërkt wii wichtich tas is een xtark froyntxaft mit Yeehoowa hale. Ekaal ep ti ëntxlise woo mer mache kleen orer kroos sin, Yeehoowa khan uns te friit kepe “woo keet iwer ales woo ti mënxe ferxteen khene”. (Fili. 4:6, 7) Ich un Sylvia liipe wërklich too in Petël tiine. Un meyer sin uns sicher tas Yeehoowa unser ëntxlise keseechent hot wayl mer tee kelos hon unser xrite lënke.