Xtayer — Mus tuu xtayer petsaale?

WEENICH layt tuun kërn xtayer petsaale. Fiil tenke tas tas kelt fon te xtayer wërt net kuut pehantelt, als mool kepts xteeleray orer wërt tas kelt in ferkheerte thaxe kextoch. Noch anere nëme net aan xtayer petsaale weeche moraalixe sache. Ti pewooner fon een xtat fon Mitel Oryent leye aus warom se khee xtayer petsaale wole: “Meyer wole net petsaale fer ti kuuchle woo unser khiner um pringe.”

Tas pasiirt net ploos uf een plats un is aach net etwas nayes. Te ferxtorpene hintuu fiirer Mohandas Gandhi hot kesaat wii eyer sich in sayn kewise xpiire teet: “Een mënx woo xtitst een xtaat woo sich aan militeer halt — tirëkt orer intirëkt aat — hot teel in sayne sinte. Yeete man, alte orer yunge, macht teel in tiise sinte wën eyer xtitst ti xtaat torich ti xtayer woo eyer petsaalt.”

Te filoosefer Henry David Thoreau, fon 19^te yoerhunert, hot sich kehalt aan moraalixe sache fer net aan nëme xtayer petsaale woo tas kelt penutst teet wëre fer te kriich xtitse. Tee hot kefroot: “Mus een mënx sayn kewise uf kepe weeche een kesets? Wëns aach ploos fer een aue plik orer in etwas kleenes is? Tan, warom hot yeete mënx een kewise?”

Tiise sache keet ti kriste aan wayl ti Piipel lërnt aus triiklich tas tii mise in ales een kuut kewise hale. (2 Timoteus 1:3) Noo te Piipel, hot ti xtaat recht fer xtayer ferlange. Tii saat: “Yeete eene sol sich unich te heecher autoriteete hale, wayl es kept khee autoriteet oone Kot sayn erlaupnis. Ti autoriteete woo eksistiire, sin fon Kot in sayn aychne xtele in kesetst kep. Tes weeche, is es neetich tas teyer sich unich ti autoriteete hale tuut, net ploos weeche tiise wuut, awer aach weeche ayre kewise. Es is aach weeche tas, tas teyer xtayer petsaalt; wayl tii tuun fer Kot xafe un tuun tas wayter mache. Kept fer al was tëne keheert: fer weem xtayer ferlangt, ti xtayer.” (Romaaner 13:1, 5-7.)

Tes weeche, waare ti kriste im eyerste yoerhunert kuut kekhënt wii layt woo sayn xtayer kenau petsaalt hon, opwool een kroos teel fon tas kelt penutst is woer fer militeer sache. Soo is tas aach hayt se taach mit Yeehoowa sayn Tsayer. a Wii khene se tan xtayer petsaale woo xtitst etwas woo se net aan nëme? Sol tan een krist sayn kewise iwer sayt lose wën te xtat tswingt xtayer petsaale?

Xtayer un ti kewise

Fer ti xtayer woo ti kriste im eyerste yoerhunert petsaale muste, is fiil fon tiise kelt penutst woer fer militeer sache. Tas waar aach te phunkt woo kemacht hot tas Gandhi un Thoreau khee xtayer petsaalt hon, weeche iire kewise.

Mërk tas ti kriste aan keheert hon was xteet in Romaaner kapitel 13, net ploos wayl se khente kextrooft wëre, awer aach ‘weeche iire kewise’. (Romaaner 13:5) Tëm krist sayn kewise tswingt iim xtayer petsaale, wën tas kelt aach penutst wërt fer aktiwiteete woo te perseenlich too keeche is. Fer ferxteen tiise tswaay kesetse woo aus siin tas een keeche ti anert is, mise mer ferxteen een wichtiche phunkt iwich unser kewise, ti inerlich xtim woo uns saat op was mer mache richtich orer ferkheert is.

Yeete eene hot tiise inerlich xtim, soo wii Thoreau saat, awer mer thërfe net pliint uns too truf ferlose. Kot khan sich nuer iwich uns fraye wën unser kewise sich halt aan sayn moraalix muster. Oft mools, mise mer unser ketanke ferklayche mit te aate wii Kot tenkt, wayl sayn ketanke sin fiil heecher wii unser. (Psalm 19:7) Soo, mise mer uns aan xtrenge fer ferxteen wii Kot ti mënxliche rechiirunge aan siit. Was tenkt tee iwich tëne?

Mërk tas te aphostel Phaul ti mënxliche rechiirunge kenënt hot wii “Kot sayn tiiner”. (Romaaner 13:6) Was petayt tas? Tas petayt hauptseechlich tas tii ti ortnung hale un mache wichtiche aarwayte fer ti mënxe im lant. Soo kaar ti rechiirunge woo aarich korupt sin, piite aan aarwayte wii ti phost, xuule, krankehayser un polise. Opwool Kot siit ti feele woo tiise mënxliche rechiirunge mache, lost tee se uf iire plats plaype fer een tsayt un xikt tas mer sole ti xtayer petsaale un sayn wile respektiire, tas is, tas tiise autoriteete ti mënxe rechiire.

Awer Kot lost ti mënxliche rechiirunge uf iire plats plaype ploos fer een tsayt. Tee wërt sayn himliche Raych uf tëne sayn plats tuun un am ën mache mit ales xlechtes was tii keeche ti mënxheet kemacht hon fer een lang tsayt. (Tanyël 2:44; Matheus 6:10) Pis tan hin, wil Kot hon tas ti kriste ti autoriteet aan heere torich xtayer petsaale un aach uf anere aate.

Awer wëns tuu soo wii Gandhi tenkst tas xtayer petsaale fer ti kriich xtitse een sinte is, tan tenkt aan tas: meyer siin peser was um uns rom is wën mer uf een hooch plats xteen, soo siit Kot peser wayl tee heecher xteet wii meyer, un tas ferxteen khan uns helfe aach soo tenke wii tee. Torich te profeet Isaiias, hot Kot kesaat: “Soo wii te himel heecher wii ti eyert is, soo sin mayn weeche heecher wii ayre weeche, un mayn ketanke heecher wii ayre ketanke.” (Isaiias 55:8, 9.)

Autoriteet iwer ales?

Tas is net wayl ti Piipel in lërnt tas mer sole ti xtayer petsaale tas ti mënxliche rechiirunge ti kans autoriteet iwich ti mënxe hon. Yeesus hot in kelërnt tas Kot net tëne autoriteet iwer ales kep hot. Wii se Yeesus kefroot hon ep tas foer Kot richtich weyer xtayer fer te romaanix rechiirung fon tiise tsayt petsaale, hot tee een antwort kept woo tenke macht: “Kep Sësar, was Sësar keheert, un Kot, was Kot keheert.” (Markus 12:13-17.)

Ti rechiirunge — “Sësar” — mache tas kelt un saan wii fiil tas weyert hot. Soo, fer Kot, hon tii tas recht fer tas tsurik kriin torich ti xtayer. Awer Yeesus hot ketsaycht tas was “Kot keheert” — unser leepe un aanpeetung — khene mënxliche orkanisatsyoone net fon uns ferlange. Wën ti mënxliche kesetse keeche Kot sayn kesetse keen, ti kriste “mise Kot als rechiirente aan heere xtats ti mënxe”. (Aphostele sayn Kexicht 5:29.)

Im xtant, mache ti kriste sich ketanke weeche ti aat wii ti xtayer penutst wëre, awer toch fersuuche se net sich rin mënxe fer ënere was ti rechiirente mache, sich keeche xtele orer khee xtayer petsaale. Tas teet tsayche tas se net traue aan ti aat wii Kot ti mënxliche propleeme am ën mache wërt. Tii waarte ketultich ti tsayt woo Kot sich iwer nëmt ti mënxliche sache torich Yeesus sayn rechiirung, woo saat: “Mayn Raych is khee teel fon tiise welt.” (Yoohan 18:36.)

Mache was ti Piipel saat is nutslich

Mache was ti Piipel saat iwich xtayer petsaale is nutslich fer tich. Tuu prauchst khee angst hon fon een xtroof un aach net tas se raus kriin tas tuu ti xtayer net petsaalt host. (Romaaner 13:3-5) Noch wichtiche, tuu halst tayn kewise sauwer foer Kot un kepts iim eere wayls tuu tas kesets aan heerst. Wëns tuu aach kelt ferliirst woo anere net ferliire wayl se khee xtayer petsaale, orer net tsu fiil wii se solte, khanst tuu traue uf Yeehoowa sayn ferxpreche tas tee sayn tiiner uf phast. Tawi, een piiplixe xrayper, hot tas soo aus keleet: “Ich waar yung un yets sin ich alt, awer ich hon nii kesiin een kerecht im xtich kelos un aach net sayn khiner proot am suuche.” (Psalm 37:25.)

Weer tas piiplix kepoot iwich xtayer petsaale ferxteet un macht tas, hat inerlich friit. Foer Kot, host tuu khee xult weeche ti aat wii ti rechiirente tas xtayer kelt penutse, soo wiis tuu khee xult host weeche ti aat wii te hër fon tas haus woos tuu miitst tas kelt aus kept. Een man fon Siit Europa, woo heest Stelvio, hot fer yoore lang fersuucht ënerung in politik mache, ep tee ti woerheet fon te Piipel kelërnt hot. Tee leet aus warom tas tee noo kelos hot tas mache: “Ich must aan nëme tas fer te mënx is es unmeechlich kerechtichkheet, friit un eenichkheet tsu ti welt pringe. Nuer Kotes Raych khan wërklich etwas ënere un een peser keselxaft pringe.”

Wëns tuu, soo wii Stelvio, kepst Kot was Kot keheert, khanst tuu aach tiise sicherheet hon. Tuu wërst siin ti tsayt woo Kot een kerecht rechiirung iwich ti welt pringt, un macht am ën mit te kans unkerechtichkheet un xaate woo ti mënxliche rechiirunge kemacht hon.

[Noote]

[Hooch phunkt]

Meyer mise unser ketanke ënere fer tenke wii Kot, wayl tëm sayn ketanke heecher wii unser sin

[Hooch phunkt]

Kriste woo eerlich sayn xtayer petsaale, hale een sauwer kewise foer Kot un tsayche tas se uf iim traue fer sayn neetichkheet soriche

[Pilt]

“Kep Sësar, was Sësar keheert, un Kot, was Kot keheert”

[Reechte]

Copyright British Museum