HAUPSTE THEEMA | TI PIIPEL HOT ALES IWERLEEPT
Ti Piipel hot ti efekte fon te tsayt iwerleept
WAS PASIIRT IS: Ti haupste materyaale woo ti xrayper un apxrayper fon te Piipel penutst hon, waare papiirus un perkamiine keweest. a (2 Timóteo 4:13) Warom waare tiise materyaale een kefoer fer ti Piipel?
Te papiirus is een xwach materyaal, woo laycht ferayst un xnel plas wërt. Richard Parkinson un Stephen Quirke, woo iwer tas alt Ejipt xtutiire, tuun saan: “Een plaat fon papiirus khan laycht kaput keen un mit te tsayt khene ploos xtike orer xtaap iwerich plaype. Un wën te rol wech laye playpt, khan te weeche mof orer nas luft kaput keen. Un khan aach fon rate orer unketsiifer kefres wëre, hauptseechlich fon kupiine.” Etliche papiirus woo tsu fiil im licht orer in te nas luft waare, sin xneler kaput kang.
Te perkamiin halt lenger wii te papiirus, wën tee net richtich pehantelt wërt orer tsu fiil licht ap kriit, orer in te nas luft is, in te hits orer in te khelt playpt, keet tee awer aach kaput. Te perkamiin is aach etwas woo tas unketsiifer kërn frest b. Tes weeche iwer ti alte xrifte saat tas puuch A Escrita do Dia a Dia no Leste Greco-Romano, c in ënglix: “Tas iwerleepe is net ti reekel, is etwas woo net laycht pasiirt.” Te Piipel sayn pexeet weyer nii tsu uns khom, wën tii kaput kang weyer.
WII TI PIIPEL IWERLEEPT HOT: Te yuute sayn kesets hot yeete kheenich ketswung fer ‘tas kesets in een puuch ap se xraype’. Tas waare ti finef eyerste piicher fon te Piipel. (Deuteronômio 17:18) Un noch, tii apxrayper fon te Piipel hon fiil mools tas ap kexrip. In Yeesus sayn tsayt waare manuskripte in sinakooke im kanse Israel un soo kaar pis in wayter pletse, wii Matsetoonya. (Lucas 4:16, 17; Atos 17:11) Wii khonte etliche manuskripte pis hayt noch eksistiire?
Manuskripte woo pekhant sin wii ti Role fom Sals Meer (Tootes Meer) waare hunerte yoere in let waase, in heele un in een trokne lant, uf kehop woer.
Philip W. Comfort, een spetsiaalist fom Naye Testamënt saat: “Ti yuute hate ti kewoonheet ti role fon te Piipel, in kruuche orer waase wech tuun, fer tii uf se heepe.” Ales tsaycht tas ti kriste tas aach soo kemacht hon. Etliche manuskripte fon te Piipel sin in aarich trokne pletse kefun kep woer, woo in let waase, tunkle tsimere un in heele uf kehop waare.
RESULTAAT: Pis hayt kepts tausente xtike fon te piiplixe manuskripte — etliche sin xon mee wii 2 tausent yoere alt! Khee een aner alt xrift hot soo fiile hant apxrifte wii ti Piipel hot.
a Te papiirus is fon een plants kemacht woo im waser wakst un aach papiirus heest. Tas perkamiin is fon een tier haut kemacht woer.
b Tsum payxpiil tas ofitsyaal tokumënt fon Austruk fon Unaphëngichkheet fon Fereenichte Xtaate (Declaração de Independência dos Estados Unidos) waar uf een perkamiin kexprip woer. Hayt, weenicher wii 250 yoere tëm noo, is tee soo plas, tas es neekst unmeechlich is, se leese, was tat xteet.
c Orixinaale thitel: Everyday Writing in the Graeco-Roman East.
