Xpring tsu was too trin is

Warom sin Yeehoowa sayn Tsayer torich te Holokaust keyacht kep?

Warom sin Yeehoowa sayn Tsayer torich te Holokaust keyacht kep?

 Fon te 35 tausent Yeehoowa sayn Tsayer in Taytxlant un in anere lënter woo ti nasiste okupiirt hon, sin unkefeer 1.500 torich te Holokaust kextorep. Meyer wise noch net wii tii al kextorep sin. Wayl ti unersuuchunge noch net fërtich sin, khene ti numere un anere kleenichkheete aktualisiirt wëre.

 Wii sin se kextorep?

  • Kilyotiin woo ti nasiste penutst hon

      Esekutsyoone: Unkefeer 400 Yeehoowa sayn Tsayer sin um keprung kep in Taytxlant un in anere lënter woo ti nasiste okupiirt hon. Ti meyerste sin in een kericht tsum toot konteniirt un sayn khëp sin ap kehakt kep. Anere sin oone een kericht mit wafe kexoos orer uf kehong kep.

  •   Xrekliche kontitsyoone: Mee wii tausent Yeehoowa sayn Tsayer sin in te nasistix konsentratsyoon khëmp un in te katee kextorep. Tii sin kextorep weeche ti xweyer aarwayt woo se mache muste, ti kweeleray, ti hungernoot, ti khelt, ti krankheet orer wayl se khee toktere hate. Wayl se aarich xreklich pehantelt kep sin, sin etliche kextorep een khorts tsayt noo se pefrayt kep sin, am ën fon te Tsweet Welt Kriich.

  •   Anere uersache: Etliche Yeehoowa sayn Tsayer sin in tsimere mit kiftich kaas um keprung kep. Anere sin um keprung kep wayl ti toktere hon metitsiinixe sperimente mit tëne kemacht orer wayl se kiftiche xpritse kriit hon.

 Warom sin se keyacht kep?

 Yeehoowa sayn Tsayer sin keyacht kep wayl se ti inlërnunge fon te Piipel ticht noo kang sin. Wii ti nasistix rechiirung tëne ketswung hon etwas mache woo ti Piipel ferpiit, hon se ti rechiirung net aan keheert. Tii wolte “Kot als rechiirente aan heere xtats ti mënxe”. (Aphostele sayn Kexicht 5:29) Kuk tswaay aate woo se tiise ëntxlus kemacht hon:

  1.   In politixe sache neutral plaype. Hayt, tuun Yeehoowa sayn Tsayer sich net in politixe sache rin mexe. (Yoohan 18:36) Tii hon tas selwiche kemacht torich ti nasistix rechiirung. Tes weeche, hon se net aan kenom...

  2.   Sayn klaape hale. Opwool Yeehoowa sayn Tsayer ferpoot waare sayn relichyeese aktiwiteete mache, hon se wayter...

 Te leerer Robert Gerwarth hot kesaat tas Yeehoowa sayn Tsayer “waare ti eensiche krup fon te Trit Reich woo keyacht kep sin weeche sayn klaape. Anere layt woo aach in te konsentratsyoon khëmp waare, hon aan kefang respekt tsu Yeehoowa sayn Tsayer tsayche wayl se pextimt waare fest plaype. Een inkexpërtner fon Austrya hot kesaat: “Tii keen net in te kriich. a Tii fine tas es peser weyer se xtërpe, xtats yemant um pringe.”

 Woo sin se kextorep?

  •   Konsentratsyoon khëmp: Ti meyerste Yeehoowa sayn Tsayer sin in te konsentratsyoon khëmp kextorep. Tii sin in kexpërt kep in te khëmp fon Auschwitz, Buchenwald, Dachau, Flossenbürg, Mauthausen, Neuengamme, Niederhagen, Ravensbrück un Sachsenhausen. Ploos in Sachsenhausen, sin unkefeer 200 Yeehoowa sayn Tsayer kextorep.

  •   Katee: Etliche Yeehoowa sayn Tsayer sin in te katee kekweelt kep pis se kextorep sin. Anere sin kextorep wayl se xreklich pehantelt kep sin wii se aus kefroot woer sin.

  •   Esekutsyoon pletse: Yeehoowa sayn Tsayer sin hauptseechlich um keprung kep in te katee fon Berlin-Plötzensee, Brandenburg un Halle/Saale. Un es sin unkefeer anere 70 pletse rexistriirt woo Yeehoowa sayn Tsayer um keprung kep sin.

 Tuu etliche kexichte khëne

  •  Naame: Helene Gotthold

     Esekutsyoon plats: Plötzensee (Berlin)

     Helene waar ferhayrat un muter fon tswaay khiner. Tii is ofts in kexpërt kep. In 1937, wii se xwanger waar, is tii soo xlecht pehantelt kep torich een interokatsyoon tas tii sayn nëneche ferloer hot. In 8te teetsemper fon 1944, hon se sayn khop ap kehakt in te katee fon Plötzensee, Berlin.

  •  Naame: Gerhard Liebold

     Esekutsyoon plats: Brandenburg

     In 6te maay fon 1943, wii Gerhard 20 yoore alt waar, is sayn khop ap kehakt kep. Tas is pasiirt tswaay yoore noo sayn papa in te selwich aat un in te selwich katee um keprung kep is. In sayn letst priif, hot Gerhard fer sayn familye un sayn praut kexrip: “Oone ti macht fom Hër, teet ich tas net aus hale.”

  •  Naame: Rudolf Auschner

     Esekutsyoon plats: Halle/Saale

     In 22te septemper fon 1944, wii Rudolf ploos 17 yoore alt waar, is sayn khop ap kehakt kep. In sayn letst priif fer sayn mama, hot eyer kexrip: “Fiile priiter hon es aus kehal, un ich tuun aach es aus hale.”

a O Carrasco de Hitler — A Vida de Reinhard Heydrich, sayt 164.