Jou ki te 17 jiyè 2015 lan, gen yon etap enpòtan ki te franchi pou ede moun gen bon relasyon ak Bondye: Labib — Tradiksyon monn nouvo a te parèt nan lang kreyòl ayisyen.

Kounye a, Labib — Tradiksyon monn nouvo a jwenn plas li pami Bib moun ki gen lakrentif pou Bondye ap itilize depi lontan nan peyi d Ayiti. Men, poukisa li te nesesè pou yo fè yon lòt tradiksyon Labib? Kiyès ki alatèt travay sa a? E poukisa nou mèt gen asirans Tradiksyon monn nouvo a se yon Bib nou ka fè konfyans?

Nan dènye ane sa yo, yo pibliye anpil nouvo vèsyon Labib. Grasa kèk nan vèsyon sa yo, se premye fwa Pawòl Bondye a disponib nan kèk lang. Men, gen nouvo tradiksyon Labib tou k ap parèt nan yon seri lang, alòske te deja gen kèk tradiksyon Labib nan lang sa yo. Sa k fè sa? Nan yon liv Sakae Kubo ak Walter Specht ekri, yo fè konnen “pa gen okenn tradiksyon Labib ki egziste pou yon moun ta di se dènye a, kòmkwa pa ta dwe gen lòt ankò. Tradiksyon yo dwe mache ak ogmantasyon konesans biblis yo vin genyen e ak chanjman ki gen nan lang yo”.

Nan dènye ane sa yo, moun yo vin pi byen konprann lang ebre, lang arameyen ak lang grèk, premye lang yo te sèvi pou ekri Bib la. Yon lòt bò, yo vin dekouvri yon seri maniskri Labib ki la pi lontan pase maniskri moun ki te konn tradui Labib yo te konn itilize, e ki gen plis presizyon pase yo. Se sa k fè jodi a, yo ka tradui Pawòl Bondye a ak plis presizyon pase anvan.

Men sa Declan Hayes, yon pwofesè nan domèn biznis entènasyonal, te ekri: “Labib se liv ki plis vann chak ane.” Pafwa, dezi yon moun genyen pou l pwodui liv ki plis vann nan konn fè moun nan pa tèlman chèche travay ak presizyon. Gen  yon Bib ki pran libète efase yon seri pasaj editè yo twouve ki “raz”. Gen yon lòt Bib ki chanje yon seri mo oswa ekspresyon yo jwenn nan Bib la paske yo twouve mo sa yo ka kontrarye lektè jodi a. Pa egzanp, Bib sa a ap chèche fè yon seri moun plezi lè yo rele Bondye “Papa-Manman”.

Petèt, yon bagay ki bay plis pwoblèm, se sa ki gen rapò ak non Bondye, Jewova. (Gen biblis ki mete “Yawe” pou yo tradui non Bondye.) Nan ansyen kopi Bib la, non Bondye parèt sou fòm kat lèt ebre: YHWH oswa JHVH. Non sa a, ki pa menm ak okenn lòt non, parèt anviwon 7 000 fwa nan pòsyon Bib la yo konn rele Ansyen Testaman an, san wete lòt kote l parèt yo (Egzòd 3:15; Sòm 83:18). Kidonk, li klè Kreyatè nou an te vle pou moun k ap adore l yo konnen non sa a e pou yo sèvi avè l!

Men, sa gen plizyè syèk, Juif yo, ki te kwè nan sipèstisyon, te pè site non Bondye. Annapre, lakretyente te kite menm sipèstisyon sa a enfliyanse fason yo wè bagay yo (Travay 20:29, 30; 1 Timote 4:1). Moun k ap tradui Labib yo te vin pran abitid ranplase non Bondye ak tit “Seyè”. Jodi a, yo retire non Bondye nèt nan pifò Bib. Gen kèk Bib modèn ann anglè ki menm rive retire mo “non” an nan Jan 17:6, kote Jezi te di: “Mwen fè yo konnen non w.” Pa egzanp, Bib Good News Translation nan tradui vèsè sa a konsa: “Mwen fè yo konnen w.”

Poukisa moun yo pa vle wè non Bondye konsa? Ann reflechi sou kèk pawòl nou jwenn nan yon jounal ki rele Jounal pratik pou moun k ap tradui Bib la (anglè). Se Alyans Biblik Inivèsèl ki pibliye jounal sa a, e se li menm k ap kowòdone pifò nan travay tradiksyon Labib k ap fèt yo. Men sa nou li nan youn nan atik ki nan jounal sa a: “Piske YHWH se yon non li ye, pa gen dout nan sa, an prensip, fason ki pi lojik pou yo ta tradui l, se mete l jan l ye a.” Men, atik la kontinye pou l di: “Sepandan, gen kèk reyalite nou dwe konnen.”

Jis nan ki pwen “reyalite” sa yo gen enpòtans? Selon jounal sa a, men rezònman kèk biblis fè: “Si nou mete yon non tankou Yawe, li ka fè moun mal konprann bagay yo [...], yo ka konprann ‘Yawe’ se yon Dye etranje oswa yon nouvo Dye moun pa konnen, ki pa menm ak Dye yo deja konnen an.” An reyalite, Bib la fè konnen byen klè Jewova Dye pa menm ditou ak dye moun ki pa kretyen yo ap adore yo! — Ezayi 43:10-12; 44:8, 9.

Gen kèk biblis ki fè konnen lè yo ranplase non Bondye ak tit “Seyè” a, yo tou senpleman ap suiv yon tradisyon. Men, Jezi te kondane kesyon suiv tradisyon ki dezonore Bondye yo (Matye 15:6). Epitou, pa gen okenn rezon nan Bib la ki pèmèt yo ranplase yon non ak yon tit. Jezi Kris gen anpil tit, tankou “Pawòl Bondye” ak “Wa tout wa”. (Revelasyon 19:11-16.) Bon, èske yo ta dwe ranplase non Jezi ak youn nan tit sa yo pito?

Gen yon lòt atik nan menm jounal la ki te fè konnen: “An jeneral, yo ta dwe evite sèvi ak fòm ‘Jewova’ a.” Pou ki rezon? Men sa yo di: “Nòmalman, biblis yo kwè meyè fason pou yo pwononse non Bondye se sèvi ak ‘Yawe’.” Sepandan, gen non nou abitye avèk yo nan Bib la tankou Ezayi, Jeremi ak Jezi, ki pa sanble ditou ak fason yo te konn pwononse yo nan lang ebre a (Yechayawou, Yimeya ak Yewochwa). Piske fòm “Jewova” a se yon fason kòrèk yo tradui non Bondye, yo deja sèvi avè l ann anglè ak nan lòt lang depi plizyè syèk, rezon yo bay pou yo pa sèvi avè l yo pa kenbe. Vrèmanvre, lefètke moun yo renka pou sèvi ak non Bondye sanble l baze sou emosyon ak sou prejije, li pa chita sou konesans ki genyen yo.

Men, fò n di tou kesyon an pa gen rapò sèlman ak chwa moun k ap fè etid yo. Pa egzanp, gen yon konsiltan nan Alyans Biblik Inivèsèl la nan peyi Lend ki te ekri konsènan konsekans ki genyen lè yo retire non Bondye nan tradiksyon Labib kote l te konn parèt anvan sa. Men sa l di: “Endyen yo pa enterese nan tit yo bay Bondye. Yo vle konnen non Bondye menm, e si yo pa konn non sa a, yo pa ka gen yon relasyon sere sere ak moun ki gen non an.” An reyalite, nou ka di menm bagay la pou tout moun k ap chèche Bondye yo. Li trèzenpòtan pou nou konnen non Bondye pou nou ka konprann li pa yon senp fòs, men li se yon Moun  toutbon, e nou ka konnen kiyès li ye (Egzòd 34:6, 7). Se sa k fè Labib di: “Tout moun ki met konfyans yo nan non Jewova ap sove.” (Women 10:13). Moun k ap adore Bondye yo dwe sèvi ak non l!

Kidonk, se te yon gwo evènman sa te ye an 1950, lè yo te pibliye vèsyon Labib Tradiksyon monn nouvo a — Liv ki te ekri an grèk yo pou premye fwa. Nan espas dizan ki te vin apre yo, gen kèk pòsyon nan Liv ki te ekri ann ebre yo oswa sa yo konn rele Ansyen Testaman an, yo te pibliye pa moso. Nan ane 1961, tout Bib la te parèt nan yon sèl volim ann anglè. Yon bagay ki enteresan, Tradiksyon monn nouvo a mete “Jewova” pou l tradui non Bondye chak kote non an parèt nan Ansyen Testaman an, sa vle di anviwon 7 000 fwa. Yon bagay ki vrèman espesyal, sèke li remete non Bondye 237 fwa nan Liv ki te ekri an grèk yo, oswa “Nouvo Testaman” an.

Lefètke yo te remete non sa a nan plas li, non sèlman sa onore Bondye, men tou, sa ogmante konpreyansyon nou sou li. Pa egzanp, men sa yo mete nan anpil tradiksyon nan Matye 22:44: “Seyè m nan di Seyè m nan.” Men anfèt, kiyès k ap pale ak kiyès? Sepandan, Tradiksyon monn nouvo a li menm tradui Matye 22:44 konsa: “Jewova di Seyè m nan.” Nan sans sa a, li site Sòm 110:1 yon fason ki kòrèk. Konsa, lektè yo ka fè diferans ant Jewova Dye ak Pitit li a san pwoblèm.

Se yon asosyasyon legal ki reprezante Temwen Jewova yo ki rele Watch Tower Bible and Tract Society ki pibliye Tradiksyon monn nouvo a. Pandan plis pase santan, Temwen Jewova yo enprime Bib e yo distribye yo nan lemonnantye. Se yon gwoup kretyen yo konnen antanke Komite Tradiksyon monn nouvo a ki te fè Tradiksyon monn nouvo a. Olye pou manm komite a mete tèt yo devan, yo te mande pou yo pa met non yo nan tradiksyon an menm apre lanmò yo. — 1 Korentyen 10:31.

Poukisa yo rele tradiksyon sa a Tradiksyon monn nouvo a? Nan entwodiksyon edisyon 1950 lan, yo te fè konnen tit sa a reflete konviksyon fèm yo genyen lèzòm “nan papòt monn nouvo” Bondye pwomèt nan 2 Pyè 3:13 la. Jan komite a te ekri sa, pandan “tan k ap separe ansyen monn nan ak monn nouvo ki jis la”, li enpòtan pou tradiksyon Labib yo pèmèt “bonjan laverite sou Pawòl Bondye a” briye.

Yo te bay kesyon egzak la priyorite. Moun ki t ap tradui edisyon ann anglè a te travay dirèkteman apati lang orijinal yo, anpalan de ebre, arameyen ak grèk, e yo te sèvi ak pi bon tèks ki disponib yo. * Yo te byen veye pou yo tradui ansyen tèks sa yo fidèlman otank sa posib, men, yo te mete l nan yon lang lektè yo jodi a t ap konprann tousuit.

 Sa pa etone n dèske gen biblis ki fè lwanj pou Tradiksyon monn nouvo a pou jan l fidèl ak jan l egzak. Gen yon biblis ebre ann Izrayèl, yon pwofesè ki rele Benjamin Kedar, ki te di an 1989: “Nan rechèch mwen fè nan kesyon lang anrapò ak Bib ann ebre a e anrapò ak tradiksyon Labib yo, mwen fè referans souvan ak edisyon anglè yo rele Tradiksyon monn nouvo a. Chak fwa m fè sa, mwen santi mwen gen asirans tradiksyon sa a remèt yon travay onèt ki reflete yon konpreyansyon ki egzak sou tèks la otank posib.”

Li nòmal pou Temwen Jewova yo pibliye Tradiksyon monn nouvo a nan peyi nan monn nan kote yo pa pale anglè. Kounye a, yo pibliye l ann antye oswa an pati nan anviwon 130 lang. Pou yo ka fè travay sa a pi fasil, yo devlope yon metòd tradiksyon Bib kote yo gen yon sistèm elektwonik ki pèmèt yo etidye tout mo biblik yo. Yo mete sou pye yon depatman ki rele Sèvis tradiksyon ki la pou ede tradiktè yo. Kolèj santral Temwen Jewova yo byen sipèvize travay tradiksyon Bib la grasa youn nan komite l yo ki se Komite redaksyon. Men, ki jan yo fè travay sa a?

Toudabò, yo chwazi yon gwoup kretyen ki vwe lavi yo bay Bondye pou fòme yon ekip tradiksyon. Eksperyans ki fèt yo montre lè tradiktè yo travay ansanm antanke ekip, olye yo chak travay poukont yo, yo fè yon pi bon tradiksyon, yon tradiksyon ki pi ekilibre (Pwovèb 11:14). Jeneralman, chak manm nan ekip la gen eksperyans nan tradui piblikasyon Temwen Jewova yo. Ekip la resevwa fòmasyon apwofondi sou prensip fondamantal yo itilize pou yo fè tradiksyon Labib e sou fason pou yo byen sèvi ak pwogram elektwonik yo.

Yon ekip tradiksyon jwenn fòmasyon pou l tradui Bib la yon fason ki egzak, men tou ki fasil pou tout kalite moun konprann. Tradiksyon an dwe literal lè sa posib, men anmenmtan, yo pa dwe janm tòde sans tèks original la. Ki jan yo rive fè yon travay konsa? Ann konsidere Bib nou fèk resevwa a. Pou kòmanse, ekip tradiksyon an te chwazi mo kreyòl ki koresponn ak pifò mo kle ki nan Bib yo itilize nan Tradiksyon monn nouvo ki ann anglè a. Pwogram elektwonik Sistèm tradiksyon Watchtower a (Watchtower Translation System) bay mo biblik ki gen relasyon antre yo ak mo biblik ki sinonim yo. Epi, li bay mo grèk oswa mo ebre lè yo te tradui yo ki te bay mo anglè yo, konsa, tradiktè yo ka egzamine ki jan yo te tradui mo grèk yo ak mo ebre lòt kote yo jwenn yo. Tout sa bay tradiktè yo yon gwo èd lè y ap chwazi mo kreyòl ki koresponn ak mo sa yo. Yonfwa ekip la mete l dakò sou mo sa yo, yo kòmanse tradui Bib la, e pandan y ap tradui chak vèsè, yo wè mo kreyòl ki koresponn yo grasa pwogram ki sou òdinatè yo.

Sepandan, tradiksyon se pa jis mete yon gwoup mo nan plas yon lòt gwoup mo. Ekip tradiksyon an te gen anpil travay pou l fè lè l t ap chèche pou mo kreyòl yo te chwazi yo bay sans kòrèk Ekriti yo vle bay la nan chak kontèks. Li te bezwen veye pou l suiv règ gramè yo e pou l respekte fason yo ranje mo yo nan lang kreyòl la yon fason pou tradiksyon an swa e pou l natirèl. Lè nou gade tradiksyon Labib sa a, nou wè byen klè jan yo te travay di. Ekip Tradiksyon monn nouvo a nan lang kreyòl ayisyen an tradui Pawòl Bondye a yon fason ki fasil pou moun li, yon fason ki klè, ki fasil pou moun konprann e ki fidèl ak tèks orijinal la. *

Nou ankouraje w egzamine Tradiksyon monn nouvo a poukont ou. Ou ka jwenn èd nan men moun ki pibliye peryodik sa a oswa nan men Temwen Jewova ki nan kongregasyon ki nan zòn ou an. Ou kapab li tradiksyon Labib sa a toutpandan w gen konfyans yo tradui sa Bondye te di yo yon fason ki egzak nan lang pa w. Pa gen dout nan sa, w ap dakò Bib sa a nou sot resevwa a se vrèman yon etap enpòtan pou ede moun gen bon relasyon ak Bondye!