SA GEN kèk tan, tribinal kriminèl ki nan yon peyi oksidantal te dakò ak prèv yo te jwenn kont de mesye yo te akize kòm asasen e yo te kondane yo amò alòske prèv yo pa t bon. Lè avoka yo te vin konnen prèv yo te bay yo te gen erè, yo te travay di e yo te jwenn liberasyon pou youn nan kondane yo. Men, menm pi bon avoka yo pa t ka fè anyen pou lòt kondane a, paske yo te gentan egzekite l.

Piske jan de move jijman sa yo konn rive nan tout systèm jiridik, Bib la avèti nou pou nou “pa janm kite anyen anpeche nou rann jistis jan nou dwe fè l la”. (Detewonòm 16:20.) Lè jij yo suiv lòd sa a, sitwayen yo jwenn anpil byenfè. Lwa Bondye a te bay pèp Izrayèl tan lontan an yon sistèm jiridik ki pa baze sou patipri ak enjistis. Ann egzamine Lwa sa a pou n ka wè si wi ou non “tout chemen [Bondye] yo se jistis”. — Detewonòm 32:4, NW.

Lè jij yo konpetan, yo jis e moun pa ka konwonp yo, sa ale nan enterè pèp la. Lwa Bondye te bay Izrayèl la te bay jan de jij sa yo anpil valè. Pandan Izrayelit yo t ap mache nan dezè a, depi okòmansman, Moyiz te mande pou yo chèche ‘kèk moun ki kapab, moun ki gen krentif pou Bondye, moun yo ka konte sou yo, moun ki pap kite lajan pran nanm yo’ pou yo mete yo jij (Egzòd 18:21, 22 ). Karant an apre sa, yon lòt fwa ankò, Moyiz te montre se yon nesesite pou gen moun ki gen “sajès, ki prevwayan e ki gen eksperyans” ki pou jije pèp la. — Detewonòm 1:13-17, NW.

Plizyè syèk apre sa, wa Yewochafat *, yon wa Jida, te bay jij yo lòd sa a: “Kalkile byen travay nou pral fè a, paske nou pa pral jije nan non yon moun, men nan non [Jewova]. L’ap kanpe la bò kote nou lè n’ap rann jijman. Se pou nou gen krentif pou [Jewova]. Veye zo nou nan tou sa n’ap fè, paske [Jewova], Bondye nou an, pa tolere lenjistis ak patipri. Li pa nan pran kado nan men moun pou fè pa yo.” (2 Kwonik 19:6, 7). Konsa, wa a te fè jij yo sonje si yo gen prejije ak avidite nan desizyon y ap pran, Bondye ap rann yo responsab pou tout domaj sa lakòz.

Lè jij ann Izrayèl yo te suiv prensip wo nivo sa yo, nasyon an te santi li pwoteje e li te an sekirite. Men tou, Lwa Bondye a te bay yon seri prensip ki te ede jij yo pran bon desizyon menm nan ka ki te pi difisil yo. Ki prensip konsa ki te gen nan Lwa a?

Byenke jij yo te chwazi yo te dwe gen sajès e yo te dwe gason ki kapab, yo pa t kite yo konte sou pwòp kapasite yo genyen, ni sou konesans yo genyen pou yo fè jijman. Jewova te ba yo prensip oubyen direksyon pou yo suiv ki t ap ede yo pran desizyon ki kòrèk. Men kèk nan prensip li te bay jij izrayelit yo.

Fè bonjan envestigasyon. Men enstriksyon Jewova te sèvi ak Moyiz pou l te bay jij izrayelit yo: “Chache konnen lè gen kont nan mitan pèp la. N’a regle tout kont yon moun ka gen ak frè parèy li osinon ak moun lòt nasyon k’ap viv nan mitan nou. N’a fè sa san patipri.” (Detewonòm 1:16). Jij yo te ka bay yon vèdik ki jis sèlman si yo te gen tout detay sou sa k te pase a. Se poutèt sa, men enstriksyon Bondye te bay  moun ki t ap rezoud pwoblèm jidisyè yo: “Se pou nou chache konnen bagay la byen. N’a mennen ti ankèt nou, n’a poze keksyon adwat agoch.” Jij ki nan tribinal yo te dwe sèten akizasyon yo pote kont yon moun kòmkwa li te fè yon bagay grav “te fèt vre” anvan yo fè jijman an. — Detewonòm 13:14; 17:4.

Tande sa temwen yo di. Pawòl temwen yo di te gen anpil enpòtans nan yon envestigasyon. Lwa Bondye a te di: “Depozisyon yon sèl temwen pa kont pou moutre si yon moun fè yon krim, osinon yon bagay mal tout bon nan nenpòt akizasyon yo ta ka fè sou do li. Fòk gen de osinon twa temwen ki pou fè depozisyon kont li pou akizasyon an ka kenbe.” (Detewonòm 19:15). Men lòd Lwa Bondye a te bay temwen yo: “Piga nou fè manti sou frè parèy nou. Lè n’ap sèvi temwen, piga nou bay manti pou ede yon mechan.” — Egzòd 23:1.

Moun k ap temwaye yo dwe onèt. Sanksyon yo te prevwa pou moun ki te bay manti nan tribinal te fè tout moun ki enplike nan yon jijman reflechi. Men sa Lwa Bondye a te di: “Jij yo va egzaminen ka a. Y’a mennen yon bon ankèt jan yo dwe fè l la. Si yo jwenn se manti temwen an ap bay, se akize l’ap akize yon moun pèp Izrayèl parèy li pou yon bagay li pa janm fè, n’a fè l sibi chatiman li te vle pou moun li akize a. Se konsa n’a wete mechanste sa a ki te nan mitan nou.” (Detewonòm 19:18, 19). Kidonk, si yon moun ta bay manti nan tribinal pou l ka pran eritaj yon lòt moun li t ap peye menm kantite kòb eritaj la t ap koute a. E si yon moun ta bay manti pou l fè yo touye yon moun ki inosan yo ta dwe touye l nan plas moun nan. Prensip sa yo te vrèman ankouraje moun yo di laverite.

Jije san patipri. Yonfwa jij yo te gen tout prèv ki disponib yo, yo te ka bay yon vèdik. Lè yo rive nan etap sa a gen yon detay enteresan nan Lwa Bondye a ki vin enpòtan anpil. Men sa l te di: “Piga nou fè lenjistis lè nou nan tribinal. Piga nou fè patipri pou pòv.  Piga nou achte figi grannèg. N’a rann jistis pou tout frè parèy nou san fè paspouki.” (Levitik 19:15). Nan kèlkeswa ka a, desizyon jij yo t ap pran an te dwe koresponn toutbon ak aksyon yo t ap jije a. Lè jij yo t ap pran desizyon, yo pa t dwe baze sou aparans oubyen sou pozisyon sosyal moun ki enplike yo genyen.

Prensip sa yo, ki te parèt byen klè nan Lwa Bondye te bay pèp Izrayèl la depi plizyè syèk, ka itil tribinal yo jodi a. Lè yo suiv prensip sa yo nan kesyon jistis, yo ka evite fè ni move jijman ni fo jijman.

Moyiz te poze Izrayelit yo kesyon sa a: “Ki gwo nasyon ki gen règ ak desizyon jidisyè ki jis menm jan ak tout lwa sa a mwen mete devan nou jodi a?” (Detewonòm 4:8, NW). Anfèt, pa t gen okenn lòt nasyon ki te jwenn byenfè sa yo. Sou rèy wa Salomon, yon wa lè l te jèn ki te suiv lwa Jewova te bay yo, moun yo te “viv ak kè poze”, yo te gen lapè, afè yo te bon, yo “t’ap manje, yo t’ap bwè, kè yo te kontan”. — 1 Wa 4:20, 25.

Malerezman, Izrayelit yo te vire do bay Bondye. Men sa Bondye te sèvi ak pwofèt Jeremi pou l di: “Yo rejte pawòl Jewova, e ki sajès yo genyen?” (Jeremi 8:9, NW). Kòm rezilta, Jerizalèm te vin yon ‘vil ki renmen fè san koule’ e ki chaje ak “vye bagay derespektan”. Finalman, yo te detwi vil sa a e li pa t abite pandan 70 an. — Ezekyèl 22:2; Jeremi 25:11.

Pwofèt Izayi te viv nan moman ki te difisil anpil nan istwa pèp Izrayèl la. Lè l t ap reflechi sou sa k te pase, li te santi l pouse pou l deklare yon gwo verite konsènan Jewova Dye ansanm ak Lwa l te bay la. Men sa l te di: “Lè w’ap jije sa k’ap pase sou latè moun ki sou latè resi konnen sa ki rele jistis.” — Ezayi 26:9.

Bondye te enspire Izayi pou l bay yon pwofesi konsènan dominasyon Jezi Kris, Wa Bondye chwazi a, yon pwofesi ki te fè kè Izayi kontan. Men sa l te di: “Li pap jije dapre senp aparans ki devan je l ni li pap annik reprimande dapre sa zòrèy li tande a. E l ap jije piti yo avèk jistis, e avèk ladwati l ap bay reprimann an favè moun enb ki sou tè a.” (Izayi 11:3, 4, NW). Ala yon bèl privilèj k ap tann tout moun ki pral viv anba dominasyon Wayòm Bondye a, Wayòm Mesi a ap dirije a! — Matye 6:10.