Ka tsuʼuw jawaʼ a tákuy

Kit kʼalej ti índice

Notas

Notas
  1.  ¿Jitaʼ játs a Babilonia la Grande?

  2.  ¿Jaykʼiʼ ti neʼetsak ka ulits an Mesías o takudh?

  3.  Jantʼiniʼ in eyendhálchik an ilálix i xitsʼál

  4.  ¿In tomnál ka jiláxin jun i tomkinél?

  5.  I ajibchik

  6.  I yawʼláts axi u dhaʼux

  7.  I kʼibataláb tin kwéntaj i tumín ani kʼeʼat jantʼoj

 1. ¿Jitaʼ játs a Babilonia la Grande?

¿Jaleʼ i exlál abal a «Babilonia la Grande» in tʼipoyal patal an kʼakʼnaxtaláb axi yab chubax? (Apocalipsis 17:5). Ki tsuʼuw ox i tsalap.

  • In kwaʼal in tsap tin puwél an Tsabál. An Biblia in ulal abal kʼwajat ketél eblim ban «bíchowchik ani i pakdhaʼ bichówlomchik», jajáʼ u «lej abatnom kʼal tin patál an tsʼalejchik axi tin puwél an Tsabál» (Apocalipsis 17:15, 18).

  • Yab in tʼipoyal i eyal nibal i nujul. An Biblia in ulal abal «an tsʼalejchik tejéʼ Tsabál» ani «an nújulchik» neʼets ka jílkʼon ejat tam ka talabedháj a Babilonia la Grande (Apocalipsis 18:9, 15).

  • In lúklinchal in bij a Dios. An Biblia in ulal abal pel «ejtíl i uxum [axi iníkbej]» kom in tólmiyal an eyalchik abal ka pidhan i tumín ani kʼeʼat jantʼoj (Apocalipsis 17:1, 2). In kʼambiyámal yan i atikláb ani in tʼajámal abal yan ka tsemdháj (Apocalipsis 18:23, 24).

Kit wichiy ban ajumtaláb 13, punto 6

 2. ¿Jaykʼiʼ ti neʼetsak ka ulits an Mesías o takudh?

An Biblia in uluw abal tam ka kídhban 69 i semanas, neʼetsak ka tejwaméj an Mesías (ka ajiy Daniel 9:25).

  • ¿Jaykʼiʼ ti tujey ti ajiyáb an 69 i semanas? Tujey 455 i támub okʼxidh ka waʼtsin a Jesús. Nixéʼ xi támub, an gobernador Nehemías ulits ti Jerusalén abal kin «tsab tsʼejkaʼ» an bichow (Daniel 9:25; Nehemías 2:1, 5-8).

  • ¿Jay i kʼij owey an 69 i semanas? Al talchik i kʼej kaw axi ti Biblia, jun a kʼicháj in tʼipoyal jun i támub (Números 14:34; Ezequiel 4:6). Tam, jun i semana in tʼipoyal 7 i támub. Jaxtám i éxbayal abal 69 i semanas pel 483 i támub (69 multiplicado por 7).

  • ¿Jaykʼiʼ ti kídhban an 69 i semanas? Ban támub 455 okʼxidh ka waʼtsin a Cristo, neʼets ku tujey ki ajiy 483 i támub. Tam, neʼets ki bajuw ma ban támub 29. a Al nixéʼ xi támub pujan a Jesús ani in bajuw ti Mesías o takudh (Lucas 3:1, 2, 21, 22).

Kit wichiy ban ajumtaláb 15, punto 5

 3. Jantʼiniʼ in eyendhálchik an ilálix i xitsʼál

An ilálix in eyendhál in xitsʼál an atikláb abal yan jantʼoj. Pero kom wawáʼ pel u aykol kʼal a cristo, waʼats yan jantʼoj axi yab in tomnál ki batsʼuw. Jun i tʼiplab, yab i bátsʼuwal abal i xitsʼál ka punchin kʼeʼat i atikláb. Jayej, max u kʼwajat al jun i operación, yab i jilál abal ku dháychat i xitsʼál abal ku punchin talbél (Deuteronomio 15:23).

Pero jayej waʼats kʼeʼat jantʼoj axi in tʼajálchik, axi i éjtowal ki batsʼuw. Ejtíl, an análisis de sangre, an hemodiálisis ani an hemodilución. Jayej i éjtowal ki takuy max neʼets ki eyendhaʼ an máquina de recuperación de sangre o axi u bijiyáb circulación extracorpórea (o bomba de derivación cardiopulmonar). Ti kwetémtal kwaʼal ki takuy jantʼiniʼ ti neʼets ki jilaʼ abal an doctores kin eyendhaʼ i xitsʼál, tam ku uchan abal neʼets ku tʼajchin jun i operación, tam ku bijchin jun i ilal ani tam ku tʼajchin i análisis. Yab patal an médicos junat jantʼiniʼ tu tʼojnal. Jaxtám, max neʼets kit tʼajchin jun i operación, max neʼets kit pidhan jun i ilal o kit tʼajchin jun i análisis, ka lej konoy an doctor jantʼiniʼ ti neʼets kit eyendhanchat a xitsʼál. Jayej lej alwaʼ ka tʼajaʼ axéʼchik xi konowixtaláb:

  • Max kin kúbdhanchat wéʼ u xitsʼál biyat kʼwajat ti adhil, ¿walám neʼets ku atsʼaʼ alwaʼ ku jilaʼ kin wíchbanchat tu iniktal o neʼets ku tsalpay abal in tomnálits «ka wakʼláj»? (Deuteronomio 12:23, 24).

  • Max in kʼwajat al jun i operación ani kin kanchin wéʼ u xitsʼál abal ka punchin i ilál, ¿walám neʼets ku atsʼaʼ alwaʼ ku jilaʼ kin wíchbanchat tu iniktal?

Kit wichiy ban ajumtaláb 39, punto 3

 4. ¿In tomnál ka jiláxin jun i tomkinél?

An Biblia yab in ulal max alwaʼ abal jun i tomkinél ka jiláxin. Jayej, in ulal abal max ka jiláxin, yab in tomnál ka tómkin kʼal kʼeʼat (1 Corintios 7:10, 11). Pero talchik i epchal in tsalpayámal abal junchikíl in tomnál kin jilaʼ in tomkíl o in kʼimádhil.

  • Tam yab in léʼ kin béletnaʼ in yanél: An inik yab in pidhál in yanél jawaʼ in yéjenchal ani ma in tíxkʼanchal jawaʼ in kwaʼalchik (1 Timoteo 5:8).

  • Tam u lej odhnáb an uxum o an inik: Tam an inik o an uxum u lej odhnábits, ma u jikʼélits max ka tsemdháj (Gálatas 5:19-21).

  • U lej kʼanchinalits kin kʼakʼnaʼ a Jehová: An epchal u lej odhnáb kʼal in tomkíl o in kʼimádhil kom in kʼakʼnál a Jehová. An epchal in atsʼál lej kʼibat kin tʼojonchij a Jehová (Hechos 5:29).

Kit wichiy ban ajumtaláb 42, punto 3

 5. I ajibchik

An ólchixchik kʼal a Jehová yab u tólmix kʼal i ajib axi a Jehová yab in kulbetnál. Pero waʼats yan jantʼoj axi kwaʼal ki tsalpay ti kwetémtal max neʼets ki tʼajaʼ o imbáj. Ka tsuʼuw talchik i tʼiplab.

  • Tam kit uchan ka kʼijídhnaʼ an ajib. Walám junchikíl expidh a éjtowal ka uluw «kʼakʼnamal». Max an atikláb in léʼ kin exlaʼ más, tatáʼ a éjtowal ka ólchij jaleʼ ti yab a tʼajál nixéʼ xi ajib.

  • Max a tomkíl o a kʼimádhil yab pel i ólchix kʼal a Jehová, walám ti kaniy kʼal jun i kʼapúts axi neʼets kin tʼajaʼ in yanél ti kwéntaj jun i ajib. Max neʼets ka batsʼuw kit kʼalej, ka okʼxidh ólchij a tomkíl o a kʼimádhil abal waʼats yan jantʼoj axi tatáʼ yab neʼets ka ejtow ka tʼajaʼ.

  • Axi ti tʼojondhál, ti uchál abal neʼets ti jalbiy wéʼ más tam kin bajuw jun i ajib. ¿Walám yab in tomnál ka batsʼuw? Tatáʼ neʼets ka takuy. Ka tsalpay kʼal axéʼ: ¿walám kʼwajat ti pidhál nixéʼ xi tsʼejwalixtaláb tin kwéntaj jun i ajib? ¿O expidh pel abal ti kʼakʼnanchij an tʼojláb axi kʼwajat a tʼajál?

  • It pidhnál jun i tsʼejwalixtaláb al jun i ajib: Walám kit uchan: «U exlál abal tatáʼ yab a tʼajál axéʼ xi ajib, pero u léʼ tu pidhaʼ axéʼ». Walám ti pidhál kom ti kʼanidhál. ¿In tomnál ka tsalpay abal jawaʼ in léʼ pel ka kʼibchij a Jehová? Talbél ta tsalpayámal kʼal axéʼ, tatáʼ neʼets ka takuy max neʼets ka batsʼuw an tsʼejwalixtaláb o imbáj. Jantʼojakits ki takuy ki tʼajaʼ, jawaʼ i léʼ játs ki koʼoy koyat i tsalapil ani yab ki kʼibchij a Jehová (Hechos 23:1).

Kit wichiy ban ajumtaláb 44, punto 1

 6. I yawʼláts axi u dhaʼux

Kom i lej kʼanidhál an atiklábchik, jaxtám i lej tʼajál ti kwéntaj abal yab ki dhaʼuy jitaʼ. I lej beletnál ti baʼ, bélits max yabayej i lej exlál max i kwaʼal jun i kidháb yawʼláts. I tʼajál antsanáʼ kom i léʼ ki belkaʼ axéʼ xi kaw axi in ulal an Biblia: «Ka kʼanidhaʼ patal an atikláb jantʼiniʼ ta kʼanidhál ta baʼ» (Romanos 13:8-10).

¿Jantʼiniʼ i bájuwal ki putuw kʼal axéʼ xi abatnaxtaláb? An atikláb axi in kwaʼal jun i yawʼláts axi u dhaʼux, yab kwaʼal kin utenchij axi kʼeʼat, yab kwaʼal kin tsʼutsʼbay, kin mútsʼukʼnaʼ, nibal kin tsapnédhaʼ. Yab kwaʼal ka tsakuy max yab ka kániyat kʼal kʼeʼat i epchal tin kʼimáʼ. Okʼxidh ka pujan, kwaʼal kin ólchij an coordinador del cuerpo de ancianos abal in kwaʼal jun i yawʼláts axi u dhaʼux, antsanáʼ neʼets kin ejtow ka pujan ani yab kin dhaʼuy axi más. Max jun i epchal in koʼyámal jun i yawʼláts axi u dhaʼux, in tomnál kin tʼajaʼ jun i análisis de sangre max in léʼ kin tawnaʼ jitaʼ abal ka tómkin. Antsanáʼ i tejwamedhál abal i kʼanidhál an atiklábchik, ani yab expidh ti kwetémtal, kom i léʼ ki «tólmiy axi kʼeʼatchik abal kin watʼaʼ jayej alwaʼ» (Filipenses 2:4).

Kit wichiy ban ajumtaláb 56, punto 2

 7. I kʼibataláb tin kwéntaj i tumín ani kʼeʼat jantʼoj

Max i tsʼejkámal jun i kaw kʼal jitaʼ tin kwéntaj i tumín, lej alwaʼak ki jilaʼ patal dhuchadh, bélits max pel kʼal jun i epchal. Antsanáʼ yab neʼets ka waʼtsin i kʼibataláb talbél (Jeremías 32:9-12). Bélits antsanáʼ, junchikíl neʼets ki koʼoy i kʼibataláb kʼal jun i epchal tin kwéntaj an tumín. Max játs ka watʼey, in tomnál ku tʼilmáts kwetém kʼal an epchal ani ki tsʼejkaʼ.

Pero, ¿jantʼoj in tomnál ki tʼajaʼ max jun i epchal tu kweʼchámal i tumín o tu kawiliyámal? (Ka ajiy Mateo 18:15-17). A Jesús in uluw abal kwaʼal ki tʼajaʼ ox jantʼoj.

  1. Kwaʼal ka tʼilmáts kwetém jitaʼchik in koʼoy an kʼibataláb (ka tsuʼuw an versículo 15).

  2. Max a exaʼits ani yab a ejtow, tam ka kaniy jun o tsab i epchal abal ti junaʼ (ka tsuʼuw an versículo 16).

  3. Max a tʼajaʼits axéʼ ani yab tsʼejkan an kʼibataláb, tam tíkʼelej a éjtowal ka ólchij an ókʼnomchik (ka tsuʼuw an versículo 17).

Max ki koʼoy jun i kʼibataláb kʼal jun i epchal, yab in yéjenchal ki ólnaʼ kʼal an eyalchik, kom neʼets ka lúklinchat in bij a Jehová ani neʼets ka kawíliyat an tamkuntaláb (1 Corintios 6:1-8). Pero waʼats kʼeʼat i kʼibataláb axi neʼets kin yéjenchij ki tsʼejkaʼ kʼal an eyalchik, ejtíl an divorcio, abal ka exláj jitaʼ neʼets ka jílkʼon kʼal an tsakam, abal ki konoy jun i pensión abal i kʼapnél, abal ki konoy ku jálbinchat jun i seguro, o abal ki tsʼejkaʼ jun i testamento. Max jun i epchal ka kʼalej kʼal an eyalchik abal kin tekedh tsʼejkaʼ jun i kʼibataláb ejtíl axéʼ, yab kʼwajat in jekʼchal jun i abatnaxtaláb axi ti Biblia.

Jayej, max jun i epchal kin ólnaʼ kʼal an eyalchik jun i violación, max kin ólnaʼ abal takan jun i tsakam kʼal i kidháb tsalap, max kweʼchat yan i tumín, max kwadhan o max kin ólnaʼ abal tsemdháj jitaʼ, yab kʼwajat in jekʼchal jun i abatnaxtaláb axi ti Biblia.

Kit wichiy ban ajumtaláb 56 punto 3

a Ban támub 455 okʼxidh ka waʼtsin a Cristo (a.e.c.), ma ban támub 1, tam ti waʼtsin (e.c.), waʼats 454 i támub. Ban támub 1 okʼxidh ka waʼtsin a Cristo (a.e.c.) ma tam ti waʼtsin, expidh watʼey jun i támub. Ban támub 1 ma ban támub 29, watʼey 28 i támub. Max ki tamkuy 454, kʼal 1 ani talbél ki punchij 28 i támub, u kídhbanal 483 i támub.