1. ¿Jantʼoj in tomnál ki tsalpay tin kwéntaj an oláb?

 A JEHOVÁ lej watʼadh púlik, bélits antsanáʼ i éjtowal ki ólonchij. Ki tsalpay kʼal axéʼ, i éjtowal ki ólonchij a Jehová tam wawáʼ ki léʼnaʼ, juʼtámakits ani al jawákits tam kawintaláb. Jajáʼ in kulbetnál tu ku atsʼaʼ. Bélits max u kʼwajat moʼól tu yaʼul, o max u kʼwajat ti wikʼaxteʼ, i éjtowal ki ólonchij a Jehová. ¿Yab aníts abal i kʼakʼnál axéʼ xi tsʼejwalixtaláb?

2. ¿Jantʼiniʼ in tejwamédhaʼ a David abal in pidhálak yan in jalbíl an oláb?

² An tsʼálej David in lej kʼakʼnálak kin ólonchij a Jehová. Jaxtám in uchaʼ axéʼ al jun i ajatláb: «U léʼ abal u olábil ka ulits kʼal tatáʼ jantʼiniʼ i incienso axi lej niwiwíl» (Sal. 141:1, 2). Tin kʼichájil a David an sacerdotes in tʼójojoyalak jun i incienso axi lej niwiwíl, axéʼ u eyendhábak abal ka kʼakʼnáj a Jehová (Éx. 30:34, 35). A David kawin tin kwéntaj an incienso, kom in léʼak kin uluw abal in léʼak kin lej tsalpay jawaʼ neʼetsak kin uchaʼ a Jehová tin olábil. Ani wawáʼ i léʼ ki nitsʼbiy a David, kom i léʼ abal a Jehová kin kulbétnaʼ an oláb axi ki tʼajchij.

3. ¿Jantʼiniʼ ti kwaʼal ki ólonchij a Jehová, ani jaleʼ?

³ Tam wawáʼ ki ólonchij a Jehová kwaʼal ki tekedh tʼilmay, ani yab ki kʼatsubnaʼ. Ki tsalpay kʼal an tsuʼbixtaláb axi in koʼoy a Isaías, a Ezequiel, a Daniel ani a Juan. Bélits  abal yab junat jawaʼ in tsuʼuwchik, ban tsuʼbixtaláb axi in koʼoy in tsuʼuwchik jantʼoj lej exbadh tin kwéntaj a Jehová. Ejtíl, a Isaías in tsuʼuw abal a Jehová «ketél juʼtáj ti lej tʼekʼat» (Is. 6:1-3). A Ezequiel in tsuʼuw a Jehová ketél al jun i carro «ani tin tonídh kʼwajatak jun i pitsʼal lej tsʼumimíl» (Ezeq. 1:26-28). A Daniel in tsuʼuw «a Jehová» dhak toltomidh ani ketél al jun i trono, tanáʼ u kalelak i kʼamal (Dan. 7:9, 10). Ani a Juan jayej in tsuʼuw a Jehová ketél al jun i trono, tin tonídh kʼwajatak «jun i pitsʼal lej tajajál ani makʼikʼíl, ejtíl i alabél tʼujub axi in bij esmeralda» (Apoc. 4:2-4). Tam ki lej tsalpay juʼtáj ti ketél a Jehová, nixéʼ tu tólmiyal ki pidhaʼ yan in jalbíl an oláb, ani ki ólonchij kʼal yan i kʼakʼnaxtaláb. ¿Ani jantʼoj i éjtowal ki ólchij tam i ólonchal?

4. ¿Jantʼoj i exóbnal kʼal jawaʼ a Jesús in konoy kʼaʼál ban oláb? (Mateo 6:9, 10).

⁴ (Ka ajiy Mateo 6:9, 10). Tam ti a Jesús kʼwajatak in binál an Sermón del Monte, in exóbchij in aykolilchik jantʼiniʼ ti kwaʼalak kin ólonchij a Jehová. Okʼox in uchaʼ in aykolil, «antsanáʼ neʼets kit ólon», talbél in exóbchij abal jawaʼ más exbadh játs ka putun in tsalápil a Jehová. Jaxtám in uchaʼchik abal tin olábil kin konoy ka tʼokedháj in bij a Dios, ani ka chich in Éyaltal a Jehová, kom játs axi neʼets kin eyendhaʼ abal kin talabedháj patal an atikláb kʼal axi tu tomolnáb. Jayej in exóbchij in aykolil abal kin konoy ka putun in tsalápil a Dios tejéʼ ban Tsabál. Max ki uluw axéʼ tam i ólonchal a Jehová, neʼets ki tejwamédhaʼ abal lej exbadh abal wawáʼ jawaʼ in léʼ kin tʼajaʼ.

5. ¿Jaleʼ i exlál abal yab kidháb ki konchij a Jehová jawaʼ i yéjenchal?

⁵ Tin aytal an oláb a Jesús tu exóbchij abal yab kidháb ki konoy jantʼoj axi wawáʼ i yéjenchal. I éjtowal ki konchij a Jehová abal chudhél tu ku lábliy abal ki koʼoy an kʼapnél, tu ku pákwlanchij i wálab, tu ku béletnaʼ ani tu ku tólmiy abal yab ki kʼibchij (Mat. 6:11-13). Tam i konchal a Jehová axéʼ ti olábil, i  tejwamedhál abal expidh jajáʼ in éjtowal tu ku béletnaʼ, ani abal i léʼ abal jajáʼ kin batsʼuw an kʼakʼnaxtaláb axi i pidhál.

6. Tam u ól, ¿expidh in tomnál ki konoy jawaʼ in olnál an oración modelo?

⁶ A Jesús yab in léʼak abal in aykolil kin tsab uluw jawaʼ kʼwajat ban oración modelo. Antsanáʼ in tejwamédhaʼ al an olábchik axi talbél in tʼajaʼ (Mat. 26:39, 42; Juan 17:1-26). Jayetsej i éjtowal ki tʼajaʼ wawáʼ, i éjtowal ki ólchij a Jehová jawaʼ tu tʼeʼpindhál. Jun i tʼiplab, tam neʼets ki takuy ki tʼajaʼ jantʼoj, in tomnál ki konchij i tsalpadhtaláb ani tu ku tólmiy ki exbay jantʼoj játs axi tekedh (Sal. 119:33, 34). Jayej, tam ku bíjchin ki tʼajaʼ jun i tʼojláb axi yab jaykʼiʼ i tʼajámal, i éjtowal ki ólonchij a Jehová abal tu ku tólmiy ki exbay jantʼiniʼ ti ki tʼajaʼ (Prov. 2:6). An tatalábchik in éjtowal kin ólonchij a Jehová abal ka béletnanchat in tsakámil. Ani an tsákamchik in éjtowal kin ólonchij a Jehová abal ka béletnanchat in tátaj. Jayej i éjtowal ki kónchinchij an exóbalchik kʼal an Biblia ani jitaʼchik i ólchal an alwaʼ kaw. Pero ki tʼilaʼ abal an oláb yab expidh pel abal ki konoy yan jantʼoj.

7. ¿Jaleʼ tin tomnál ki puwénchij a Jehová tam i ólonchal?

⁷ Ban oláb axi i tʼajchal a Jehová kwaʼal ki puwénchij. Jaxtám jun i salmista in uluw axéʼ: «Tatáʼ it lej alwaʼ inik ani i pakwlanchix». Jayej in uluw: «Tatáʼ pel jun i Dios axi tu yajnanchal, tu koʼonchal i kʼayaʼtaláb, tu kʼanidhál ani yab jaykʼiʼ tu jilál kwetém» (Sal. 86:5, 15). A Jehová lej alwaʼ inik kʼal wawáʼ, ani jaxtám in tomnál ki puwénchij.

8. ¿Jantʼoj i éjtowal ki kʼákʼnanchij a Jehová tam i ólonchal? (Salmo 104:12-15, 24).

⁸ Ti olábil, jayej i éjtowal ki kʼákʼnanchij a Jehová patal jawaʼ tu pidhál. Ejtíl, i éjtowal ki kʼákʼnanchij kom waʼats yan i wíts axi alabél, waʼats pílchik i kʼapnél, ani i kwaʼal i jaʼúb. Patal axéʼ a Jehová tu pidhál kom lej kʼanidhom, ani in léʼ abal ku kʼwajiy kulbél (ka ajiy Salmo 104:12-15, 24). Jayej i lej kʼákʼnanchal kom tu pidhál yan i exobchixtaláb ani jun i alabél aychixtaláb.

9. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal etsʼey ki kʼákʼnanchij a Jehová jawaʼ tu pidhál? (1 Tesalonicenses 5:17, 18).

 ⁹ Max yab ki tʼajaʼ ti kwéntaj, i éjtowal ki ukʼchiy ki kʼákʼnanchij a Jehová jawaʼ tu pidhál. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal yab ki ukʼchiy? I éjtowal ki tsʼejkaʼ jun i lista kʼal patal jawaʼ i konchámal, ani talbél ki tsuʼuw jantʼiniʼ tu tokʼtsinchámal i olábil (ka ajiy 1 Tesalonicenses 5:17, 18). ¿Yab aníts abal a atsʼál lej kulbél tam jun a jaʼúb ti kʼákʼnanchal abal a tólmiy? A Jehová antsanáʼ tin atsʼál tam i kʼákʼnanchal abal tu tokʼtsinchámal i olábil (Col. 3:15). Pero waʼats jantʼoj más axi i éjtowal ki kʼákʼnanchij a Jehová. ¿Jantʼoj játs?

10. ¿Jaleʼ ti kwaʼal ki kʼákʼnanchij a Jehová abal in bínaʼ in tsakámil? (1 Pedro 2:21).

¹⁰ (Ka ajiy 1 Pedro 2:21). In tomnál ki kʼákʼnanchij a Jehová kom in abaʼ in tsakámil abal tu ku exóbchij. Tam i exobnál tin kwéntaj a Jesús, i exobnál yan jantʼoj tin kwéntaj a Jehová ani jantʼiniʼ ti ki kulbedhaʼ. Max ki belaʼ abal a Jesús in bínaʼ in ejatal, neʼets ki ejtow ku utey más kʼal a Jehová ani ki jaʼúbnaʼ (Rom. 5:1).

11. ¿Jaleʼ i eyendhál in bij a Jesús tam i ólonchal a Jehová?

¹¹ Jayej i kʼákʼnanchal a Jehová abal i éjtowal ki éyendhanchij in bij a Jesús abal ki ólonchij. A Jehová in eyendhál a Jesús abal tu ku pidhaʼ jawaʼ i konchal. A Jehová tu atsʼanchal i olábil tam i éyendhanchal in bij in tsakámil. A Jesús in uluw: «Nanáʼ neʼets tu pidhaʼchik patal jawákits ka konchij u tátaj ti éb kʼal nanáʼ u bij, antsanáʼ neʼets ka puwédhanchat in bij» (Juan 14:13, 14).

12. ¿Jantʼoj tam kʼeʼat i tsalap waʼats abal ki kʼákʼnanchij a Jehová kom in bínaʼ a Jesús?

¹² A Jehová tu pákwlanchal i wálab kom a Jesús in bínaʼ in ejatal. An Biblia in ulal abal a Jesús pel i «sumo sacerdote» ani abal «kʼwajat ketél tin winab kʼubak tin tsʼalat koytal a Dios» (Heb. 8:1). Jayej in ulal abal wawáʼ «i kwaʼal jun i tólmix axi kʼwajat utat kʼal a Jehová, játs a Jesucristo» (1 Juan 2:1). I lej kʼákʼnanchal a Jehová kom tu pidhámal jun i Sumo Sacerdote axi tu lej yajnanchal, in éxbayal jawaʼ i atsʼál ani «u kónchinchix kʼal wawáʼ tin tamét a Dios» (Rom. 8:34; Heb. 4:15). Max a Jesús yabak in binámal in ejatal, wawáʼ yab neʼetsak ki ejtow ki ólonchij a Jehová. A Jehová in binámal in tsakámil, nixéʼ pel jun i tsʼejwalixtaláb lej púlik axi i lej kʼákʼnanchal.

13. Tam ti neʼetsakits ka tsemdháj a Jesús, ¿jantʼiniʼ tin tejwamédhaʼ abal in lej kʼanidhál in aykolil?

¹³ An akal okʼxidh ka tsemets a Jesús, in lej ólonchij a Jehová, ani in lej konchij abal ka béletnanchat in aykolil abal yábchik ka odhnáj kʼal a Satanás (Juan 17:15). A Jesús in tejwamédhaʼ yan i kʼanidhomtaláb. Bélits abal neʼetsak kin lej yajchiknaʼ, kʼwajiy ti tsalpax abal jantʼiniʼ kin tólmiy in aykolil.

14. ¿Jantʼiniʼ i tejwamedhál abal i kʼanidhál an epchalchik?

¹⁴ Wawáʼ i nitsʼbiyal a Jesús, ani yab expidh i tsálpayal kʼal jawaʼ i yéjenchal. Jaxtám i konchal a Jehová abal kin béletnaʼ an epchalchik. Antsanáʼ i tejwamédhanchal a Jehová, abal i kʼanidhál an epchalchik (Juan 13:34). I lej belál abal an oláb axi i tʼajál yab alkʼidh, kom an Biblia in  ulal abal a Dios «in tókʼtsinchal in olábil axi putudh kʼal Jajáʼ» (Sant. 5:16).

15. ¿Jaleʼ tin yéjenchal an epchalchik ki kónchinchij ti olábil?

¹⁵ An epchalchik in yéjenchal ki kónchinchij ti olábil kom in tametnál yan i kʼibataláb. I éjtowal ki konchij a Jehová kin tólmiy jitaʼ in kwaʼal jun i yawʼláts, jitaʼchik u kʼwajíl juʼtáj ti watʼenek jun i yajchiktaláb, o jun i pextaláb o jitaʼchik kʼwajat ti ayoknáb. Jayej i éjtowal ki kónchinchij abal kin tólmiy an epchalchik axi u tolmix juʼtáj ti watʼenek jun i yajchiktaláb. Walám tatáʼ a exlál jun kʼal axéʼ xi epchalchik. ¿Jaleʼ ti yab a bíjiyal ta olábil? Tam i konchal a Jehová ti olábil abal kin tólmiy axéʼ xi epchalchik, i tejwamedhál abal chubax i kʼanidhál.

16. ¿Jaleʼ ti kwaʼal ki kónchinchij ti olábil an epchalchik axi tu okʼnál?

¹⁶ An epchalchik axi tu okʼnál ti tamkuntaláb, in lej kʼakʼnál tam i kónchinchal ti olábil. Antsanáʼ ti tejwaʼ kʼal jawaʼ in uluw an abatwálej Pablo. Jajáʼ in uluw: «Ti kin kónchinchij kʼal a Dios abal ku ejtow ku olnaʼ an alwaʼ kaw kʼal i iniktaláb» (Efes. 6:19). Xowéʼ ta kʼicháj waʼats yan i epchal axi u tʼojnal tsapik abal tu ku ókʼnaʼ. Tam i kónchinchal ti olábil abal ka tólmiyat, i tejwamedhál abal i kʼanidhálchik.

17, 18. ¿Jaykʼiʼ walám ku konchin ki tʼajaʼ jun i oláb ani jantʼoj in tomnál ki tʼilaʼ?

¹⁷ Walám junchikíl neʼets ku konchin ki tʼajaʼ jun i oláb. Jun i tʼiplab, walám jun i epchal mimláb kʼwajat in binál jun i exobintaláb kʼal an Biblia, ani in éjtowal kin konchij in junek kin tʼajaʼ jun i oláb. Walám an epchal yabaye in exlál an exóbal, tam in éjtowal kin tʼajaʼ an oláb tam ka taley an exobintaláb. Antsanáʼ neʼets kin wéʼ éxlaʼits jantʼoj kin konoy tam kin tʼajaʼ an oláb.

¹⁸ Xowéʼ ki tsalpay kʼal jun i epchal axi u kónchinal kin tʼajaʼ jun i oláb ti tamkuntaláb o tam neʼets ti ólnom. An épchalchik axi neʼets kin tʼajaʼ an oláb kwaʼal kin tʼilaʼ abal jaleʼ ti kʼwajat ti tʼajnal an tamkuntaláb. Antsanáʼ neʼets kin exbay  jantʼoj kin konoy. An oláb axi u tʼajnal ti tamkuntaláb, yab pel abal ka boliyat an epchalchik. Al jun i tamkuntaláb an ajatláb ani an oláb kwaʼal ka watʼbáj al cinco minutos, jaxtám an epchal axi neʼets kin tʼajaʼ an oláb, yab in yéjenchal kin uluw yan i kaw. Ani más max játs tin tujtal an tamkuntaláb (Mat. 6:7).

19. ¿Jantʼoj neʼets tu ku tólmiy abal ku kʼwajiy tʼojojodh tin kʼichájil a Jehová?

¹⁹ In kʼichájil a Jehová kʼwajatits ti utel, jaxtám kwaʼal ki pidhaʼ más in exbádh an oláb. A Jesús in uluw ki tʼajaʼ axéʼ: «Kit kʼwájiychik tʼojojodh a ichích ani etsʼey kit ólon abal kit kʼániyat tam ka chich an yajchiktaláb» (Luc. 21:36). Max chudhél ku oláts neʼets ki koʼoy tsapik i bélomtal ani neʼets ku kʼwajiy tʼojojodh abal tam kin bájuw in kʼichájil a Jehová.

20. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal a Jehová kin kulbétnaʼ i olábil?

²⁰ ¿Jantʼoj i exobnámal? Abal i lej kʼákʼnanchal abal i éjtowal ki ólonchij a Jehová. Jayej i exóbnaʼ abal jawaʼ más exbadh, játs ki konoy ka putun in tsalápil a Jehová. Jayej i kʼakʼnál abal a Jehová in bínaʼ in tsakámil ani abal in kwaʼal jun i Eyaltaláb. Ani i tsápnanchal ki kónchinchij ti olábil an epchalchik. Jayej i éjtowal ki ólonchij a Jehová abal tu ku tólmiy ku kʼwajiy utat kʼal Jajáʼ ani tu ku pidhaʼ jawaʼ i yéjenchal. Tam ki lej tsalpay alwaʼ kʼal jawaʼ neʼets ki uluw ti olábil, i tejwamedhál abal i lej kʼakʼnál axéʼ xi tsʼejwalixtaláb. A Jehová neʼets ka lej kulbéj kʼal an oláb axi ki tʼajchij ani neʼets ka ulits kʼal Jajáʼ jantʼiniʼ i incienso axi lej niwiwíl (Prov. 15:8).