1. ¿Jantʼoj in aychal a Jehová abal wawáʼ ki tʼajaʼ?

 AN KULBETALÁB más púlik axi in kwaʼal jun i tomkinél, játs tam kin koʼoy jun i tʼeleʼ. Belits abal in lej kʼanidhál an tʼeleʼ in aychal ka púwey, kom yab in léʼ kin tsuʼuw ka jilkʼon tsipíl. Jayej, a Jehová in atsʼál lej kulbél max ki áynanchij ki exóbnaʼ más tin kwéntaj Jajáʼ, pero yab in léʼ abal etsʼey ki tʼajaʼ ejtíl max u tʼeleyej (1 Cor. 3:1). Jajáʼ in aychal abal ki bajuw i ey «ejtíl u atikláb axi pakdhaʼ» (1 Cor. 14:20).

2. ¿Jantʼoj tam konowixtaláb neʼets ki tókʼtsiy al axéʼ xi exobintaláb?

² Al axéʼ xi exobintaláb neʼets ki tókʼtsiy talchik i konowixtaláb: ¿Jantʼiniʼ jats in ey jun i epchal axi paynekits in bélomtal? ¿Jantʼoj kwaʼal ki tʼajaʼ abal ki bajuw ku tsálpaxin ejtíl a Jehová? ¿Jaleʼ ti lej exbadh ki koʼoy jun i lupudh exobintaláb kʼal in káwintal a Dios?, ani ¿jaleʼ ti yab in tomnál ki tsalpay abal i exlálits patal tin kwéntaj a Jehová?

¿JANTʼINIʼ JÁTS IN EY JUN I EPCHAL AXI PAYNEKITS IN BÉLOMTAL?

3. ¿Jantʼiniʼ játs jun i atikláb axi paynekits in bélomtal?

³ Tam an Biblia u kaw tin kwéntaj jun i atikláb axi paynekits in bélomtal, yab u kaw tin kwéntaj in tamubil. Ti griego, an kaw «paynek» jayej u eyendháb abal jitaʼ axi tʼokat ani jitaʼ axi putudh (1 Cor. 2:6).  a Wawáʼ jayej i yéjenchal ku utey más kʼal a Jehová kom antsanáʼ i bélomtal u payel. Max i bélomtal payeyits, ¿walám yabáts neʼets ki exóbnaʼ an Biblia abal ki koʼoy tsapik i bélomtal? Imbáj. Kwaʼal ki tʼajaʼ kʼeʼat jantʼoj abal ki tʼojonchij más a Jehová (1 Tim. 4:15). Pero, ¿jantʼiniʼ u exláb abal  jun i epchal in kwaʼalits paynek in bélomtal, belits max kwitólej o max in kwaʼalits yan i támub?

4. ¿Jantʼiniʼ játs an epchalchik axi paynekits in bélomtal?

⁴ ¿Jantʼiniʼ jats an epchalchik axi paynekits in bélomtal? Pelchik axi in tsápnanchal kin bélkaʼ in ábatnaxtal a Jehová, ani yab expidh in takuyal jawaʼ tam abatnaxtaláb neʼets kin bélkaʼ. Belits abal wálbidhchik ani junchikíl neʼets ka ukʼpin, in tsápnanchal kin tejwamédhaʼchik kʼal jawaʼ in tsálpayal ani kʼal jawaʼ in tʼajál abal etsʼey in léʼ kin kulbedhaʼ a Jehová. Jajáʼchik in jalkʼuyámal in ejatal ani in tsápnanchal chudhél chudhél kin kulbedhaʼ a Jehová (Efes. 4:​22-24). In exobnámalchik kin takuy etsʼey jawaʼ alwaʼ kom in tʼajálchik ti kwéntaj an abatnaxtaláb ani an tsalpadh kaw axi in binál a Jehová ani jaxtám yab in yéjenchal jun i nakat lista abal kin exlaʼchik jantʼoj jats axi kwaʼal kin tʼajaʼ. Jayej, tam kin takuy jantʼoj exbadh, in tsápnanchal kin putuw (1 Cor. 9:​26, 27).

5. ¿Jantʼoj in éjtowal kin watʼaʼ an epchalchik axi yabaye paynek in bélomtal? (Efesios 4:​14, 15).

⁵ An epchalchik axi yab in kwaʼal paynek in bélomtal in éjtowal ka kʼambichikat kʼal an atiklábchik axi in ujnám ti kʼambix ani awil ka neʼdháj al an bel axi u kʼibedhax. Walám ma neʼets kin bélchij an exobchixtaláb axi in olnál an apóstatas (ka ajiy Efesios 4:​14, 15).  b Jayej, axéʼchik xi epchal in tejwamedhál abal lej paʼixnom, o in kulbetnálchik ti ekwtsix. Dhubatchik u tsakúl ani dhubat u íjkanal kʼal jun i takaxtaláb (1 Cor. 3:3).

6. ¿Jantʼoj tam tʼiplab neʼets tu ku tólmiy ki exbay abal jantʼiniʼ neʼets ti payel in bélomtal jun i epchal? (Ka tsuʼuw jayej an imágenes).

⁶ Ma tejéʼ i exobnámal abal an belomtaláb axi in kwaʼal jun i epchal u puwel kʼayúm kʼayúm, antsanáʼ jantʼiniʼ u puwel jun i tsakam tʼeleʼ. Jun i tsakam yabaye in exlál yan jantʼoj, jaxtám u yejencháb ka beletnáj kʼal in papá ani kʼal in mamá. Jun i tʼiplab, tam jun i tsakam neʼets kin watʼenchij jun i bel, in yéjenchal kin pidhaʼ in kʼubak in mamá. Biyat an tsakam neʼets ti yejél, walám in mamá yabáts neʼets kin tenchij in kʼubak, pero neʼets kin tʼilchij abal etsʼey kin tʼajaʼ ti kwéntaj an bel, abal yab  ka matsʼkʼiyat. Tam an tsakam ka púwey, yabáts neʼets kin yéjenchij i tolmixtaláb abal kin watʼenchij an bel. Jayetsej u watʼel kʼal jun i epchal axi yabaye in kwaʼal paynek in bélomtal, in yéjenchal tolmidh abal yab kin tʼajaʼ jun i walabtaláb ani antsanáʼ etsʼey kin takuy jawaʼ alwaʼ. Pero jun i epchal axi paynekits in bélomtal, dhúbatkʼij in éjtowal kin tsalpay kʼal an tsalpadh kaw axi kʼwajat ti Biblia, abal antsanáʼ kin exlaʼ jantʼoj in tsálpayal a Jehová kʼal jawaʼ in léʼ kin tʼajaʼ o jawaʼ in léʼ kin takuy.

7. ¿In yéjenchal tolmidh jun i epchal axi paynekits in bélomtal?

⁷ ¿Walám jun i epchal axi in kwaʼal tsapik in bélomtal yabáts in yéjenchal ka tolmiyat? Imbáj. Jajáʼchik jayej junchikíl in yéjenchal ka tólmiyat kʼal kʼeʼat jitaʼ. Jaxtám in konchal i tolmixtaláb kʼeʼat i epchalchik axi más biyálits tin tʼójonchal a Jehová ani in jilál ka exóbchat. Pero in exlál abal jajáʼ «in kwaʼal in kwetém uchbíl kin putuw kʼal jawaʼ u kónchinal kʼal a Dios» (Gál. 6:5). Walám jun i epchal axi yabaye lej tsapik in bélomtal, in léʼ abal ka uchan kʼal axi más jantʼoj kwaʼal kin tʼajaʼ.

8. ¿Jaleʼ ti ulal abal yab patal an epchal junat in ey belits abal tsapik in bélomtal?

⁸ Antsanáʼ jantʼiniʼ jun i atikláb yab junat in ey kʼal kʼeʼat, an epchalchik jayej yab junat in ey, belits abal tsapik in bélomtal. Ejtíl, talchik exladh kom lej tsalpadh, kʼeʼatchik kom in tejwamedhál i iniktaláb, ani kʼeʼatchik exladh kom kʼayaʼlidh o kom lej alwaʼ inik. Ki tsalpay kʼal tsab i epchal axi in kwaʼal tsapik in bélomtal pero lej júnits jantʼiniʼ u tsalpax. Walám lej pilits jawaʼ neʼets kin takuy kin tʼajaʼ tin kwéntaj jantʼoj, pero nibal jun kʼal jajáʼ kʼwajat in jékʼchal jun i tsalpadh kaw axi kʼwajat ti Biblia. Jaxtám axéʼchik xi epchal yab neʼets kin kawiliy jawaʼ kin tʼajaʼ axi jun, jajáʼchik neʼets kin tsápnanchij ka kʼwajiy junkudh ani ka neʼdháxin alwaʼ (Rom. 14:10; 1 Cor. 1:10).

¿JANTʼOJ KWAʼAL KI TʼAJAʼ ABAL KA PÁYEY I BÉLOMTAL?

9. ¿Jaleʼ ti exlál abal i bélomtal yab u payel kwetém?

⁹ Jun i tsakam u puwel biyat neʼets ti watʼel an támub, pero jun i epchal yab u payel in bélomtal expidh kom neʼets ti watʼel an támub. Ejtíl an epchalchik axi ti Corinto in batsʼuw an alwaʼ kaw, pujanchik ani in batsʼuw an espíritu santo ani in exóbnaʼchik yan jantʼoj kʼal an abatwálej Pablo (Hech. 18:​8-11). Belits abal in neʼdhálakits yan i támub ti pujadhchik, yabaye in kwaʼalak tsapik in bélomtal (1 Cor. 3:2). ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal wawáʼ yab ki watʼaʼ nixéʼ?

10. ¿Jantʼoj kwaʼal ki tʼajaʼ abal ka páyey i bélomtal? (Judas 20).

¹⁰ I bélomtal neʼets ka púwey expidh max wawáʼ i léʼ abal ka púwey. Jitaʼchik in léʼ kin tʼajaʼ jantʼiniʼ i tsakam, yab in tsápnanchal kin tʼajaʼ jantʼoj abal ka púwey in bélomtal (Prov. 1:22). Yab i léʼ ki tʼajaʼ ejtíl talchik i kwitól axi yab in léʼ kin putuw kʼal in uchbíl ani expidh in aychal abal ka tólmiyat o ka pidhan patal kʼal in tátachik. Ti kwetémtal i léʼ ki tʼajaʼ jantʼoj abal ka púwey i bélomtal (ka ajiy Judas 20). Max tatáʼ a atsʼál abal a yéjenchalej ka tsapikméj a bélomtal, ka konchij a Jehová ti pidhaʼ an tsapláb abal ka léʼnaʼ ka tʼajaʼ (Filip. 2:13).

11. ¿Jawaʼ játs an tolmixtaláb axi tu pidhál a Jehová abal ka páyey i bélomtal? (Efesios 4:​11-13).

¹¹ A Jehová in exlál abal wawáʼ ti kwetémtal yab neʼets ki ejtow ki tsapikmédhaʼ i bélomtal. Jaxtám tu pidhál i ókʼnomchik abal tu ku tólmiy ani tu ku exóbchij ti tamkuntaláb, abal antsanáʼ «ki koʼoy paynekits i bélomtal jantʼiniʼ a Cristo» (ka ajiy Efesios 4:​11-13). Jayej tu pidhál an espíritu santo abal tu ku tólmiy ku tsálpaxin jantʼiniʼ a Cristo (1 Cor. 2:​14-16). Kʼeʼat i tolmixtaláb axi tu jilchij pel an tseʼ i evangelios, abal ki exlaʼ patal jawaʼ in tʼajaʼ a  Jesús tam ti xeʼtsin tejéʼ tsabál. Max ki nitsʼbiy jantʼiniʼ in eyak a Jesús, jantʼiniʼ u kawak ani jantʼoj in tʼajálak, neʼets ka páyey i bélomtal.

¿JALEʼ TI LEJ EXBADH KI EXBAY MÁS AN EXOBCHIXTALÁB AXI MÁS WÉʼ KʼIBAT?

12. ¿Jantʼoj játs an exobchixtaláb axi kwaʼal ki exlaʼ?

¹² Abal ka payey i bélomtal, i yéjenchal ki exlaʼ kʼeʼatchik i exobchixtaláb tin kwéntaj a Cristo. Talchik kʼal nixéʼ xi exobchixtaláb pel jaleʼ tin tomnál ku tʼeʼpin kʼal i wálab, jayej an exobchixtaláb tin kwéntaj an pujantaláb ani an belomtaláb, ani abal neʼets ka edháj an tsemélomchik (Heb. 6:​1, 2). Patal an epchal in yéjenchal kin exlaʼ patal axéʼ xi exobchixtaláb, jaxtám an abatwálej Pedro in ólnaʼ axéʼ ban Pentecostés (Hech. 2:​32-35, 38). Abal ki tʼajaʼ tu aykol kʼal a Cristo i yéjenchal ki exbay patal axéʼ xi exobchixtaláb, jaxtám an abatwálej Pablo in uluw abal max yab i belál abal neʼets ka edháj an tsemélomchik, pel ejtíl max i pojkál a Cristo (1 Cor. 15:​12-14). Pero jayej waʼats kʼeʼat i exobchixtaláb axi i yéjenchal ki exlaʼ.

13. ¿Jantʼoj kwaʼal ki tʼajaʼ abal ki kanchij in alwaʼ an exobchixtaláb axi pel ejtíl i lej teʼnél axi in ulal Hebreos 5:14? (Ka tsuʼuw jayej an imágenes).

¹³ Jayej waʼats kʼeʼat i exobchixtaláb axi i yéjenchal ki exbay abal ka páyey i bélomtal. Axéʼ an tolmixtaláb yab expidh pel in abatnaxtal a Jehová, jayej an tsalpadh kaw axi ti Biblia axi tu tólmiyal abal ku tsalpaxin jantʼiniʼ Jajáʼ. Abal tu ku lej tólmiy ti ejatal kwaʼal ki lej tsápnanchij ki exóbnaʼ an Biblia, ku tsalpaxin kʼal jawaʼ i ajiyámal ani ki punuw ti tʼajbiláb. Nixéʼ neʼets tu ku tólmiy abal ki tʼajaʼ jawaʼ tekedh, abal antsanáʼ ki kulbedhaʼ a Jehová (ka ajiy Hebreos 5:14). c

14. ¿Jantʼiniʼ tin tólmiy an abatwálej Pablo an epchalchik axi ti Corinto?

¹⁴ An epchalchik axi yabaye paynek in bélomtal, in atsʼálchik kʼibat kin exlaʼ jantʼoj kin tʼajaʼ tam an Biblia yab in olnál jantʼoj kwaʼal kin tʼajaʼ. Tam ka watʼey antsanáʼ talchik i epchal in tsalpayal abal in éjtowal kin tʼajaʼ jawaʼ kin léʼnaʼ, ani waʼats kʼeʼat i epchalchik axi in léʼ abal ka punuwat kʼeʼat i abatnaxtaláb axi yab waʼats. Ejtíl an epchalchik axi ti Corinto in  leʼak abal ka uchan kʼal an abatwálej Pablo max in éjtowalakchik kin kʼapuw an kʼapnél axi in punchámal ti tsʼakchixtaláb an waleklábchik. A Pablo yab in uchaʼ jantʼoj kwaʼalakchik kin tʼajaʼ, jajáʼ in tolmiychik abal kin kwetém tákuychik jantʼoj neʼets kin tʼajaʼ, jayej in ólchij talchik i tsalpádh kaw axi ti Biblia abal kin tákuychik jantʼoj kin tʼajaʼ tin kwetemtal ani yab kin ódhnanchij in bélomtal an epchalchik (1 Cor. 8:​4, 7-9). Antsanáʼ a Pablo in tólmiy an epchalchik axi ti Corinto abal kin exóbnaʼ kin eyendhaʼ an dhuchlab abal antsanáʼ kin exlaʼ jantʼoj neʼets in tʼajaʼ ani yab kin tʼajaʼ expidh jawaʼ ka uchan kʼal axi kʼeʼat.

15. ¿Jantʼoj in tʼajaʼ an abatwálej Pablo abal kin tólmiy an epchalchik abal ka páyey in bélomtal?

¹⁵ I elál kʼeʼat i exobchixtaláb axi a Pablo in dhúchunchij an epchalchik axi ti Jerusalén. Talchik i epchal yab in tʼajámal jantʼoj abal ka utey más kʼal a Jehová, jaxtám tin uchaʼchik axéʼ xi kaw: «A yéjenchalej i leche ani yabaye a éjtowal ka kʼapuw i lej kʼapnél» (Heb. 5:12). Axéʼchik xi epchal yab in léʼnaʼ kin batsʼuw an ít exobchixtaláb axi kʼwajatak ti bináb ban tamkuntaláb (Prov. 4:18). Ejtíl, an epchalchik axi pelak i judíos, in léʼak kin áynanchij kin bélkaʼ an abatnaxtaláb axi pidhan a Moisés, belits abal watʼenek 30 i tamub ti a Jesús in binámal in ejatal (Rom. 10:4; Tito 1:10). Jaxtám an epchalchik in tomnálakits kin exbay abal yabáts u éynalak an abatnaxtaláb axi pidhan a Moisés. A Pablo kʼwajatak in tólmiyal an epchalchik abal kin batsʼuw an ít exobchixtaláb axi kʼwajatak dhuchadh ban carta. Axéʼ xi exobchixtaláb játs axi in yéjenchalak an epchalchik abal kin exlaʼ jantʼiniʼ kin kʼakʼnaʼ a Jehová xowéʼ abal okʼox. Jayej neʼetsak ka tolmiyat an epchalchik abal kin áynanchij kin olnaʼ an alwaʼ kaw ani yab ka jikʼey belits abal u kʼwíynalak kʼal an judíos (Heb. 10:​19-23).

¿JALEʼ TI YAB IN TOMNÁL KI TSALPAY ABAL I EXLÁLITS PATAL?

16. ¿Jantʼoj in tomnál ki áynanchij ki tʼajaʼ belits abal paynekits i bélomtal?

¹⁶ Tam ki bajuw ki koʼoy tsapik i bélomtal i léʼ abal ki áynanchij ki koʼoy antsanáʼ. Yab in tomnál ki tsalpay abal yabáts in yéjenchal ki tʼajchij i tsap (1 Cor. 10:12). Jaxtám in tomnál ki tʼajaʼ ti kwéntaj chudhél chudhél jantʼiniʼ ti kʼwajat i bélomtal abal ki ejtow ki exlaʼ max i áynanchal ku utey kʼal a Jehová (2 Cor. 13:5).

17. ¿Jantʼoj i exobnál kʼal an carta axi abchat an epchalchik axi ti Colosas?

 ¹⁷ Ban carta in kʼál an Colosenses an abatwálej Pablo in uchaʼ an epchalchik abal lej exbadh abal kin tsápnanchij kin koʼoy paynek in bélomtal ani yab kin kʼibaʼ. Belits abal axéʼchik xi epchal paynekits in bélomtal, an abatwálej Pablo in uchaʼchik abal kin áynanchij kin béletnaʼ tin baʼ abal yab ka tsʼilkʼoyatchik kʼal i tsalapchik axi in bukʼuwal an atikláb (Col. 2:​6-10). A Epafras in lej exlálak an epchalchik, jaxtám in kónchinchalak tin olábil abal kin koʼoychik paynek in bélomtal (Col. 4:12; nota). ¿Jantʼoj tu exóbchal axéʼ? A Pablo ani a Epafras in lej alwaʼ exlálak abal ki ejtow ki koʼoy paynek i bélomtal, kwaʼal ki tsápnanchij ani ki konchij abal a Jehová tu ku tólmiy. Jajáʼchik in léʼak abal an epchalchik kin koʼoy paynek in bélomtal belits max kin tametnaʼchik jun i kʼibataláb.

18. ¿Jantʼoj awil kin watʼaʼ jun i epchal axi paynekits in bélomtal? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

¹⁸ A Pablo in uchaʼ an epchalchik axi ti Jerusalén abal max yab kin béletnaʼ in bélomtal, in éjtowal kin kʼibaʼ abal etsʼey an jaʼubtaláb axi in kwaʼal kʼal a Jehová, ani max an epchal yab kin batsʼuw an tolmixtaláb axi u pidhnal kʼal a Jehová, yab neʼets ka tʼeʼpin kʼal in wálab ani yab neʼets ka pakwlanchat kʼal a Jehová. Pero an epchalchik axi ti Jerusalén yabak in tʼajámal nixéʼ (Heb. 6:​4-9). Pero, ¿jantʼoj u watʼel kʼal an epchal axi in jilamal ti támkunal o kʼal an epchal axi kaldhámej ti tamkuntaláb? Max axéʼ xi epchalchik kin tejwamédhaʼ i tsaʼataláb ani ka tʼeʼpin kʼal in wálab, in tejwamedhál abal yab ejtíl an atiklábchik axi in tʼilaʼ a Pablo. Pero tam ka wichiy kʼal a Jehová neʼets kin yejenchij ka tólmiyat (Ezeq. 34:​15, 16). Walám an ókʼnomchik kin konchij jun i epchal abal kin tólmiy axéʼ xi epchal abal ka utey kʼal a Jehová.

19. ¿Jantʼoj játs axi i léʼ ki bajuw?

¹⁹ Max tatáʼ kʼwajat a tsápnanchal ka koʼoy tsapik a bélomtal yab ka walbaʼ ta báʼ. Ka áynanchij ka exóbnaʼ patal an exobchixtaláb axi a Jehová ti pidhál, ani kʼayúm kʼayúm neʼets ka bajuw ki tsalpaxin ejtíl a Jehová. Ani max a kwaʼalits tsapik a bélomtal, ka tsápnanchij abal etsʼey ka koʼoy antsanáʼ.