1. ¿Jantʼiniʼ ti kʼwajatak tʼojojodh in tʼojnálil a Jehová axi ti kʼaʼál siglo?

 TAM a Jehová in pidhál jun i tʼojláb in tʼojnalchik in aychal abal kin tʼajaʼchik alwaʼ (1 Cor. 14:33). Jun i tʼiplab, jajáʼ in léʼ abal ka olnáj an alwaʼ kaw tin puwél an tsabál (Mat. 24:14). Jaxtám in bijiyámal a Jesús abal kin ókʼnaʼ axéʼ xi tʼojláb ani jajáʼ kʼwajat in putuwal lej alwaʼ kʼal axéʼ xi uchbíl. Ani ti kʼaʼál siglo waʼatsak i abatwálejchik ani i ókʼnom axi in uchálak an epchalchik jantʼoj kwaʼalakchik kin áynanchij kin tʼajaʼ (Hechos 14:23). Jayej u takuyábak i ókʼnomchik abal kin watʼbanchij an epchal talchik i olchixtaláb axi pidhnének (Hechos 15:2; 16:4). An epchalchik in tʼajalak ti kwéntaj an olchixtaláb axi pidhan, «tsapikmédhanchat in bélomtal ani chudhél chudhél neʼetsak ti yanel an bélomchik» (Hechos 16:5).

2. ¿Jantʼiniʼ tin beletnámal ani in exobchámal a Jehová in bichówil ma ti 1919?

² Xowéʼ ta kʼicháj a Jehová jayej kʼwajat in tólmiyal in bichówil abal ka kʼwajiy alwaʼ tʼojojodh ani kin putuw alwaʼ kʼal in uchbíl. Ti 1919, a Jesús in takuy jun i múkeʼ i atikláb abal kin ókʼnaʼ an olnomtaláb ani kin pidhaʼ i exobchixtaláb in aykolilchik (Luc. 12:42). a Ani a Jehová kʼwajat in lábliyal an tʼojláb axi kʼwajat in tʼajál axéʼ xi epchalchik (Isa. 60:22; 65:​13, 14).

3, 4. a) Ka olnaʼ kʼal jun i tʼiplab an alwaʼtaláb axi i bátsʼuwal kom i kwaʼal jitaʼ tu ku ókʼnaʼ. b) ¿Jantʼoj neʼets ki tsuʼuw al axéʼ xi exobintaláb?

 ³ Max yabak waʼats jitaʼ tu ku ókʼnaʼ, yab neʼets ki ejtow ki putuw kʼal an tʼojláb axi a Jesús tu jilchij (Mat. 28:​19, 20). Jun i tʼiplab, max yabak jitaʼ tu ku ólchij juʼtáj ku olnomáts, walám wawáʼ ku xeʼtsin juʼtámkʼij tu ólnom. Nixéʼ neʼets kin tʼajaʼ abal ku olnomáts expidh al junkats i kwenchal ani yab ku kʼalej al kʼeʼatchik i kwenchal. ¿A tsalpayámal kʼal kʼeʼat i alwaʼtaláb axi i bátsʼuwal kom i kwaʼal jitaʼ tu ku ókʼnaʼ?

⁴ Xowéʼ ta kʼicháj a Jesús kʼwajat in okʼnál in bichówil a Jehová, antsanáʼ jantʼiniʼ tin ókʼnaʼ in aykolil tam ti kʼwajiy tejéʼ tsabál. Al axéʼ xi exobintaláb neʼets ki tsuʼuw in tʼiplábil a Jesús ani neʼets ki exóbnaʼ jantʼiniʼ in bichówil a Jehová kʼwajat in nitsʼbiyal in tʼiplábil a Jesús. Jayej neʼets ki exóbnaʼ jantʼiniʼ i éjtowal ki tʼajaʼ ti kwéntaj an exobchixtaláb axi tu pidhál in bichówil a Jehová.

IN BICHÓWIL A JEHOVÁ IN NITSʼBIYAL IN TʼIPLÁBIL A JESÚS

5. ¿Jantʼiniʼ tin nitsʼbiyal in bichówil a Jehová in tʼiplábil a Jesús? (Juan 8:28).

⁵ A Jesús in exóbnaʼ kʼal in Tátaj jantʼoj kwaʼalak kin tʼajaʼ ani kin uluw. Xowéʼ ta kʼicháj jayetsej in tʼajál in bichówil a Jehová. Patal an exobchixtaláb axi tu pidhál in kaldhál ti Biblia (ka ajiy Juan 8:28; 2 Tim. 3:​16, 17). Jayej, etsʼey u tʼilcháb abal ki ajiy an Biblia ani ki eyendhaʼ ti ejatal jawaʼ kʼwajat i exobnál. ¿Jaleʼ ti lej alwaʼ ki bélkaʼ axéʼ xi exobchixtaláb?

6. ¿Jantʼoj tam alwaʼtaláb i bátsʼuwal max ki exóbnaʼ an Biblia?

⁶ Max ki exóbnaʼ an Biblia ani ki eyendhaʼ an publicaciones axi a Jehová tu pidhál, neʼets ki kanchij yan in alwáʼ. Jun i tʼiplab, i éjtowal ki jumbiy jawaʼ tu ólchal an Biblia kʼal an exobchixtaláb axi tu pidhál in bichówil a Jehová. Tam ki tʼajaʼ ti kwéntaj abal axéʼ xi exobchixtaláb kaldhach ti Biblia, neʼets ki belaʼ más kʼal in bichówil a Jehová (Rom. 12:2).

7. ¿Jantʼoj xeʼtsin in olnál a Jesús ani jantʼiniʼ tin nitsʼbiyal in bichówil?

⁷ A Jesús xeʼtsin in olnál an alwaʼ kaw tin kwéntaj «in Éyaltal a Dios» (Luc. 4:​43, 44). Ani jayetsej in uchaʼ kin tʼajaʼ in aykolilchik (Luc. 9:​1, 2; 10:​8, 9). Jayej, xowéʼ ta kʼicháj patal axi kʼwajat tin bichówil a Jehová in olnál an alwaʼ kaw, belits max lej owél tu kʼwajíl o max in kwaʼal yan in uchbíl.

8. ¿Jantʼoj tam alwaʼ tʼojláb tu pidhámal a Jehová?

⁸ Pel jun i púlik alwaʼtaláb kom a Jehová tu jilál ki olnaʼ an alwaʼ kaw. A Jehová yab jitakits in jilál kin olnaʼ an alwaʼ kaw. Jun i tʼiplab, tam ti a Jesús xeʼtsin tejéʼ tsabál yab in jilaʼ abal an demonios kin olnaʼ an alwaʼ kaw (Luc. 4:41). Xowéʼ ta kʼicháj, jitaʼ kin léʼnaʼ kin olnaʼ an alwaʼ kaw kwaʼal kin putuw kʼal talchik i uchbixtaláb. ¿Jantʼiniʼ i tejwamedhál abal i lej kʼakʼnál ki olnaʼ an alwaʼ kaw? Tam ki tsápnanchij ku olnomáts juʼtámakits ku xeʼtsin. Antsanáʼ jantʼiniʼ a Jesús, ki ólchij an alwaʼ kaw an atiklábchik axi chubax in léʼ kin exlaʼ tin kwéntaj a Jehová (Mat. 13:​3, 23; 1 Cor. 3:6).

9. ¿Jantʼoj in tʼajámal in bichówil a Jehová abal ka ólnanchat in bij?

⁹ A Jesús etsʼey in olnaʼ in bij a Dios. Al jun i oláb axi a Jesús in tʼajchij a Jehová, in uluw: «U bínaʼ ka exláj a bij» (Juan 17:26). In bichówil a Jehová jayetsej in tʼajál, in tsápnanchal kin ólchij an atiklábchik jantʼiniʼ in bij a Dios. Jun i eyextaláb axi i eyendhál abal ki putuw kʼal axéʼ xi tʼojláb, játs an Traducción del nuevo mundo, axéʼ kʼwajat wilkʼadh al  watʼadh 270 i kawintaláb, al yan kʼal axéʼchik xi kawintaláb kʼwajatits kidhat. Al axéʼ xi Biblia punchinének in bij a Dios juʼtáj ti kʼwajatak dhuchadh ti biyál. Ban Apéndices A4 ani A5 neʼets ka exóbnaʼ más abal jaleʼ ti wichbanchat in bij a Jehová juʼtáj tin tomnál ka kʼwajiy. An Apéndice C, axi kʼwajat ban Biblia de estudio in tejwamedhál jaleʼ tin tomnál ka kʼwajiy in bij a Dios 237 i kalel ban Escrituras Griegas Cristianas.

10. ¿Jantʼoj tu exóbchal in tʼiplábil an mimláb axi ti Myanmar?

¹⁰ Antsanáʼ jantʼiniʼ a Jesús, wawáʼ jayej i léʼ ki ólchij patal an atiklábchik jantʼiniʼ in bij a Dios. Jun i tʼiplab, ti Myanmar jun i epchal in ólchij jun i mimláb axi in kwaʼal 67 i támub abal in bij a Dios pel Jehová, an mimláb in lej jikʼpaʼ jawaʼ ólchat ani ukʼin. Talbél in uluw axéʼ: «Yab u exlálak max antsanáʼ in bij a Dios, tatáʼ tin exobchámal jantʼoj axi lej exbadh». Axéʼ xi tʼiplab tu exóbchal abal jawaʼ ki ólchij an atiklábchik axi chubax in léʼ kin exlaʼ a Jehová, in éjtowal kin jálkʼunchij in ejatal.

KI TEJWAMÉDHAʼ ABAL I LEJ BELÁL KʼAL IN BICHÓWIL A JEHOVÁ

11. ¿Jantʼiniʼ in tejwamedhál an ókʼnomchik abal in lej belál kʼal in bichowil a Jehová? (Ka tsuʼuw jayej an fotos).

¹¹ ¿Jantʼiniʼ tin tejwamedhál an ókʼnomchik abal in lej bélal kʼal in bichówil a Jehová? Tam kin tsápnanchij kin lej tʼajaʼ ti kwéntaj an olchixtaláb axi u pidhnal ani jayej tam kin punuw ti tʼajbiláb. Jun i tʼiplab, jajáʼchik in bátsʼuwal i olchixtaláb abal kin exlaʼ jantʼiniʼ ti kwaʼal ka bináj jun i pejach axi ban tamkuntaláb. Jayej u olcháb jantʼiniʼ tin tomnál ka tʼajan an oláb ban tamkuntaláb ani jantʼiniʼ ti kin béletnaʼ an epchalchik. Tam an epchalchik kin tʼajaʼ ti kwéntaj abal an ókʼnomchik in belkál patal an olchixtaláb axi u pidhnal kʼal in bichówil a Jehová, in atsʼálchik abal u kʼanidháb ani u beletnáb alwaʼ.

12. a) ¿Jaleʼ ti lej exbadh ki bélkaʼ an olchixtaláb axi tu pidhál an ókʼnomchik? (Hebreos 13:​7, 17). b) ¿Jaleʼ ti léʼ ki tʼajaʼ ti kwéntaj an alwaʼ tʼojláb axi in tʼajál an ókʼnomchik?

¹² Tam an ókʼnomchik tu ku pidhaʼ jun i olchixtaláb, wawáʼ in tomnál ku dhubat bélkaxin. Nixéʼ in tʼajál abal jajáʼchik kin putuw lej alwaʼ kʼal in uchbíl. An Biblia in ulal abal kwaʼal ki lej bélkaʼ jitaʼ tu okʼnál ani kwaʼal ki tʼajaʼ kʼal i kanát (ka ajiy Hebreos 13:​7, 17). Junchikíl neʼets ki atsʼaʼ kʼibat ki tʼajaʼ nixéʼ, kom an ókʼnomchik jayej u ukʼpinal. Ki tʼilaʼ abal a Satanás yab in léʼ abal ku kʼwajiy junkudh, jajáʼ in léʼ abal ki lej tʼajaʼ ti kwéntaj tam an epchalchik u ukʼpinal. ¿Jaleʼ ti ulal axéʼ? Kom max ku tujey ki tʼajaʼ ti kwéntaj jawaʼ yab in tʼajál alwaʼ an ókʼnomchik, yabáts neʼets ki belaʼ kʼal in bichówil a Dios ani játs jawaʼ a Satanás in léʼ abal ki tʼajaʼ. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal yab tu ku kʼambiy an atiklábchik axi tu kʼwiyál?

YAB KI JILAʼ ABAL NIBAL JITAʼ TU KU KʼAMBIY

13. ¿Jantʼoj in ulal an atiklábchik axi in pojkál in bichowil a Jehová?

¹³ Jitaʼchik in pojkal in bichówil a Jehová in ulal abal jawaʼ tu konchal Jajáʼ lej kʼibat o yab alwaʼ. An Biblia tu olchal abal a Jehová in léʼ abal in tʼojnálil kin koʼoy tʼokat in ejatal ani in iniktal. Jayej tu ólchal abal max jun i epchal yab ka tʼeʼpin kʼal in wálab neʼets ka kaldháj ti tamkuntaláb (1 Cor. 5:​11-13; 6:​9,10). Ani kom wawáʼ i tsápnanchal ki bélkaʼ axéʼ xi abatnaxtaláb, jitaʼchik tu pojkál in tsalpayal abal wawáʼ i lej watʼkʼanchal kʼal jawaʼ i tʼajál, ani abal yab i kʼanidhál an atiklábchik. Jayej walám in tsalpayalchik abal wawáʼ i kʼadhatnál ti baʼ.

14. ¿Jitaʼ játs axi kʼaʼál in uluw i janamtaláb tin kwéntaj a Jehová?

 ¹⁴ Yab ki ukʼchiy jitaʼ játs axi in lé tu ku odhnaʼ. An Biblia in ulal abal a Satanás jats axi in tujchij ti janamkáw ani jaxtám in bukʼúmal yán i janamtaláb tin kwéntaj in bichówil a Jehová (Juan 8:44; Gén. 3:​1-5). A Satanás in eyendhál talchik i atikláb abal kin bukʼuw i janamtaláb, ani játs in tʼajaʼ ti kʼaʼál siglo.

15. ¿Jantʼoj tʼajchin a Jesús ani in aykolil kʼal an atiklábchik kʼal axi tu kʼwiynal?

¹⁵ Belits abal a Jesús pelak in tsakámil a Dios, pelak tʼokat ani in tʼajaʼ yan i labidh tʼajbiláb. A Satanás in eyendhaʼ talchik i atikláb abal kin uluw i janamtaláb tin kwéntaj a Jesús. Jun i tʼiplab, jitaʼchik in okʼnálak jun i belomtaláb ti biyál, in ulalak abal a Jesús in kaldhálak an demonios kom u tolmiyábak kʼal a Satanás (Mar. 3:22). Tam ti a Jesús kʼwajatak ti jolbiyáb kʼal an eyalchik, uluwat yántolom i janamtaláb tin kwéntaj jajáʼ kʼal an atiklábchik kʼal axi tu kʼwiynal ani in konoychik ka tsemdháj a Jesús (Mat. 27:20). Wéʼ i kʼij talbél tam ti in aykolil a Jesús in tujchamal ti ólnom, tomolnáj ani ayoknáj kʼal axi tu kʼwiynalak (Hech. 14:​2, 19). An Ólchix Uw axi ti 1 a diciembre ti 1998, in uluw axéʼ tin kwéntaj a Hechos 14:2: «Yab expidh in kʼwiyálak an olchixtaláb axi xeʼetsak in olnál in aykolil a Jesús. Jayej tamkunchik abal kin bukʼuw i janamtaláb tin kwéntaj jajáʼchik».

16. ¿Jantʼoj kwaʼal ki tʼajaʼ max ku tʼílchin i janamtaláb tin kwéntaj in bichówil a Jehová?

¹⁶ A Satanás in áynanchal kin bukʼuw i janamtaláb ani jats kom in leʼ kin kʼambiy patal an atikláb (Apoc. 12:9). Jaxtám, max ki atsʼaʼ i tʼilabchik tin kwéntaj in bichówil a Jehová o tin kwéntaj an epchalchik axi tu  okʼnál, lej exbadh ki tʼilaʼ abal jayetsej tʼajchin a Jesús ani in aykolilchik ti kʼaʼál siglo. An Biblia biyálits tin olnámal abal an atiklábchik neʼetsak kin ayoknaʼ in bichówil a Jehová ani neʼetsakchik kin uluw i janamtaláb (Mat. 5:​11, 12). Max wawáʼ ki lej tʼajaʼ ti kwéntaj jitaʼ játs axi in léʼ tu ku kʼambiy ani ki béletnaʼ ti baʼ, jitaʼchik tu kʼwiyál yab neʼets kin ejtow tu ku kʼambiy. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ?

17. ¿Jantʼoj in tomnál ki tʼajaʼ max ku olchin i olchixtaláb axi yab chubax? (2 Timoteo 1:13; ka tsuʼuw jayej an recuadro « ¿Jantʼoj kwaʼal ki tʼajaʼ max ku ólchin jantʼoj axi yab chubax?»).

¹⁷ Yab ki otsʼówiy i tʼilabchik axi yab chubax. An abatwálej Pablo in uluw jantʼoj in yéjenchal ki tʼajaʼ max ku ólchat i tʼilabchik ejtíl nixéʼ. Ti 1 Timoteo 1:​3, 4 a Pablo in uchaʼ axéʼ xi kaw an epchalchik: «Yab ka tʼajaʼ ti kwéntaj i alkʼidh tʼilab». Ani jayej in uchaʼ axéʼ xi kaw a Timoteo: «Yab ka bínaʼ a xutsun kʼal i tʼilab axi yab chubax» (1 Tim. 4:7). Max jun i tsakam kin elaʼ jantʼoj tsabál walám kin pénaʼ ani kin báliy tin wiʼ, pero jun i atikláb axi púlikits yab neʼets kin tʼajaʼ nixéʼ, kom in exlál abal luklidh ani neʼets ka yaʼundháj. Jaxtám wawáʼ in tomnál ki pojkaʼ an tʼilabchik axi yab chubax ani ki koʼoy ti ichích «an tʼokat kaw» axi i exobnámal ti Biblia (ka ajiy 2 Timoteo 1:13).

18. ¿Jantʼiniʼ i tejwamedhál abal i belál kʼal in bichówil a Jehová?

¹⁸ Al axéʼ xi exobintaláb i tsuʼúmal óx jantʼoj axi in tʼajál in bichowil a Jehová abal kin nitsʼbiy a Jesús. Pero max tatáʼ ka áynanchij ka exóbnaʼ an Biblia, neʼets ka elaʼ kʼeʼat jantʼoj axi exom i tʼajál abal ki nitsʼbiy. Ka áynanchij ka tólmiy an epchalchik abal kin belaʼ más kʼal in bichowil a Jehová. Jayej, ka áynanchij ka tʼojonchij a Jehová ani yab ka jilaʼ abal nibal jantʼoj ti owmedhaʼ kʼal in bichówil ( Sal. 37:28). I atsʼál u lej kulbél kom i tʼójonchal a Jehová junax kʼal i atiklábchik axi u kʼanidhom. Ki áynanchij ki pidhaʼ yan in jalbíl nixéʼ xi púlik lablixtaláb.