Ka tsuʼuw jawaʼ a tákuy

Kit kʼalej ti índice

EXOBINTALÁB 34

An kʼej kaw axi ti Biblia in éjtowal tu ku exóbchij yan jantʼoj

An kʼej kaw axi ti Biblia in éjtowal tu ku exóbchij yan jantʼoj

«Expidh jitaʼchik in kwaʼal i tsalpadhtaláb neʼets kin ejtow kin exbay» (DAN. 12:10).

AJATLÁB 98 Las Escrituras están inspiradas por Dios

JAWAʼ NEʼETS KI EXÓBNAʼ a

1. ¿A kulbetnál ka exóbnaʼ an kʼej kaw axi kʼwajat ti Biblia?

 ¿A KULBETNÁL ka exóbnaʼ an kʼej kaw axi kʼwajat ti Biblia? Jun i epchal kwitól axi in bij Ben in ulal axéʼ: «U lej kulbetnál ku exóbnaʼ an kʼej kaw axi ti Biblia». Tatáʼ, ¿jantʼoj a tsalpayal? ¿A tsalpayal abal yab kʼijidh ka exóbnaʼ? Walám ka jalkʼun jawaʼ a tsalpayal tam ka exóbnaʼ jaleʼ ti a Jehová in abnaʼ ka dhuchan.

2. ¿Jantʼoj neʼets ki exóbnaʼ?

2 Al axéʼ xi exobintaláb neʼets ki tsuʼuw jaleʼ ti lej exbadh ki exlaʼ an kʼej kaw axi kʼwajat ti Biblia ani jantʼoj i yéjenchal ki tʼajaʼ abal ki exbay. Talbél neʼets ki exóbnaʼ tin kwéntaj tsab i kʼej kaw axi in uluw a Daniel ani neʼets ki tsuʼuw jantʼiniʼ tu tólmiyal tam ki exbay.

¿JALEʼ TIN LEJ TOMNÁL KI EXÓBNAʼ AN KʼEJ KAW AXI TI BIBLIA?

3. ¿Jantʼoj kwaʼal ki tʼajaʼ abal ki exbay an kʼej kaw axi ti Biblia?

3 I yéjenchal tolmidh abal ki ejtow ki exbay an kʼej kaw axi ti Biblia. Ka tsalpay kʼal axéʼ xi tʼiplab. Tatáʼ it kʼwajat al jun i bichow axi yab a exlál, pero ti junál jun a lej jaʼúb axi u kʼwajíl tanáʼ ani in alwaʼ exlál an bichow, jajáʼ in exlál jawaʼ tam bél in tomnál ka yakʼwaʼchik. Tatáʼ yab i jikʼél kit xeʼtsin al nixéʼ an bichow kom a exlál abal a jaʼúb yab neʼets ti kʼíbedhaʼ. Axéʼ tu tólmiyal ki exbay abal a Jehová in alwaʼ exlál jawaʼ kʼwajat ti watʼel xowéʼ ban xeʼtsintaláb ani jawaʼ neʼets ka watʼey axi taʼtal a kʼicháj. Jaxtám, max i léʼ ki exbay an kʼej kaw axi kʼwajat ti Biblia, lej exbadh ki konchij a Jehová tu ku tólmiy (Dan. 2:28; 2 Ped. 1:19, 20).

Ki exóbnaʼ an kʼej kaw axi ti Biblia neʼets tu ku tólmiy abal ki kuxuy jawaʼ neʼets ka watʼey axi taʼtal a kʼicháj. (Ka tsuʼuw an párrafo 4).

4. ¿Jaleʼ tin uluw a Jehová abal ka jilkʼon dhuchadh ti Biblia an kʼej kaw? (Jeremías 29:11; ka tsuʼuw jayej an foto).

4 Jun i tataláb etsʼey in tsalpayal jantʼiniʼ kin tólmiy in tsakámil abal yab kin yajchiknaʼ tam ka púwey ani a Jehová pel ejtíl nixéʼ xi tataláb, Jajáʼ in léʼ abal etsʼey ku kʼwajiy alwaʼ (ka ajiy Jeremías 29:11). Pero, a Jehová in éjtowal kin tʼajaʼ jantʼoj axi an tatalábchik yab in éjtowal, Jajáʼ in exlál jantʼoj neʼets ka watʼey axi taʼtal a kʼicháj. Jaxtám in abnaʼ ka dhuchan ti Biblia axéʼ xi kʼej kaw abal wawáʼ jayej ki exlaʼ jantʼoj neʼets ka watʼey axi taʼtal a kʼicháj (Is. 46:10). Axéʼ pel jantʼoj axi i lej kʼakʼnál kom a Jehová in tejwamedhál abal tu lej kʼanidhál. ¿Pero jantʼoj neʼets tu ku tólmiy ki lej belaʼ abal neʼets ka putun axéʼchik xi kʼej kaw?

5. ¿Jantʼoj in exobnál an tsakamchik kʼal in tʼiplábil a Marcelo?

5 An tsakamchik axi u kʼalel ban escuela, kwaʼal kin junkuw in at juntal axi yab in kʼakʼnál a Jehová ani yab in belál jawaʼ in ulal an Biblia. Axéʼchik xi tsakam in ulal ani in tʼajálchik yan jantʼoj axi yab tekedh, nixéʼ in éjtowal kin tʼajaʼ abal an tsakamchik axi in kʼakʼnál a Jehová, ka tujey kin tsalpay abal yab chubax jawaʼ in ulal an Biblia. Ki tsuʼuw jawaʼ in watʼaʼ jun i epchal axi in bij Marcelo. Jajáʼ in ulal: «Tam tin tsakamej in tujey u tsalpayal abal walám yab chubax jawaʼ kʼwajatak tin exóbchal u papá ani u mamá tin kwéntaj a Jehová, ani abal walám yab chubax abal an Biblia tal kʼal a Dios». ¿Jantʼiniʼ ti tolmiyat a Marcelo kʼal in papá ani in mamá? Jajáʼ in ulal: «U papá ani u mamá yab tsákuy kʼal nanáʼ belits abal kʼwajatchik tʼeʼpidh». A Marcelo in ulal abal in papá ani in mamá in eyendhaʼ an Biblia abal ka tokʼtsinchat patal jawaʼ in léʼak kin exlaʼ. Ani a Marcelo jayej in tʼajaʼ jantʼoj, jajáʼ in ulal: «In kʼwajiy u exobnál an kʼej kaw axi ti Biblia ani jayej u tʼílchalak an tsakamchik axi ti tamkuntaláb jawaʼ kʼwajatak u exobnál». ¿Jantʼiniʼ ti tolmiyat a Marcelo kʼal nixéʼ? Jajáʼ in ulal: «Talbél tu exóbnaʼ an kʼej kaw axi ti Biblia, u lej belaʼ abal an Biblia chubax pel in káwintal a Dios».

6. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ max waʼats jantʼoj ti Biblia axi yab i lej belál?

6 Max jun a kʼicháj a tsalpayámal antsanáʼ jantʼiniʼ a Marcelo, yab ki tidhebéj, pero jayej ka aliy jantʼiniʼ ka tʼajaʼ abal yabáts ka tsalpay antsanáʼ. Lej kʼakʼadh max tatáʼ kit jilkʼon ta tsalpax abal yab chubax jawaʼ tu exóbchal an Biblia kom pel ejtíl an chuchim axi in odhnál jun i patʼál, max yab ki tíxkʼanchij, talbél yabáts neʼets ka eyan. Jayetsej awil ka watʼey kʼal jawaʼ a bélal tin kwéntaj a Jehová. ¿Jantʼoj a éjtowal ka tʼajaʼ max antsanáʼ ta atsʼál? Okʼox ka tsalpay kʼal axéʼ: «¿Chubax u belál abal a Jehová neʼets kin putuw jawaʼ in ulúmal abal neʼets kin tʼajaʼ?». Max a atsʼál abal yab a lej belál, tam ka exóbnaʼ an kʼej kaw axi putnének. ¿Jantoj neʼets ti tólmiy abal ka tʼajaʼ nixéʼ?

¿JANTʼOJ I YÉJENCHAL KI TʼAJAʼ ABAL KI EXÓBNAʼ AN KʼEJ KAW AXI TI BIBLIA?

I yéjenchal i tsaʼataláb tam ki exóbnaʼ an kʼej kaw axi ti Biblia ani ki tsalpay jaleʼ ti kʼwajat i exobnál, nixéʼ neʼets tu ku tólmiy abal ki belaʼ kʼal a Jehová ejtíl a Daniel. (Ka tsuʼuw an párrafo 7).

7. ¿Jantʼiniʼ tin exobnálak an kʼej kaw a Daniel? (Daniel 12:10; ka tsuʼuw jayej an foto).

7 In tʼiplábil a Daniel neʼets tu ku lej tólmiy max wawáʼ jayej i léʼ ki exóbnaʼ an kʼej kaw axi ti Biblia. ¿Jaleʼ tu exóbalak jajáʼ? Kom in léʼak kin exlaʼ an chubaxtaláb. Jayej in koʼoy i tsaʼataláb. A Daniel in exlálak abal a Jehová neʼets kin tólmiy an atiklábchik axi chubax in léʼ ti bélkax ani in léʼ kin exlaʼ tin kwéntaj Jajáʼ (Dan. 2:27, 28; ka ajiy Daniel 12:10). In koʼoy i tsaʼataláb, jaxtám in konchij a Jehová abal ka tolmiyat (Dan. 2:18). A Daniel jayej u kʼwajilak kin lej exóbnaʼ an dhuchlab axi waʼatsakits al nixéʼ a kʼicháj (Jer. 25:11, 12; Dan. 9:2). ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki nitsʼbiy a Daniel?

8. a) ¿Jantʼoj tam tsalap in kwaʼal talchik i atikláb tam in exobnál an kʼej kaw? b) ¿Jaleʼ ti exobnál wawáʼ an kʼej kaw axi ti Biblia?

8 Ki tsalpay jaleʼ ti exobnál. ¿Jaleʼ ta exobnál tatáʼ an kʼej kaw axi kʼwajat ti Biblia? ¿A exobnál kom a léʼ ka exlaʼ an chubaxtaláb? Max játs antsanáʼ a Jehová neʼets ti tólmiy (Juan 4:23, 24; 14:16, 17). Yan i atikláb in exobnál an Biblia kom in léʼchik kin elaʼ jantʼoj axi kin tejwamédhaʼ abal yab pel in káwintal a Dios. Jayej in léʼchik kin elaʼ jantʼoj axi kin uluw abal tékedhits jawaʼ kʼwajat in tʼajál ani abal in éjtowalchik kin tʼajaʼ jawaʼ kin léʼnaʼ. Pero wawáʼ i léʼ ki exóbnaʼ an kʼej kaw axi ti Biblia kom chubax i léʼ ki exlaʼ an chubaxtaláb. Waʼats kʼeʼat jantʼoj axi i yéjenchal ki tʼajaʼ abal ki ejtow ki exbay jawaʼ tu ólchal an Biblia.

9. ¿Jaleʼ ti yéjenchal i tsaʼataláb abal ki exbay an kʼej kaw axi ti Biblia?

9 Ka koʼoy i tsaʼataláb. A Jehová in ulúmal abal neʼets tu ku tólmiy max ki koʼoy i tsaʼataláb (Sant. 4:6). Jaxtám max i léʼ ki exbay an kʼej kaw axi kʼwajat ban Biblia kwaʼal ki konchij a Jehová ti olábil abal tu ku tólmiy. A Jehová kʼwajat in eyendhál an tʼojnal axi putudh ani tsalpadh abal tu ku pidhaʼ an exobchixtaláb axi i yéjenchal (Luc. 12:42). Pero abal ki batsʼuw axéʼ xi exobchixtaláb i yéjenchal i tsaʼataláb, a Jehová yab in kulbetnál abal ka tʼajan an tʼojláb jantʼinakits. Jaxtám i lej belál abal in eyendhál junkats i tʼojnal, an tʼojnal axi putudh ani tsalpadh, abal tu ku pidhaʼ an exobchixtaláb axi i yéjenchal (1 Cor. 14:33; Efes. 4:4-6).

10. ¿Jantʼoj tu exóbchal jawaʼ in tʼajaʼ a Esther?

10 Yab ki ajchikiy. Ka tsalpay kʼal jun i kʼej kaw axi ti Biblia axi a lej kulbetnál ani játs ka tujuw ka exóbnaʼ. Jun i epchal axi in bij Esther antsanáʼ tin tʼajaʼ. Jajáʼ in lej kulbetnálak kin exóbnaʼ an kʼej kaw axi kaw tin kwéntaj an Mesías. Jajáʼ in ulal: «Tam ti u kwaʼalak 15 i támub, nanáʼ u léʼak ku exlaʼ max an kʼej kaw axi kʼwajat ti Biblia chubax dhuchan okʼxidh ka waʼtsin a Jesús tejéʼ ti tsabál». A Esther kʼwajiy in exobnál i olchixtaláb axi u kaw tin kwéntaj an Rollos del mar Muerto, ani kʼal nixéʼ ti tolmiyat abal kin exbay más alwaʼ an kʼej kaw ani kin belaʼ más. A Esther in ulal axéʼ: «Talchik kʼal nixéʼ xi rollos tsʼejkáj okʼxidh ka waʼtsin a Jesús, jaxtám u lej belál abal an kʼej kaw axi tal tanáʼ tal kʼal a Dios». A Esther in ulal abal talchik i olchixtaláb koʼoy kin ajiy yaníl abal kin ejtow kin exbay alwaʼ, pero jayej in ulal abal lej tolmiyat kʼal nixéʼ. ¿Jantʼiniʼ tin atsʼaʼ a Esther kʼal jawaʼ in tʼajaʼ? Jajáʼ in ulal: «Tu kwetemtal u tʼajaʼ ti kwéntaj abal an Biblia chubax in olnál an chubaxtaláb».

11. ¿Jaleʼ ti lej alwaʼ ki belaʼ abal chubax jawaʼ tu ólchal an Biblia?

11 ¿Jantʼoj tam alwaʼtaláb i bátsʼuwal tam ki tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼiniʼ ti putnének talchik i kʼej kaw axi ti Biblia? Tu tólmiyal ki belaʼ más kʼal a Jehová ani kʼal jawaʼ tu konchal ki tʼajaʼ. Jayej tu tólmiyal abal yab ki ukʼchiy an aychixtaláb axi a Jehová tu pidhámal ani abal ku kʼwajiy kulbél belits max i tametnál i kʼibataláb. Xowéʼ ki exóbnaʼ tsab i kʼej kaw axi kʼwajat ban libro in kʼál a Daniel, ani axi kʼwajat ti putnal xowéʼ ta kʼicháj. Max ki exbay axéʼ xi kʼej kaw, neʼets tu ku tólmiy abal ki exlaʼ jantʼiniʼ ti ki eyendhaʼ ti ejatal.

¿JALEʼ TI LEJ EXBADH KI EXLAʼ TIN KWÉNTAJ IN AKAN AN ESTATUA?

12. ¿Jaleʼ tu tʼipoyáb «in akan an estatua kʼal i anam axi xaludh kʼal i patʼál»? (Daniel 2:41-43).

12 (Ka ajiy Daniel 2:41-43). An tsʼalej Nabucodonosor in wachibnaʼ jun i estatua lej púlik, in akan an estatua «kʼwajatak tsʼejkadh kʼal i anam ani i patʼál». Tam ki jumbiy axéʼ xi kʼej kaw kʼal kʼeʼatchik axi kʼwajat ban libro in kʼál a Daniel ani a Apocalipsis, i tʼajál ti kwéntaj abal in akan an estatua in tʼipoyal an Reino Unido ani a Estados Unidos. Axéʼ xi tsab i bichow pel an potencia mundial axi kʼwajat ti ábatnom xowéʼ ta kʼicháj. Tam ti a Daniel in wilkʼanchij a Nabucodonosor axéʼ xi kʼej kaw in uchaʼ axéʼ: «Axéʼ xi eyaltaláb junchikíl neʼets ka kʼwajiy tsapik ani junchikíl palulúl». An atiklábchik in tʼipoyal an anam ani an eyalchik an patʼál, ¿pero jaleʼ junchikíl axéʼ xi eyaltaláb neʼets ka kʼwajiy palulúl? Kom an atiklábchik yab neʼetsak kin jilaʼ ka abatnáj kʼal an eyalchik ani jaxtám ejtíl max neʼets kin kʼibaʼ in tsap. b

13. ¿Jantʼoj tam exbadh exobchixtaláb i ejtiyal kʼal axéʼ xi kʼej kaw?

13 Jawaʼ a Daniel in ulal tin kwéntaj in akan an estatua tu exóbchal yan jantʼoj exbadh. An kʼaʼál exobchixtaláb játs abal an Reino Unido ani a Estados Unidos in tejwamedhámal abal pel jun i potencia mundial axi lej tsapik. Ejtíl, ban Primera ani ban Segunda Guerra Mundial, jajáʼchik lej tolmixin abal ka atáj an pextaláb. Pero axéʼ xi potencia kʼwajat in kʼibál in tsap kom an atiklábchik axi u kʼwajíl al nixéʼ xi bichow kʼwajat in dhaykʼál i kʼibataláb. An tsabchíl exobchixtaláb játs abal axéʼ játs an júnkatsits i potencia mundial axi neʼets ti ábatnom. Axéʼ neʼets ka talabedháj tam in Éyaltal a Dios kin talabedháj axi más an eyalchik. Axéʼ xi potencia yab neʼets ka kalchiyat kʼal nibal jun i eyal tejéʼ tsabál, belits abal max junchikíl ka tomolnáj. I lej belál abal antsanáʼ ti neʼets ka putun kom an kʼej kaw in ulal abal in Éyaltal a Dios, axi tʼipodh jantʼiniʼ jun i tʼujub, neʼets kin talabedhaʼ in akan an estatua (Dan. 2:34, 35, 44, 45).

14. ¿Jantʼiniʼ ti neʼets ka tejwaméj abal chubax i ejtiyal an kʼej kaw tin kwéntaj in akan an estatua?

14 ¿A belál tatáʼ abal chubax jawaʼ in uluw a Daniel tin kwéntaj in akan an estatua? Max chubax a belál neʼets ka tejwamédhaʼ kʼal jawaʼ a tʼajál ta ejatal, jun i tʼiplab, yab neʼets kit xeʼtsin expidh ta alim kʼal an tumín kom a exlál abal axéʼ an xeʼtsintaláb weʼits neʼets ka talabedháj (Luc. 12:16-21; 1 Juan 2:15-17). Jayej neʼets ki tsápnanchij ki pidhaʼ más in exbadh an olnomtaláb, ani neʼets ki tólmiy an atiklábchik abal ka utey kʼal a Jehová (Mat. 6:33; 28:18-20). Xowéʼ kom i éxbayits más alwaʼ axéʼ xi kʼej kaw in tomnál ki konowiy ti kwetemtal: «¿Tejwaʼ tu ejatal abal chubax u belál abal in Éyaltal a Dios weʼits neʼets kin talabedhaʼ an eyalchik?».

¿JANTʼOJ EXOM IN TʼAJÁL AN REY DEL NORTE ANI AN REY DEL SUR?

15. ¿Jitaʼ játs «an rey del norte» ani «an rey del sur»? (Daniel 11:40).

15 (Ka ajiy Daniel 11:40). An capítulo 11 in kʼál a Daniel u kaw tin kwéntaj tsab i eyal axi kʼwajat ti tomolnáx kom in léʼ kin ábatnaʼ an tsabál. Tam i tʼajál ti kwéntaj axéʼ xi kʼej kaw ani kʼeʼatchik, i éxbayal abal «an rey del norte» pel a Rusia ani an bichowchik kʼal axi tu tolmiyáb, jayej i éxbayal abal «an rey del sur» pél an Reino Unido ani a Estados Unidos. c

Max ki tʼajaʼ ti kwéntaj abal kʼwajat ti putnal an kʼej kaw tin kwéntaj «an rey del norte» ani «an rey del sur» neʼets ki belaʼ más kʼal a Jehová ani yab neʼets ku lej tʼeʼpin. (Ka tsuʼuw an párrafos 16 ma ti 18).

16. ¿Jantʼiniʼ kʼwajat ti odhnáb an epchalchik kʼal «an rey del norte»?

16 «An rey del norte» exom in ayoknál an epchalchik axi u kʼwajíl al nixéʼchik xi bichow. Talchik i epchal kwadhnének ani baliyámej ti wikʼaxteʼ, pero an epchalchik yab u jikʼedháb kʼal jawaʼ exom in tʼajál «an rey del norte». Jajáʼchik más in belál kʼal a Jehová, kom in exlálchik abal an libro in kʼál a Daniel biyálits tin olnámal abal neʼets ku ayoknáj (Dan. 11:41). d Max wawáʼ etsʼey ki tʼiltʼom axéʼ xi kʼej kaw neʼets tu ku tólmiy abal ki lej belaʼ kʼal a Jehová ani abal ki áynanchij ki kʼakʼnaʼ expidh Jajáʼ.

17. ¿Jantʼoj tam kʼibataláb in tametnámal an epchalchik axi u kʼwajíl juʼtáj u ábatnom «an rey del sur»?

17 Ti biyál, «an rey del sur» jayej in odhnaʼ in bichówil a Jehová. Ejtíl, in tʼajál watʼadh 100 i támub in tʼajaʼ abal ka báliyat ti wikʼaxteʼ yan i epchal ani yan in tsakámil an epchalchik yab u leʼnabak ti escuela ani jaxtám u kaldhábakchik. Pero xoweykʼij, an epchalchik axi u kʼwajíl al nixéʼchik xi bichow in tametnál kʼeʼatchik i kʼibataláb. Jun i tʼiplab, tam u tʼajnal i campañas abal ka takuyat jitaʼ neʼets ti eyal, walám jun i epchal kin léʼnaʼ kin tólmiy jun i partido o jun i atikláb axi in léʼ kin bajuw ti eyal. Wawáʼ i exlál abal nibal jun i epchal neʼets ka kʼalej kin takuy jitaʼ in léʼ abal kin bajuw ti eyal, pero walám tin tsalápil in tsálpayits jitaʼ in léʼ abal kin ataʼ. Wawáʼ expidh i tólmiyal in Éyaltal a Dios, jaxtám kwaʼal ki tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼoj i tʼajál, jantʼoj i tsálpayal ani jantʼoj i atsʼál ti ichích (Juan 15:18, 19; 18:36).

18. ¿Jantʼoj i atsʼál tam i tsuʼtal abal axéʼ xi tsab i tsʼalej u tomolnáx? (Ka tsuʼuw jayej an imágenes).

18 An atiklábchik axi yab in belál kʼal jawaʼ in ulal an Biblia u jikʼélchik tam kin tsuʼuw abal «an rey del norte» ani «an rey del sur» u tomolnáx (Dan. 11:40, nota). Axéʼ xi tsab i tsʼalej in kwaʼal yan jantʼoj abal ti pejéx, ani max ka pejéxin in éjtowal kin talabédhaʼchik patal jawaʼ waʼats ban tsabál. Pero wawáʼ i exlál abal a Jehová yab neʼets kin jilaʼ abal axéʼ xi tsab i tsʼalej ka pejéxin, jaxtám wawáʼ yab u tʼeʼpinal nibal u jikʼél (Is. 45:18). Tam i tsuʼtal abal «an rey del norte» ani «an rey del sur» u tomolnáx, wawáʼ i belál más kʼal a Jehová kom i tʼajál ti kwéntaj abal lej wéʼits neʼets ka talabedháj axéʼ an xeʼtsintaláb.

KI TʼAJAʼ TI KWÉNTAJ JANTʼINIʼ U PUTNAL AN KʼEJ KAW

19. ¿Jantʼoj in tomnál ki tʼilaʼ tin kwéntaj an kʼej kaw axi ti Biblia?

19 Yab i exlál jantʼiniʼ ti neʼets ka putun talchik i kʼej kaw axi in olnál an Biblia. A Daniel jayej yab in exbay yan jantʼoj kʼal axi uchan kin dhuchaʼ (Dan. 12:8, 9). Pero patal an kʼej kaw axi kʼwajat ti Biblia neʼets ka putun, belits max yabaye i exlál jantʼiniʼ. I lej belál abal a Jehová neʼets tu ku ólchij kʼayúm kʼayúm jawaʼ i yéjenchal ki exlaʼ, kom antsanáʼ tin tʼajaʼ ti biyál (Amós 3:7).

20. ¿Jawaʼ tam kʼej kaw axi ti Biblia i aychal ka putun ani jantʼoj in tomnál ki tʼajaʼ?

20 Lej wéʼits, an atiklábchik neʼets kin uluw abal waʼtsits i koyataláb ani abal u kʼwajatits alwaʼ (1 Tes. 5:3). Tam ka olnáj nixéʼ, an eyalchik neʼets kin odhnaʼ ani kin talabédhaʼ patal an belomtaláb axi yab chubax (Apoc. 17:16, 17). Talbél, an eyalchik jayej neʼets kin otsánchij in bichówil a Dios (Ezeq. 38:18, 19). Ani talbél kʼal nixéʼ neʼets ka tujey an Armagedón (Apoc. 16:14, 16). I exlál abal lej wéʼits neʼets ka tujey ti putnal patal axéʼ, jaxtám ki áynanchij ki kʼakʼnaʼ a Jehová. Neʼets ki tejwamédhaʼ abal i kʼakʼnál a Jehová max ki tʼajaʼ ti kwéntaj patal an kʼej kaw axi kʼwajat ti Biblia ani max ki tólmiy an atiklábchik abal jayej kin tʼajaʼ ti kwéntaj.

AJATLÁB 95 La luz brilla más cada día

a Belits abal kʼwajat ti yanel an kʼibataláb ban xeʼtsintaláb i lej belál abal ban kʼicháj axi taʼtal neʼets ka tixkʼáj patal jawaʼ in tʼajál ki yajchiknaʼ. ¿Jaleʼ ti lej belál nixéʼ? Kom játs jawaʼ i exbayámal kʼal an kʼej kaw axi exobnámal. Al axéʼ xi exobintaláb neʼets ki tsuʼuw jaleʼ ti lej exbadh ki exóbnaʼ an kʼej kaw axi ti Biblia. Jayej neʼets ki tsuʼuw tin kwéntaj tsab i kʼej kaw axi in uluw a Daniel ani jantʼiniʼ in éjtowal tu ku tólmiy tam ki exlaʼ jantʼoj in léʼ kin uluw.

b Ka tsuʼuw an exobintaláb axi in bij, «In Éyaltal a Dios kʼwajatits ti ábatnom», al An Ólchix Uw axi ti julio ti 2022, ban párrafo 10.

c Ka tsuʼuw an exobintaláb «¿Quién es ‹el rey del norte› hoy en día?», axéʼ kʼwajat al An Ólchix Uw axi ti mayo ti 2020 ban párrafos 3 ani 4.

d Ka tsuʼuw an exobintaláb «¿Quién es ‹el rey del norte› hoy en día?», axéʼ kʼwajat al An Ólchix Uw axi ti mayo ti 2020, ban párrafos 7 ma ti 9.